Oni odeszli w ciągu ostatniego roku. Rodacy, których już z nami nie ma

Ryszard Poznakowski zmarł 1 grudnia 2024 r. w wieku 78 lat. Muzyk i kompozytor był członkiem zespołów Trubadurzy i Czerwono-Czarni. Pisał piosenki m.in. dla Krzysztofa Krawczyka, Czerwono-Czarnych, Alicji Majewskiej, Zbigniewa Wodeckiego, Krzysztofa Cwynara, Andrzeja Zauchy, Katarzyny Sobczyk, Andrzeja Dąbrowskiego, Edwarda Hulewicza czy Wojciecha Gąssowskiego. W styczniu 2023 roku nagrodzono go Paszportem Polityki w kategorii "kreator kultury" za całokształt działalności artystycznej. W czasie kariery grał m.in. w orkiestrze Państwowej Opery i Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku (na fagocie), kierował Telewizyjną Giełdą Piosenki, był reżyserem dźwięku w Polskich Nagraniach, a także kierownikiem muzycznym Teatru Syrena w Warszawie.

Stanisław Tym zmarł 6 grudnia 2024 r. w wieku 87 lat. Legendarny aktor znany był m.in. z filmu "Miś" i "Rozmowy kontrolowane". Przed śmiercią długo zmagał się z chorobą. Ostatni raz publicznie pojawił się w marcu 2024 r. na premierze teatralnej adaptacji satyry, którą napisał razem z Jerzym Dobrowolskim - chodzi o "Ciemny grylaż" w reż. Cezarego Żaka. Staszek Tym uprawiał satyrę, dla której słowo metafora było najistotniejsze. Nie uprawiał prostej satyry. Nie opowiadał o seksie na scenie. Jeżeli już, to był przykryty jakąś metaforą. Naprawdę wymagał inteligentnego widza. Coraz rzadziej się dzisiaj to ogląda i takie rzeczy wyczuwa - wspominał po śmierci aktora Cezary Żak, który był wówczas gościem internetowego Radia RMF24.

Longin Pastusiak zmarł 10 stycznia 2025 r. w wieku 89 lat. Jako amerykanista, w czasie kariery zawodowej opublikował wiele tekstów z zakresu historii Ameryki oraz stosunków polsko-amerykańskich. Był także politykiem, historykiem i politologiem. W latach 1991-2001 był posłem na Sejm, a od 2001 do 2005 senatorem i marszałkiem Senatu. Działalność polityczną prowadził od 1961 roku - wówczas wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, której członkiem pozostał aż do samorozwiązania się partii w 1990 r. Następnie wstąpił do Socjaldemokracji RP, a w 1999 r. do Sojuszu Lewicy Demokratycznej (SLD).

Barbara Rylska zmarła 11 stycznia 2025 r. w wieku 89 lat. Była aktorką teatralną i filmową. "Mój mąż... Mąż jest z zawodu dyrektorem" - to słynna kwestia, którą wygłosiła w filmie "Poszukiwany, poszukiwana". Grała w nim żonę "wiecznego" dyrektora - dzięki tej roli szczególnie utkwiła w pamięci widzów. Z kolei starsi słuchacze mogą ją pamiętać z audycji "Podwieczorek przy mikrofonie" - nadawanej m.in. w Programie I Polskiego Radia. Była także pierwszą "My Fair Lady", w przedstawieniu granym w Teatrze Komedia w latach 60.

Marcin Wicha zmarł 24 stycznia 2025 r. w wieku 53 lat. Pisał książki - zarówno dla dorosłych, jak i dzieci. Był laureatem Nagrody Literackiej "Nike" oraz "Nike" czytelników, Nagrody Literackiej im. Witolda Gombrowicza, a także Paszportu "Polityki" - za książkę "Rzeczy, których nie wyrzuciłem". To autobiograficzna opowieść o żałobie po matce. Warto również wspomnieć innych jego ważnych dziełach: "Jak przestałem kochać design" czy "Kierunek zwiedzania". Jego książki dla dzieci to m.in. "Klara. Proszę tego nie czytać", "Łysol i Strusia. Lekcje niegrzeczności" czy "Bolek i Lolek. Genialni detektywi". Autor z wykształcenia był grafikiem i projektantem. Tworzył okładki, plakaty i znaki graficzne.

Marian Turski zmarł 18 lutego 2025 r. w wieku 98 lat. Był historykiem, dziennikarzem i członkiem Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej. Jako jeden z nielicznych ocalał z obozu Auschwitz. Przeżył marsz śmierci do Buchenwaldu w styczniu 1945 r.,  a w kwietniu, gdy do obozu zbliżały się wojska amerykańskie - marsz do Theresienstadt. Tam, chory na tyfus, doczekał wyzwolenia. W czasie uroczystości 27 stycznia 2020 r. z okazji 75. rocznicy wyzwolenia obozu Auschwitz-Birkenau, wygłosił słynne przemówienie. Powiedział wówczas zdanie: "Auschwitz nie spadło z nieba". Nie bądźcie obojętni, jeżeli widzicie kłamstwa historyczne. Nie bądźcie obojętni, kiedy widzicie, że przeszłość jest naciągana na poczet aktualnej polityki. Nie bądźcie obojętni, kiedy jakakolwiek mniejszość jest dyskryminowana - apelował historyk. Powołując się na słowa swojego przyjaciela Romana Kenta, Marian Turski zaproponował przyjęcie jedenastego przykazania: "Nie bądź obojętny".

Tomasz Jakubiak zmarł 30 kwietnia 2025 r. w wieku 41 lat. Był popularnym kucharzem, znanym m.in. z jury programu MasterChef Nastolatki. Przez kilkanaście ostatnich lat występował w wielu programach telewizyjnych, m.in. na kanale KUCHNIA+ prowadził programy takie jak "Jakubiak w sezonie", "Jakubiak lokalnie", "Jakubiak rodzinnie" i "Jakubiak z miłości do lokalności", a dla Canal+ Kuchnia realizował program "Jakubiak Rozgryza Świat". Pojawiał się także w Dzień Dobry TVN. Był również twórcą projektu Kucharze Pomagają. "Pod tym szyldem wraz z wieloma cenionymi szefami kuchni udało mi się przeprowadzić cykl kulinarnych imprez mających na celu zebranie pieniędzy dla najbardziej potrzebującym" - pisał na swojej stronie internetowej. W 2024 r. przyznał, że zdiagnozowano u niego rzadki i trudny do wyleczenia nowotwór. Od tamtego czasu relacjonował w mediach społecznościowych walkę z chorobą.

Michał "Joka" Marten zmarł 2 maja 2025 r. w wieku 47 lat. Był raperem, autorem tekstów i członkiem grupy Kaliber 44, z którą nagrał 4 albumy studyjne. Pierwszy z nich "Księga Tajemnicza Prolog" z 1996 roku przyniósł Joce i pozostałym członkom grupy znaczną popularność. Kolejny krążek "W 63 minuty dookoła świata" - wydany został 2 lata później. Grupa Kaliber 44 uznawana jest za pionierów polskiego hip-hopu. Zespół powstał w latach dziewięćdziesiątych. W jego składzie znajdowali się Joka, jego brat Marcin (znany jako abradAb) oraz Piotr Łuszcz "Magik", który potem założył Paktofonikę. W 2000 roku formacja została uhonorowana nagroda Fryderyka w kategorii "Album roku - rap/hip-hop". W 2011 r. czasopismo "Machina" umieściło Martena na 26. miejscu listy 30 najlepszych polskich raperów. W kolejnym roku muzyk trafił na 5. miejsce podobnej listy serwisu Porcys.

Joanna Kołaczkowska zmarła 17 lipca 2025 r. w wieku 59 lat. Uwielbiana przez publiczność artystka była członkinią kabaretu Hrabi. Była uważana za jedną z najbardziej charyzmatycznych postaci polskiej sceny kabaretowej. Słynęła z ciętego humoru, zapadających w pamięć ról, a także niezwykłej wrażliwości scenicznej. Przez wiele lat współtworzyła zespół Hrabi, a wcześniej Kabaret Potem. "Jej talentu nie da się porównać - był zjawiskiem. Jej obecność - darem. Jej odejście - stratą nie do ogarnięcia" - wspominali ją pozostali członkowie kabaretu, we wpisie na Facebooku. Przed śmiercią Kołaczkowska zmagała się z chorobą nowotworową.

Generał Waldemar Skrzypczak zmarł 21 lipca 2025 r. w wieku 69 lat. Był dowódcą Wojsk Lądowych (2006-2009) - po objęciu tego stanowiska zwiększył liczbę żołnierzy stacjonujących w Afganistanie. Dowodził także Wielonarodową Dywizją Centrum-Południe w ramach IV zmiany PKW w Iraku (2005) - był odpowiedzialny za zminimalizowanie liczby ataków rebeliantów na tym terytorium. Od 2011 roku był doradcą ministra obrony narodowej Tomasza Siemoniaka, a w latach 2012-2013 podsekretarzem stanu w MON. Skrzypczak był zaangażowany w obronę żołnierzy oskarżonych w sprawie Nangar Khel - ostatecznie sądy uniewinniły większość z nich. "Profesjonalizm, oddanie Ojczyźnie, patriotyzm - te słowa przychodzą na myśl, gdy wspominamy Pana Generała" - wspominał go szef MON Władysław Kosiniak-Kamysz we wpisie na X.

Jerzy Dziewulski zmarł 11 sierpnia 2025 r. w wieku 81 lat. Był oficerem policji, antyterrorystą, poseł na Sejm w latach 1991-2005. Przez wiele lat pracował w policji, gdzie specjalizował się w działaniach antyterrorystycznych. Pełnił także funkcję doradcy ds. bezpieczeństwa prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego. Był jednym z dowódców "Operacji Most". To tajna akcja przeprowadzona w latach 1990-1992, której celem była pomoc Żydom w emigracji z ZSRR i Rosji do Izraela przez terytorium Polski. Jerzy Dziewulski, jako funkcjonariusz policji i ekspert ds. bezpieczeństwa, odpowiadał za ochronę transportów i bezpieczeństwo całej operacji na terenie Polski.

Marcel Łoziński zmarł 20 sierpnia 2025 r. w wieku 85 lat. Był wielokrotnie nagradzanym reżyserem filmów dokumentalnych. Jednym z najsłynniejszych jego filmów jest "89 mm od Europy". Dzieło opowiada o przejściu granicznym w Brześciu - są tam wymieniane koła pociągów, ze względu na białoruskie tory. Są one szersze o 89 mm od tych w Polsce i na zachodzie. Dokument był metaforą zmian, które zaszły w 1989 roku. Reżyser otrzymał za niego nominację do Oscara w 1994 r. Łoziński dołączył również do tzw. Nowej Zmiany w dokumencie, którą tworzyli m.in. Paweł Kędzierski, Bohdan Kosiński, Krzysztof Kieślowski, Tomasz Zygadło. Nurt, który reprezentowali, charakteryzował się dystansem wobec rzeczywistości PRL.

Stanisław Soyka zmarł 21 sierpnia 2025 r. w wieku 66 lat. Artysta miał jeszcze tamtego dnia wystąpić na festiwalu Top of The Top Sopot Festival 2025. Informacja o jego śmierci dotarła do organizatora - telewizji TVN - podczas koncertu "Orkiestra Mistrzom". Stanisław Soyka był wokalistą jazzowym, pianistą i kompozytorem. Popularność zyskał m.in. za sprawą takich utworów jak "Tolerancja", "Cud niepamięci" czy "Tango Memento Vitae". Muzyk wielokrotnie posługiwał się tekstami wybitnych twórców - od Szekspira po Miłosza i Osiecką. W jego dyskografii można znaleźć m.in. autorskie płyty popowe, jazzowe oraz chóralne projekty oratoryjne. Uhonorowano go w 2011 roku nagrodą Grand Prix Krajowego Festiwalu Piosenki w Opolu za całokształt twórczości. Ma także swoją gwiazdę w opolskiej Alei Gwiazd. Z kolei w 2020 roku otrzymał nagrodę 100-lecia ZAiKS-u.

Katarzyna Stoparczyk zmarła 5 września 2025 r. w wieku 55 lat. Zginęła w wypadku samochodowym w miejscowości Jeżowe na Podkarpaciu. Stoparczyk była dziennikarką radiową i telewizyjną. Pisała także książki, m.in. "Franciszek Pieczka: portret intymny". Współprowadziła program "Duże dzieci". Z kolei w Programie Trzecim Polskiego Radia stworzyła audycję "Dzieci wiedzą lepiej". Dziennikarka z wykształcenia była muzykiem instrumentalistą, absolwentką Akademii Muzycznej we Wrocławiu. W czasie kariery zawodowej reżyserowała również spektakle teatralne.

Profesor Adam Strzembosz zmarł 10 października 2025 r. w wieku 95 lat. Był prawnikiem, sędzią, a także Pierwszym Prezesem Sądu Najwyższego (1990-1998). W latach 80. aktywnie uczestniczył w opozycji antykomunistycznej: współtworzył struktury "Solidarności" w Ministerstwie Sprawiedliwości, pracował przy inicjatywach ustawodawczych oraz przewodniczył podzespołowi ds. reformy prawa i sądów podczas obrad Okrągłego Stołu. Po transformacji ustrojowej był wiceministrem sprawiedliwości (1989 r.), następnie przewodził Krajowej Radzie Sądownictwa (1994-1998), a po zakończeniu kadencji SN kształcił młodych prawników na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim i komentował bieżące reformy wymiaru sprawiedliwości.

Elżbieta Penderecka zmarła 31 października. Była prezeską Stowarzyszenia im. Ludwika van Beethovena i żoną słynnego kompozytora Krzysztofa Pendereckiego. Była niezwykle żywotną osobą, która "zawsze roztaczała wrażenie, że wszystkich przeżyje". Była także dyrektorem generalnym festiwalu pianistycznego, zapoczątkowanego w 2004 w Warszawie i stanowiącego kontynuację festiwalu "Mistrzowie fortepianu - wielkie talenty". W 2005 zainicjowała powstanie Orkiestry Akademii Beethovenowskiej, złożonej z najzdolniejszych studentów i absolwentów Akademii Muzycznej w Krakowie.