Nowe Objezierze (woj. zachodniopomorskie) stało się miejscem jednego z najważniejszych odkryć archeologicznych ostatnich lat. Naukowcy z Uniwersytetu Szczecińskiego natrafili na kolejne groby sprzed 4 tysięcy lat. Wśród nich znajdują się prawdopodobnie pochówki młodych kobiet i dzieci, które rzucają nowe światło na życie i zwyczaje pogrzebowe społeczności wczesnej epoki brązu.
Odkryte groby należą do kultury unietyckiej, jednej z najstarszych społeczności epoki brązu w Europie Środkowej. To właśnie te ludy, zamieszkujące tereny dzisiejszych Czech, Słowacji, Niemiec i Polski, jako jedne z pierwszych zaczęły korzystać z metalu, wprowadzając nowe formy organizacji społecznej oraz charakterystyczne praktyki pogrzebowe.
Cmentarzysko w Nowym Objezierzu zostało odkryte już w 2020 roku, jednak to właśnie podczas ostatniego sezonu badawczego archeolodzy natrafili na aż dziewięć nowych grobów, w tym dwa dziecięce. Łącznie na stanowisku zidentyfikowano już 16 pochówków.
Te nowo odkryte groby są znacznie lepiej zachowane. Znaleźliśmy całe szkielety, czaszki niekiedy z pełnym uzębieniem, co jest bardzo istotne w kontekście dalszych naszych analiz, które planujemy przeprowadzić - podkreśla dr Agnieszka Matuszewska, kierująca badaniami.
Zmarłych składano w niewielkich jamach, często otoczonych kamieniami. Szczątki spoczywały w pozycji embrionalnej - ciała układano na osi północ-południe, z głową skierowaną na południe i twarzą ku wschodowi. W wielu przypadkach dłonie zmarłych spoczywały przy ustach, co według badaczy mogło symbolizować nawiązanie do obrazu nowo narodzonego dziecka.
Ich dolne kończyny były zgięte, bardzo mocno przylegały do klatki piersiowej, więc wydaje się, że mogli być krępowani przed złożeniem do grobu - opisuje dr Matuszewska.
Wstępne datowania radiowęglowe wskazują, że cmentarzysko funkcjonowało w latach 2000-1700 p.n.e. Nowe odkrycia otwierają drogę do dalszych analiz DNA, badań radiowęglowych oraz szczegółowych studiów nad dietą i mobilnością dawnych społeczności. To szansa na poznanie nie tylko rytuałów pogrzebowych, ale także codziennego życia ludzi sprzed tysięcy lat.
Wśród tegorocznych odkryć szczególną uwagę zwrócił grób dorosłego mężczyzny, otoczony dużymi głazami. Jego szczątki ułożone były w nietypowy, nieanatomiczny sposób, a dolna część ciała sprawiała wrażenie, jakby została zmiażdżona. Może to wskazywać na tragiczny wypadek lub wyjątkowe okoliczności śmierci. Szczegółowe badania antropologiczne mają przynieść odpowiedzi na te pytania.
Wyjątkowe są także pochówki dwóch młodych kobiet. Jedna z nich została pochowana z bryłką bursztynu przy ustach, druga miała na szyi naszyjnik i ozdobę skroniową z brązu - to jedne z najstarszych dowodów używania tego metalu na Pomorzu. Bursztyn oczywiście występuje we wczesnej epoce brązu, natomiast nie jest bardzo powszechny. Spora bryłka bursztynu, która znajdowała się w grobie, była dla nas zaskoczeniem. Bursztyn zostanie poddany dalszym specjalistycznym analizom - podkreśla dr Matuszewska.
Znaleziska z Nowego Objezierza są niezwykle cenne dla poznania wczesnej epoki brązu w północno-zachodniej Polsce. Nie znamy właściwie osad kultury unietyckiej tutaj w naszym regionie. To dopiero trzecie cmentarzysko z tego okresu zarejestrowane wykopaliskowo w regionie po 1945 roku, ale pierwsze tak bogate oraz świetnie zachowane. Poprzednich stanowisk nie badano na taką skalę i oczywiście nie badano ich z użyciem nowoczesnych metod - zauważa dr Matuszewska.
Archeolodzy są przekonani, że to dopiero początek odkryć w tym rejonie. Tereny te, bogate w żyzne gleby, przyciągały pierwszych osadników, którzy rozwijali tutaj rolnictwo i hodowlę. Jestem niemal pewna, że znajduje się tutaj osada, do której należało cmentarzysko. Jej odkrycie byłoby ważne, bo właściwie znamy te kultury wczesnobrązowe głównie przez pryzmat obrządku pogrzebowego, a nie życia codziennego. Badania takich osad byłyby przełomowe dla całego regionu - wyjaśnia badaczka.
