Pierwsza tura wyborów prezydenckich już 18 maja. W lokalach wyborczych będzie można spotkać mężów zaufania, czyli osoby wyznaczone przez komitet wyborczy. Ich zadaniem jest czuwanie nad prawidłowością przebiegu wyborów. Mężowie zaufania obserwują wszystkie czynności komisji wyborczych - od przygotowania lokalu, przez głosowanie, aż po liczenie głosów i sporządzanie protokołów.
Zadaniem męża zaufania jest niedopuszczenie do ewentualnych nieprawidłowości, które mogłyby wpłynąć na wynik wyborów. Mąż zaufania nie może jednak ingerować w prace komisji, pomagać wyborcom w głosowaniu ani udzielać im wyjaśnień. Może natomiast zgłaszać uwagi i zastrzeżenia do protokołu z przebiegu wyborów.
Zgodnie z art. 103a § 1 Kodeksu wyborczego, każdy pełnomocnik wyborczy lub osoba przez niego upoważniona może wyznaczyć po jednym mężu zaufania do każdej obwodowej komisji wyborczej. Mężowie zaufania otrzymują zaświadczenia, które uprawniają ich do przebywania w pomieszczeniach komisji wyborczej, także podczas liczenia głosów.
Wynagrodzenie męża zaufania określa Kodeks wyborczy. Mężowi zaufania wyznaczonemu do obwodowej komisji wyborczej przysługuje dieta w wysokości 40 proc. zryczałtowanej diety członków obwodowych komisji wyborczych. W przypadku wyborów prezydenckich w 2025 r. to 200 zł.
Aby otrzymać dietę, mąż zaufania musi obserwować głosowanie przez co najmniej 5 godzin oraz obserwować cały przebieg ustalania wyników głosowania do momentu podpisania protokołu.
Dietę mężowi zaufania wypłaca właściwy urząd gminy, na podstawie zaświadczenia wydanego przez przewodniczącego komisji wyborczej.
Aby zostać mężem zaufania, należy spełnić kilka warunków formalnych:
- Być obywatelem RP z czynnymi prawami wyborczymi - kandydat musi mieć ukończone 18 lat i nie być pozbawionym praw publicznych.
- Nie można być kandydatem w wyborach, członkiem komisji wyborczej, komisarzem wyborczym, pełnomocnikiem wyborczym, pełnomocnikiem finansowym ani urzędnikiem wyborczym.
- Zgłosić swoją kandydaturę do wybranego komitetu wyborczego - to komitet decyduje, czy dana osoba zostanie wyznaczona na męża zaufania.
- Otrzymać zaświadczenie od pełnomocnika wyborczego - dokument ten uprawnia do przebywania w lokalu wyborczym.
Mężów zaufania wyznacza pełnomocnik wyborczy. W każdej obwodowej komisji wyborczej może być po jednym mężu zaufania.
Mąż zaufania może obserwować wszystkie czynności komisji wyborczej, ma prawo do zgłaszania uwag i zastrzeżeń do protokołu, może być obecny podczas przewożenia i przekazywania protokołu głosowania. Nie może natomiast prawa do ingerowania w prace komisji i udzielania wyjaśnień wyborcom. Mąż zaufania ma prawo zgłaszać przewodniczącemu komisji uwagi dotyczące przebiegu głosowania oraz wnosić zastrzeżenia do protokołu. Zgłoszone uwagi muszą być odnotowane w dokumentacji komisji.
Od 2023 roku mężowie zaufania mogą rejestrować prace komisji za pomocą zdjęć, nagrań audio i wideo. Materiały te mogą być przesyłane do Ministra Cyfryzacji za pomocą specjalnej aplikacji "Mąż Zaufania". Zgromadzone dowody mogą być przekazywane organom ścigania w przypadku podejrzenia nieprawidłowości.
Rejestracja nie może naruszać tajności głosowania - nie wolno nagrywać spisu wyborców ani samych czynności głosowania.
Osoba, która chce być mężem zaufania, powinna zgłosić się do wybranego komitetu wyborczego (partii, koalicji lub komitetu obywatelskiego). Komitet sprawdza, czy kandydat spełnia wszystkie wymogi formalne.
Pełnomocnik wyborczy wystawia zaświadczenie, które uprawnia do pełnienia funkcji męża zaufania w konkretnej komisji.
Mąż zaufania zgłasza się w dniu wyborów do wyznaczonej komisji, okazuje zaświadczenie i zostaje wpisany do rejestru obecności. Następnie przez cały dzień mąż zaufania może obserwować wydawanie kart, przebieg głosowania, a po zamknięciu lokalu - liczenie głosów i sporządzanie protokołu.
