Wbrew powszechnym obawom pacjentów, gluten nie musi być głównym winowajcą dolegliwości związanych z zespołem jelita drażliwego (IBS) – wynika z najnowszych badań opublikowanych w prestiżowym czasopiśmie "The Lancet Gastroenterology & Hepatology". Naukowcy wskazują, że u wielu osób objawy mogą być wywoływane przez tzw. efekt nocebo, a nie rzeczywiste działanie glutenu.
Zespół jelita drażliwego (IBS, ang. irritable bowel syndrome) to jedno z najczęstszych zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego. Szacuje się, że cierpi na niego niemal 4 proc. populacji na świecie, choć w poszczególnych krajach odsetek ten może wynosić od 1 do nawet 25 proc.
Choroba objawia się nawracającymi bólami brzucha, wzdęciami, biegunkami i zaparciami, jednak jej mechanizm pozostaje nie do końca poznany. Co istotne, IBS nie wiąże się ze zmianami organicznymi czy biochemicznymi w organizmie.
Wielu pacjentów z IBS podejrzewa, że ich objawy nasilają się po spożyciu glutenu, obecnego m.in. w pszenicy, jęczmieniu i życie. Zespół Premysla Bercika z Uniwersytetu McMaster w Kanadzie postanowił sprawdzić, czy rzeczywiście istnieje związek między glutenem a nasileniem dolegliwości.
W badaniu wzięło udział 28 osób z IBS, które wcześniej zgłaszały poprawę po przejściu na dietę bezglutenową. Uczestnicy przez trzy tygodnie stosowali dietę eliminacyjną, a następnie - w warunkach ślepej próby - spożywali batony zbożowe zawierające pszenicę, sam gluten lub były całkowicie wolne od tych składników. Po każdym etapie oceniano nasilenie objawów.
Ślepa próba (ang. blind trial) to metoda stosowana w badaniach naukowych, zwłaszcza medycznych, polegająca na tym, że uczestnicy eksperymentu nie wiedzą, czy otrzymują badany preparat (np. lek, suplement, określony składnik diety), czy placebo (substancję obojętną lub produkt pozbawiony badanego składnika).
Wyniki eksperymentu zaskoczyły badaczy. Pogorszenie objawów zgłaszali zarówno uczestnicy spożywający batony bez glutenu, jak i ci, którzy jedli batony z glutenem lub pszenicą. Ośmiu uczestników odczuło nasilenie dolegliwości po batonach bezglutenowych, dziesięciu po wyłącznie bezglutenowych, a jedenastu po pszennych.
Zdaniem Premysla Bercika, u części pacjentów za wystąpienie objawów odpowiada efekt nocebo - przekonanie, że spożycie określonego produktu zaszkodzi, może faktycznie wywołać dolegliwości. Dodatkowo, analiza próbek kału wykazała, że nie wszyscy uczestnicy spożywali batony zgodnie z zaleceniami, co mogło wpłynąć na wyniki.
Badanie sugeruje, że choć gluten i pszenica mogą być czynnikami wyzwalającymi objawy u niektórych osób z IBS, u wielu pacjentów kluczową rolę odgrywają czynniki psychologiczne. Eksperci podkreślają, że diagnoza i leczenie IBS powinny być prowadzone indywidualnie, a eliminacja glutenu z diety nie zawsze jest konieczna.
