Naukowcy odkryli powiązania między czynnikami działającymi w czasie ciąży a późniejszym rozwojem otyłości u dziecka - informuje "JAMA Network Open". Otyłość dotyczy dziś jednej piątej amerykańskich dzieci i wiąże się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Tym razem badacze z Washington State University przeanalizowali rozwój ponad 9400 dzieci - od niemowlęctwa do wieku przedpokwitaniowego - by zidentyfikować konkretne czynniki ryzyka.
- Palenie w ciąży i wysoki BMI matki zwiększają ryzyko otyłości dziecka.
- Otyłe dzieci można zidentyfikować już w wieku 3,5 roku.
- Profilaktyka to zdrowie matki i wczesna interwencja u dziecka.
Wyniki badania pozwoliły wyodrębnić dwa główne wzorce rozwoju. U przeważającej większości dzieci (ponad 89 proc.) wskaźnik masy ciała (BMI) obniżał się po pierwszym roku życia, a następnie stopniowo rósł po ukończeniu 6 lat.
U blisko 11 proc. dzieci zauważono jednak odmienną trajektorię. Dzieci, których matki paliły w ciąży lub miały wysokie BMI przed jej rozpoczęciem, nie wykazywały typowego spadku BMI po pierwszym roku i zaczynały gwałtownie przybierać na wadze około 4. roku życia.
Możemy zidentyfikować dzieci zagrożone otyłością już w wieku 3,5 roku - powiedział Chang Liu, adiunkt psychologii na WSU i główny autor publikacji. W wieku 9 lat dzieci z tej grupy osiągały średni BMI przekraczający 99. percentyl - kontynuował.
W badaniu wzięło udział niemal 40 naukowców z różnych amerykańskich instytucji, m.in. Harvardu, Pennsylvania State University i University of Washington. Analiza oparta była na danych zebranych w ramach ogólnokrajowego programu badawczego Environmental influences on Child Health Outcomes (ECHO), obejmujących okres od stycznia 1997 r. do czerwca 2024 r.
Zespół zastosował zaawansowane modelowanie statystyczne (tzw. multiphase growth mixture modeling), które umożliwiło identyfikację indywidualnych różnic w trajektoriach rozwojowych dzieci oraz momentów, w których te różnice się pojawiały. Dzięki temu możliwe było także wskazanie konkretnych czynników ryzyka i potencjalnych kierunków interwencji.
Choć badanie nie dowodzi bezpośredniego związku przyczynowego, wcześniejsze analizy sugerują, że palenie tytoniu w ciąży i otyłość u matki mogą wpływać na metabolizm płodu oraz rozwój tkanki tłuszczowej, co może "zaprogramować" metabolizm dziecka w sposób wpływający na jego apetyt, tempo przemiany materii i skłonność do odkładania tłuszczu przez całe życie.
Otyłość dziecięca to ogromne obciążenie dla społeczeństwa - zarówno w kontekście zdrowia dzieci, jak i kosztów opieki medycznej w dorosłości, kiedy pojawiają się takie choroby jak cukrzyca czy problemy kardiologiczne - zaznaczył Liu. Jeśli uda się zidentyfikować zagrożone dzieci już do 3,5 roku życia i skutecznie interweniować, można zapobiec wielu przypadkom otyłości oraz jej długofalowym skutkom - dodał.
Liu podkreślił także potrzebę prowadzenia dalszych badań, by lepiej zrozumieć biologiczne mechanizmy rozwoju otyłości oraz ich powiązania z genetyką i warunkami środowiskowymi po urodzeniu.
Efektywna strategia powinna być trójtorowa - tłumaczył Liu. Po pierwsze, wspieranie kobiet w wieku rozrodczym w utrzymaniu zdrowej masy ciała i rezygnacji z palenia przed zajściem w ciążę. Po drugie, dbanie o prawidłowy przyrost masy ciała w jej trakcie. Po trzecie, intensywne monitorowanie i wczesna interwencja - na przykład poprzez promowanie zdrowego odżywiania i aktywności fizycznej - u dzieci z podwyższonym ryzykiem, zwłaszcza tych z nieopadającą trajektorią BMI - dodał.
