W czwartek wchodzi w życie rozporządzenie Rady Ministrów poświęcone szczegółowego sposobu ewakuacji ludności, a także zabezpieczenia mienia. Zakłada m.in. rozszerzenie zadań, z których muszą wywiązać się samorządy. Przygotowanie szczegółowego sposobu realizacji działań w zakresie ewakuacji ludności oraz zabezpieczenia mienia wynika z ustawy z 5 grudnia 2024 roku o ochronie ludności i obronie cywilnej.
- Ewakuacja ludności musi uwzględniać 8 kluczowych czynników: weryfikację planu, alarmowanie personelu, informowanie ludności, kierowanie ewakuacją, samoewakuację, spis ludności i mienia, przyjęcie ewakuowanych oraz zapewnienie bezpiecznego powrotu.
- Nowe zadania dla jednostek samorządu terytorialnego: wójtów, burmistrzów, prezydentów miast, starostów i wojewodów.
- Wojewodowie współpracują z Rządowym Centrum Bezpieczeństwa i Siłami Zbrojnymi w zakresie kierunków ewakuacji i zabezpieczenia mienia.
- Szef Obrony Cywilnej, czyli minister spraw wewnętrznych i administracji, wdraża procesy przygotowawcze do ewakuacji, w tym ustalanie obszarów przyjęcia ewakuowanych i sposób powiadamiania ludności.
- Rozporządzenie podkreśla walkę z dezinformacją i paniką podczas ewakuacji oraz ograniczenie niekontrolowanego przemieszczania się ludności.
- Priorytetem podczas ewakuacji są rodziny, osoby ze szczególnymi potrzebami, osoby starsze, dzieci, kobiety ciężarne, osoby w placówkach opiekuńczych i szpitalach oraz osoby z niepełnosprawnościami.
Rozporządzenie w szczegółowy sposób określa zasady ewakuacji ludności oraz zabezpieczenia mienia w przypadku zarządzenia ewakuacji ludności zamieszkującej wskazany obszar - w szczególności z rejonów zagrożonych niebezpieczeństwami wynikającymi z działań zbrojnych, a także klęsk żywiołowych.
Ewakuację ludności przeprowadza się w sposób uwzględniający osiem czynników.
To weryfikacja planu ewakuacji ludności w zależności od rodzaju zagrożenia i przyjętych kierunków ewakuacji, alarmowanie personelu i zespołu ds. ewakuacji przeznaczonych do jej organizowania i prowadzenia, informowanie ludności o zarządzonej ewakuacji, miejscach koncentracji i rodzajach środków transportu oraz o kierunkach przemieszczania.
Istotne jest też kierowanie ewakuacją ludności - z uwzględnieniem zadań zespołów wspomagających procesy planowania - organizowania, koordynowania i nadzoru jej przebiegu.
Kolejnymi ważnymi czynnikami są: samoewakuacja ludności, prowadzenie spisu ludności, dóbr kultury i mienia ewakuowanych przygotowanymi środkami transportu, przyjęcie i ewidencję ewakuowanej ludności w wyznaczonych miejscach czasowego pobytu oraz zapewnienie bezpiecznego powrotu do miejsc zamieszkania.
Odnosząc się do zabezpieczenia mienia rozporządzenie zakłada działania obejmujące zabezpieczenie szczególnie ważnych obiektów nieruchomych, w tym zabytków wyznaczonych w planach ochrony dóbr kultury na czas wojny, przygotowanie do przemieszczenia zwierząt i innego najcenniejszego mienia i uprzednio wyznaczonych ruchomych dóbr kultury oraz zabezpieczenie dóbr kultury przed uszkodzeniem na czas transportu, w razie konieczności udokumentowanie ich stanu oraz prowadzenie ewidencji, załadunek, przewóz do wyznaczonych miejsc oraz rozładunek i zdeponowanie do bezpiecznego przechowania.
Rozporządzenie nakłada również nowe zadania na jednostki samorządu terytorialnego – wójtów (burmistrzów, prezydentów miasta), starostów i wojewodów. Zgodnie z nowymi przepisami wójt (burmistrz, prezydent miasta) na obszarze zagrożenia musi niezwłocznie podjąć działania związane z przygotowaniem do ewakuacji. Do jego zadań należy więc ustalenie obszarów pierwszej ewakuacji, oszacowanie liczby osób do ewakuacji, w tym szczególnie tych potrzebujących transportu, wyznaczenie głównych dróg i linii kolejowych do ewakuacji oraz lokalizacji punktów zbiórki i ich oznakowania.
Ponadto musi wyznaczyć zasoby obrony cywilnej, środki transportu, a także opracować sposób zabezpieczenia najcenniejszego mienia i dóbr kultury.
Jest też odpowiedzialny za skuteczne powiadamianie ludności, upublicznianie komunikatów ostrzegawczych oraz identyfikację potrzeb wsparcia od organów wyższego szczebla. Wszystkie te działania mają na celu zapewnienie sprawnej i skutecznej ewakuacji w sytuacji zagrożenia.
Podobnie działania muszą podjąć starostowie oraz wojewodowie na wyższych szczeblach samorządowych.
Wojewoda współpracuje z dyrektorem Rządowego Centrum Bezpieczeństwa w zakresie określenia kierunków ewakuacji i w czasie wojny w porozumieniu z Siłami Zbrojnymi ustala główne drogi i linie kolejowe do ewakuacji. Wskazuje środki do zabezpieczenia ewakuacji i ochrony mienia, osoby odpowiedzialne za koordynację działań, sposoby powiadamiania ludności oraz przygotowuje komunikaty ostrzegawcze.
Szef Obrony Cywilnej, którym jest minister spraw wewnętrznych i administracji, jeszcze przed zarządzeniem ewakuacji na określonym obszarze, wdraża procesy związane z przygotowaniem do niej, w tym ustala obszary na terenie kraju przewidziane w pierwszej kolejności do przyjęcia ewakuowanej ludności i przekazuje wojewodom polecenie przygotowania tych miejsc - w konsultacji z dyrektorem Rządowego Centrum Bezpieczeństwa wyznacza szlaki komunikacyjne przewidziane do wykorzystania podczas ewakuacji i ustala sposób skutecznego powiadamiania ludności o zagrożeniu, a także przygotowuje treść informacji do upublicznienia i komunikatów na potrzeby alarmowania zagrożonej ludności.
Ponadto identyfikuje potrzeby oraz określa zakres wymaganego wsparcia przez innych ministrów i w ramach pomocy międzynarodowej lub unijnego mechanizmu ochrony ludności.
Organ obrony cywilnej na obszarze województwa wyznaczonego do przyjęcia ewakuowanej ludności ustala liczbę aktualnie dostępnych miejsc noclegowych z zabezpieczeniem socjalno-bytowym wraz z podaniem ich lokalizacji i pojemności oraz wolnych miejsc w zakładach opiekuńczych oraz miejsc w szpitalach. Określa też dostępność środków transportu możliwych do wykorzystania w procesie ewakuacji i możliwych dróg i linii kolejowych przewidzianych do wykorzystania podczas ewakuacji.
W rozporządzeniu zwrócono uwagę na dezinformację - podczas organizowania ewakuacji ludności odpowiedni organ prowadzi działania przeciwdziałające dezinformacji i powstaniu paniki, a także ograniczenie niekontrolowanego przemieszczania się ludności, w szczególności w kierunkach, gdzie wystąpiło zagrożenie.
Wskazano także, że podczas ewakuacji ludności, organy mają postarać się zapewnić m.in. wspólny transport dla rodzin - szczególnie matek z dziećmi - osób ze szczególnymi potrzebami i ich opiekunów, a także osób starszych wymagających opieki. Priorytet powinna mieć także ewakuacja dzieci, kobiet ciężarnych, osób przebywających w placówkach opiekuńczych, szpitalach i innych placówkach zdrowotnych, a także osób z niepełnosprawnościami lub o ograniczonej zdolności poruszania się.
Kolejna kwestia to zaopatrzenie na czas ewakuacji. Osoby ewakuowane powinny mieć zapewnione środki niezbędne do przetrwania podczas przejazdu i pobytu w miejscu tymczasowego schronienia, takie jak żywność, leki, ubrania, woda, środki higieniczne i zaplecze sanitarne.
Zapisy zakładają również ograniczenie mienia zabieranego przez ewakuowaną ludność. Podczas ewakuacji należy ograniczyć zabierane mienie do tego, które jest niezbędne do przetrwania przez 72 godzin.
