Zbliżający się wiek emerytalny to dla wielu pracowników czas nie tylko oczekiwania na zasłużony odpoczynek, ale także niepewności związanej z utrzymaniem zatrudnienia. Polskie prawo przewiduje jednak szczególne mechanizmy ochronne, które mają zabezpieczyć osoby w ostatnich latach pracy przed nagłą utratą źródła dochodu. Jak dokładnie działa ochrona przedemerytalna i kto może z niej skorzystać?
Kluczowym przepisem regulującym kwestię ochrony przedemerytalnej jest artykuł 39 Kodeksu pracy. Zgodnie z jego treścią, pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu do osiągnięcia wieku emerytalnego pozostało nie więcej niż cztery lata, pod warunkiem, że dotychczasowy okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury w momencie osiągnięcia tego wieku.
W praktyce oznacza to, że osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony lub na czas określony, który trwa do osiągnięcia wieku emerytalnego lub dłużej, są objęte szczególną ochroną przed wypowiedzeniem. Pracodawca nie może w tym okresie rozwiązać z nimi stosunku pracy, nawet jeśli sytuacja firmy się pogarsza.
Ochrona dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn, jednak ze względu na różnice w wieku emerytalnym, moment objęcia ochroną jest inny dla obu płci. W Polsce kobiety mogą przejść na emeryturę w wieku 60 lat, natomiast mężczyźni - w wieku 65 lat. Oznacza to, że kobieta, która ukończyła 56 lat, oraz mężczyzna, który skończył 61 lat, nie mogą zostać zwolnieni przez pracodawcę w trybie wypowiedzenia umowy o pracę, jeśli spełniają warunki dotyczące okresu zatrudnienia.
Warto podkreślić, że ochrona ta nie obejmuje wszystkich przypadków. Przykładowo, jeśli pracownik ma zawartą umowę o pracę na czas określony, która kończy się przed osiągnięciem przez niego wieku emerytalnego, pracodawca nie ma obowiązku jej przedłużania. Ochrona nie działa także w przypadku umów cywilnoprawnych, takich jak umowa zlecenie czy umowa o dzieło.
Chociaż ochrona przedemerytalna jest bardzo silna, nie jest absolutna. Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę z pracownikiem objętym ochroną w sytuacjach szczególnych, takich jak:
- ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych (dyscyplinarka),
- likwidacja lub upadłość zakładu pracy,
- inne przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika.
Ponadto, w przypadku zwolnień grupowych, ochrona przedemerytalna uniemożliwia jedynie wypowiedzenie umowy o pracę, ale nie chroni przed tzw. wypowiedzeniem zmieniającym. Pracodawca może więc zaproponować nowe warunki pracy lub płacy, a w razie ich nieprzyjęcia przez pracownika - rozwiązać umowę.
