Wyobraź sobie, że ktoś stopniowo przygasza światło w największym ekosystemie na Ziemi. To nie metafora, lecz rzeczywistość, którą potwierdzają najnowsze badania brytyjskich naukowców. W Światowy Dzień Oceanów eksperci ostrzegają: ponad 20 proc. powierzchni oceanów staje się coraz ciemniejsze, a skutki tego procesu mogą dotknąć każdego z nas.
Oceany to nie tylko bezkresne przestrzenie wody. To serce naszej planety, które reguluje klimat, dostarcza tlen i pochłania dwutlenek węgla, łagodząc skutki kryzysu klimatycznego. To także dom dla tysięcy gatunków roślin i zwierząt oraz źródło pożywienia dla miliardów ludzi na całym świecie.
Jednak ten niezwykle złożony ekosystem jest dziś pod ogromną presją. Zmiany klimatu, przełowienie i zanieczyszczenie sprawiają, że bioróżnorodność oceanów jest zagrożona jak nigdy dotąd.
Najnowsze badania brytyjskich naukowców pokazują, że ponad 20 proc. powierzchni oceanów staje się coraz ciemniejsze.
Zespół naukowców z Uniwersytetu Plymouth i Plymouth Marine Laboratory przeanalizował globalne dane satelitarne z lat 2003-2022, korzystając z sensora MODIS Aqua, zainstalowanego na amerykańskim satelicie Aqua. Sensor ten mierzy współczynnik tłumienia światła słonecznego w wodach oceanów, pozwalając precyzyjnie określić, jak zmienia się przejrzystość wód na całym świecie.
Wyniki są alarmujące: w ciągu ostatnich 20 lat współczynnik tłumienia światła wzrósł na obszarze 75 341 181 km², co stanowi aż 21 proc. powierzchni światowych oceanów. Najbardziej niepokojące jest to, że głębokość tzw. strefy eufotycznej - czyli warstwy, do której dociera światło niezbędne do fotosyntezy - zmniejszyła się o ponad 50 metrów na powierzchni 32 449 129 km², czyli 9 proc. oceanów.
Strefa eufotyczna to górna warstwa oceanu, sięgająca zwykle do 200 metrów głębokości, gdzie światło słoneczne umożliwia fotosyntezę. To właśnie tutaj żyje fitoplankton - mikroskopijne organizmy będące podstawą morskiego łańcucha pokarmowego. W tej strefie powstaje też znaczna część tlenu obecnego w atmosferze i odbywa się pochłanianie dwutlenku węgla, co wpływa na klimat całej planety.
Zmniejszenie głębokości tej warstwy oznacza mniej światła, a więc mniej planktonu i mniej pożywienia dla ryb oraz innych organizmów morskich. To z kolei wpływa na całą sieć troficzną, a w konsekwencji - także na ludzi.
W wodach przybrzeżnych główną przyczyną zaciemnienia są zwiększone ilości substancji organicznych, osadów i składników odżywczych, pochodzących m.in. z rolnictwa i opadów.
W głębi oceanów odpowiadają za to zakwity glonów oraz wzrost temperatury powierzchni mórz, związany ze zmianami klimatu. Efekt? Coraz mniej światła dociera w głąb, a to oznacza mniej energii dla fitoplanktonu i całego łańcucha pokarmowego.
Zagrożenie dla oceanów nie kończy się na zaciemnieniu wód. Według badania przeprowadzonego wśród 58 czołowych ekspertów ds. oceanów, aż dwie trzecie z nich wskazuje zmianę klimatu jako największe zagrożenie dla zdrowia mórz i oceanów.
Problemem jest także globalne przełowienie - według ONZ dotyczy ono już 37,7 proc. komercyjnie poławianych stad ryb. Od lat 70. XX wieku ten odsetek wzrósł ponad trzykrotnie.
Pomimo alarmujących danych, naukowcy podkreślają, że wciąż mamy realną szansę na poprawę sytuacji. Blisko połowa ekspertów wyraża umiarkowany optymizm, wskazując na postępy w nauce, działania polityczne oraz wzrost świadomości społecznej jako powody do nadziei. Szczególnie istotne znaczenie ma zrównoważone rybołówstwo, które pozwala utrzymać populacje ryb na stabilnym poziomie i minimalizuje negatywny wpływ na cały ekosystem morski.
Z różnych regionów świata płyną przykłady, że wdrażanie innowacyjnych technologii i nowoczesnych metod połowów przynosi wymierne efekty - znacząco ogranicza śmiertelność zagrożonych gatunków, takich jak morświny czy albatrosy. Obecnie już ponad 700 rybołówstw na świecie uczestniczy w programie Marine Stewardship Council (MSC), stosując najbardziej rygorystyczne standardy środowiskowe.
Ochrona oceanów zaczyna się od codziennych wyborów. Ograniczanie zużycia plastiku, segregacja śmieci, wybieranie ryb i owoców morza z certyfikatem MSC - to proste działania, które mają realny wpływ na stan mórz i oceanów.
8 czerwca, z okazji Światowego Dnia Oceanów, MSC zaprasza dzieci i rodziców na wydarzenia edukacyjne w warszawskim ZOO, Orientarium w Łodzi i Akwarium w Gdyni. Przygotowano także materiały edukacyjne online oraz konkurs z nagrodami, w którym każdy może sprawdzić swoją wiedzę o oceanach.
Źródła: National Geographic Polska/ScienceAlert/Global Change Biology
