Mieszkańcy Skawiny częściej chorują na raka. Raport naukowców

Mieszkańcy małopolskiej Skawiny od lat skarżą się na uciążliwy smród i odczuwalnie złą jakość powietrza. Do takiego stanu doprowadzić miały zlokalizowane w pobliżu zakłady przemysłowe. W czerwcu tego roku na terenie byłej Huty Aluminium zamontowany został czujnik badający jakość powietrza. Po kilku tygodniach prowadzonych pomiarów, okazało się, że zawartość szkodliwych cząsteczek w powietrzu jest tak wysoka, że urządzeniu zabrakło skali do wykonania pomiarów. Najwyższy poziom cząsteczek benzenu, toluenu, ksylenu i formaldehydu zaobserwowano w godzinach wieczornych i nocnych.

Raport epidemiologiczny zlecony przez władze gminy jest pierwszym takim w Polsce. urzędnicy zwrócili się do Narodowego Funduszu Zdrowia o udostępnienie danych dotyczących zachorowań, umieralności i wszystkich świadczeń udzielanych mieszkańcom gminy w latach 2008-2018. Raport miał wskazać, czy zanieczyszczenia środowiska za skutek zarówno działalności przemysłowej, jak i np. palenia w piecach, przekłada się rodzaj chorób mieszkańców i powody hospitalizacji. Lekarze w Skawinie już o dawna nieoficjalnie przyznawali, że w gminie widoczny jest gwałtowny wzrost zachorowań na nowotwory i choroby płuc.

Na podstawie danych z NFZ, epidemiolodzy Uniwersytetu Jagiellońskiego przygotowali raport "Chorobowość oraz umieralność mieszkańców gminy Skawina w odniesieniu do lokalizacji zakładów przemysłowych w latach 2008 do 2018". Raport został opublikowany na stronie Urzędu Miasta i Gminy w Skawinie.

Raport nie stwierdza jednoznacznie, że na jakość powietrza wpływają zlokalizowane na terenie gminy zakłady przemysłowe, nie został w nim również uwzględniony np. styl życia mieszkańców gminy (w tym nałogi), jednak potwierdza niektóre nieoficjalne doniesienia i obawy. Na przestrzeni ostatnich lat, w Gminie Skawina wyraźnie wzrosła liczba zachorowań na nowotwory i choroby układu krążenia. Wzrosła również liczba zgonów spowodowanych nowotworami, chorobami układu krążenia, układu oddechowego i trawiennego.  

Jak podkreśliły autorki badania:

"Zaznaczyć należy, iż w obszarze wyodrębnionym jako obszar przemysłowy miasta Skawina w większości obserwowanych lat współczynniki umieralności były wyższe niż w pozostałej części miasta. Bardzo duże zmiany umieralności w poszczególnych latach zaobserwowano dla obszaru Kopanka - gdzie w okresie 2011-2014 zaobserwować można znacząco wyższe od pozostałych części gminy Skawina współczynniki umieralności standaryzowanej (a więc niezależnej od struktury wieku populacji).

W całym badanym okresie najczęstszą przyczyną zgonów w gminie Skawina były choroby układu krążenia, nowotwory oraz choroby układu oddechowego a następnie trawiennego. Udział chorób układu krążenia w całkowitej liczbie chorób wzrósł z 45,3 proc. w roku 2008 do 53,6 proc. w roku 2016, natomiast odsetek zgonów z powodu nowotworów zwiększył się o blisko 10 punktów procentowych - z 23,7 proc. do 33 proc." - czytamy w raporcie. Oznacza to, że liczba chorób układu krążenia wzrosła w ciągu 8 lat o 8 punktów procentowych, a odsetek zgonów z powodu nowotworów - o ponad 9.

W analizie porównano też przyczyny zgonów w 2016 roku na podstawie danych GUS w Skawinie z danymi z Małopolski i dla całego kraju. Okazuje się, że w Skawinie udział zgonów z powodu nowotworów jest o 6 punktów procentowych wyższy niż w pozostałej części Małopolski i o 5 wyższy niż w Polsce. "Zaobserwowano znacząco większy udział chorób nowotworowych - 33,0 proc. w gminie Skawina w porównaniu do 27,3 proc. w Małopolsce czy też 28,1 proc. w Polsce. Również udział chorób układu krążenia w całkowitej liczbie zgonów w gminie Skawina był znacząco wyższy (53,6 proc.) niż w Małopolsce (49,0 proc.) czy w całej Polsce (43,3 proc.)" - piszą dalej autorki raportu, dr Agnieszka Pac i dr Elżbieta Sochacka-Tatara z Katedry Epidemiologii i Medycyny Zapobiegawczej CMUJ.

Autorki badania zauważają, że w pierwszych dwóch latach badania (2008-2010), umieralność z powodu chorób układu krążenia w Skawinie była poniżej średniej dla Małopolski i Polski. Po dziesięciu latach, proporcje te się odwróciły. Wyjątek stanowiły wiejskie tereny Gminy Skawina, gdzie umieralność z powodu chorób układu krążenia była znacząco niższa niż polska średnia. Zmieniło się to w 2011 roku, kiedy na wiejskich terenach gminy odnotowano ponad 60 proc. wzrost zachorowań na choroby układu krążenia. Od 2016 roku umieralność z powodu chorób układu krążenia jest większa niż polska średnia dla wszystkich terenów gminy.

Raport pokazuje też, że najwięcej mieszkańców korzystało z poradni POZ z powodu schorzeń układu oddechowego. Jak zauważają autorki raportu, należy jednak pamiętać, że do tej grupy zaliczają się również choroby sezonowe, np. grypa. Niepokojący jest fakt, że w ciągu 10 analizowanych lat współczynnik zachorowań związanych z układem oddechowym wzrósł o ponad 10 punktów procentowych - z 20 do 30 proc. Od 2016 r. obserwowany jest też nagły wzrost liczby osób korzystających z porad specjalistów z powodu problemów z układem oddechowym, a w okolicach, gdzie zlokalizowane są strefy przemysłowe, widoczna jest również rosnąca liczba hospitalizacji i hospitalizacji w trybie nagłym.

"Kolejnym ważnym problemem zdrowotnym, z którym zgłaszali się pacjenci po porady w przychodniach POZ były nowotwory - niezależnie od tego czy interpretujemy współczynniki surowe czy też standaryzowane charakterystyczny jest bardzo duży wzrost odsetka osób korzystających z porad POZ z powodu nowotworów od nieco powyżej 2,3% populacji w roku 2008 (najniższe współczynniki w sołectwach południowych) do 6,6% w Skawinie w roku 2018. I to właśnie na obszarze miasta Skawina zaobserwowano najwyższe współczynniki chorobowości (POZ) w całej gminie, przy czym na obszarze wyodrębnionym jako obszar przemysłowy Skawiny od roku 2013 współczynniki te utrzymywały się na podobnym poziomie" - piszą autorki raportu.

Choroby wrodzone i komplikacje podczas ciąży są szczególnie trudnym do zbadania obszarem, z powodu stosunkowo niewielkiej liczby badanych. W raporcie czytamy jednak, że między 2008 r. a 2018 r. zaobserwowano "wzrost współczynników chorobowości związanej z wadami wrodzonymi (...). Szczególną uwagę zwraca wysoki współczynnik dla przemysłowego obszaru Skawiny w roku 2015 i wysokie współczynniki w latach 2016 i 2018 na obszarze Kopanka".

Raport nie daje jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy to przemysł wpływa na pogarszający się stan zdrowia i rosnącą liczbę zachorowań wśród mieszkańców Gminy Skawina. Jest on podstawą do dalszych badań, które powinny być prowadzone w tym zakresie. Autorki badania podkreślają również, że wzrost liczby zdiagnozowanych zachorowań może wynikać z większej świadomości i częstszego korzystania z badań lekarskich - wcześniejsze wykrycie nowotworu daje większe szanse na jego wyleczenie.

Barbara Żuk z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska zapewniła, że prowadzone są intensywne działania, których celem jest zmniejszenie emisji zanieczyszczeń i podniesienie jakości życia mieszkańców gminy.

Na stronie zleceniodawcy raportu - Gminy Skawina, pojawiła się informacja, że w odpowiedzi na pojawiające się pytania, dotyczące danych z raportu, został od uzupełniony o dodatkowe analizy i skorygowane w kilku miejscach. Jak podkreślają autorki dokumentu: stosunkowo mała populacja zamieszkująca gminę w znacznej mierze wpływa na wyniki badań. Przy tak niewielkiej grupie badanych, nawet pojedyncza zachorowanie wpływa na ostateczne statystyki i może spowodować wysoki wzrost wyliczanych współczynników. 

Pewne niekorzystne trendy wskazane w raporcie wymagają pogłębionej analizy, która nie może być przeprowadzona jedynie na podstawie przygotowanego raportu.

Z całością raportu można się zapoznać na stronie Urzędu Miasta i Gminy w Skawinie.

Natomiast jego pierwotna wersja jest dostępna TUTAJ.