Konklawe to jedno z najbardziej tajemniczych i fascynujących wydarzeń w życiu Kościoła katolickiego. To właśnie podczas tego zamkniętego zgromadzenia kardynałów w Kaplicy Sykstyńskiej wybierany jest nowy papież - Biskup Rzymu i głowa Kościoła powszechnego. Papież Franciszek zmarł w Poniedziałek Wielkanocny. Pogrzeb Ojca Świętego odbędzie się w sobotę 26 kwietnia, o godz. 10:00. Dokładna data rozpoczęcia konklawe ma być ogłoszona po zakończeniu uroczystości pogrzebowych papieża. Poniżej przedstawiamy szczegółowy opis historii, przebiegu i znaczenia konklawe.
Pierwsze wieki chrześcijaństwa nie znały jeszcze instytucji konklawe. Biskup Rzymu, podobnie jak inni biskupi, wybierany był przez lokalną wspólnotę wiernych, duchowieństwo i biskupów sąsiednich diecezji.
Z czasem, wraz z rosnącą rolą Kościoła rzymskiego, wybory papieży zaczęły przyciągać uwagę władzy świeckiej, zwłaszcza cesarzy rzymskich i późniejszych monarchów.
W XI wieku, w okresie tzw. reform gregoriańskich, podjęto działania mające na celu uniezależnienie wyboru papieża od wpływów świeckich. Kluczowym momentem był dekret papieża Mikołaja II "In nomine Domini" z 1059 roku, który powierzał prawo wyboru papieża kolegium kardynałów-biskupów, a następnie całemu kolegium kardynalskiemu.
Był to pierwszy krok do wykształcenia się instytucji konklawe.
W 1179 roku Sobór laterański III wprowadził zasadę, że do wyboru papieża wymagana jest większość dwóch trzecich głosów kardynałów. Był to ważny krok w kierunku zapewnienia stabilności i legitymacji wyboru.
Najdłuższe i najbardziej dramatyczne wybory papieskie miały miejsce po śmierci Klemensa IV w 1268 roku w Viterbo. Trwały one aż 33 miesiące, a kardynałowie zostali zamknięci w pałacu, a nawet pozbawieni dachu nad głową, by przyspieszyć decyzję.
W odpowiedzi na te wydarzenia papież Grzegorz X podczas Soboru lyońskiego II w 1274 roku wydał konstytucję „Ubi periculum”, która formalnie ustanowiła konklawe - zamknięte zgromadzenie kardynałów-elektorów, odizolowanych od świata zewnętrznego do czasu wyboru nowego papieża.
Konklawe zwoływane jest po śmierci lub rezygnacji papieża. Rozpoczyna się po upływie 15 dni od zaistnienia wakatu Stolicy Apostolskiej (okres ten może być wydłużony do 20 dni). W tym czasie Kościołem zarządza kamerling, a kardynałowie-elektorzy przybywają do Watykanu.
W konklawe mogą brać udział wyłącznie kardynałowie, którzy w dniu rozpoczęcia wakatu nie ukończyli 80. roku życia.
Konklawe odbywa się w Kaplicy Sykstyńskiej w Watykanie. Kardynałowie są zakwaterowani w Domus Sanctae Marthae. Na czas konklawe są całkowicie odizolowani od świata zewnętrznego - nie mają dostępu do telefonów, internetu, prasy, radia czy telewizji.
Wszelkie kontakty z zewnętrzem są zakazane. Zasady konklawe są jasno określone w konstytucji apostolskiej "Universi Dominici Gregis", ogłoszonej przez Jana Pawła II w 1996 roku. Dokument ten nakłada obowiązek zachowania najściślejszej tajemnicy na wszystkich uczestników procesu wyboru papieża. Złamanie tej tajemnicy skutkuje ekskomuniką.
W dniu rozpoczęcia konklawe odprawiana jest Msza św. „pro eligendo Romano Pontifice”. Następnie kardynałowie-elektorzy udają się procesyjnie do Kaplicy Sykstyńskiej, gdzie składają uroczystą przysięgę zachowania tajemnicy i przestrzegania zasad wyboru.
Po komendzie „extra omnes” kaplica zostaje zamknięta, a osoby nieuprawnione opuszczają ją.
Głosowanie jest tajne, pisemne i indywidualne. Każdy kardynał otrzymuje kartę do głosowania, na której wpisuje nazwisko wybranego kandydata. Karty są zbierane i liczone przez wyznaczonych skrutatorów.
Do wyboru papieża wymagana jest większość dwóch trzecich głosów.
W ciągu dnia mogą odbyć się maksymalnie cztery głosowania (dwa przed południem i dwa po południu). Po każdej turze karty do głosowania są spalane w specjalnym piecyku.
Jeśli nie dokonano wyboru, do spalania dodaje się substancje chemiczne, które powodują powstanie czarnego dymu (fumata nera). Biały dym (fumata bianca) oznacza wybór nowego papieża.
Po uzyskaniu wymaganej większości kardynał dziekan pyta wybranego: „Czy przyjmujesz twój kanoniczny wybór na Biskupa Rzymskiego?”. Po wyrażeniu zgody nowy papież wybiera imię. Następnie kardynałowie składają mu hołd (homagium).
Kardynał protodiakon ogłasza światu wybór słowami: „Annuntio vobis gaudium magnum – habemus papam” („Oznajmiam wam wielką radość - mamy papieża”) i podaje imię nowego papieża.
Nowo wybrany papież udziela błogosławieństwa „Urbi et Orbi” z balkonu Bazyliki św. Piotra.
Konklawe jest nie tylko procedurą wyboru papieża, ale także wydarzeniem o głębokim znaczeniu duchowym i symbolicznym. Izolacja kardynałów, modlitwa, milczenie i skupienie mają podkreślić, że wybór papieża jest dziełem Ducha Świętego, a nie jedynie wynikiem politycznych kalkulacji.
Biały dym unoszący się nad Kaplicą Sykstyńską jest znakiem nadziei i nowego początku dla Kościoła katolickiego i jego wiernych na całym świecie.
Najsłynniejsze konklawe w historii
Konklawe w Viterbo (1268–1271) – najdłuższe w historii, trwające 33 miesiące.
Konklawe 1978 – wybór Jana Pawła II, pierwszego papieża Polaka i pierwszego od ponad 450 lat papieża spoza Włoch.
Konklawe 2013 – wybór papieża Franciszka, pierwszego papieża z Ameryki Południowej.
