Co musi zrobić Europa, by zatrzymać Rosję?

• Podczas szczytu w Hadze państwa NATO (z wyjątkiem Hiszpanii) zgodziły się na podniesienie wydatków na zbrojenia do 5 proc. PKB, co ma wzmocnić bezpieczeństwo Europy, ale stanowi ogromne wyzwanie dla rządów i społeczeństw.
• Tegoroczna deklaracja NATO była rekordowo krótka i pozbawiona szerszych ustaleń.
• Mimo strat na froncie ukraińskim Rosja rozbudowuje armię, przemysł zbrojeniowy i infrastrukturę wojskową przy granicach z NATO, co zwiększa zagrożenie dla Europy.
• Eksperci wskazują, że Europa powinna skupić się na kilku kluczowych filarach, by nie zostać zaskoczona nagłym konfliktem.

W rosyjskich mediach głównego nurtu zapanowała lekka konsternacja. Moskwa sądziła, że szczyt NATO w Hadze przypieczętuje ostateczne rozstanie USA i Europy, ale tak się nie stało. Liderzy europejscy zrozumieli, że z Donaldem Trumpem można rozmawiać, stosując dużą dawkę pochwał i pochlebstw, co nie umknęło uwadze rosyjskich agencji, które wyszydzają uległość Niemiec, Francji czy Wielkiej Brytanii wobec prezydenta USA. "Trump ma wasali" - informuje RIA Nowosti.

Problem w tym, że ta diagnoza nie jest do końca mylna, bo Europa i jej bezpieczeństwo są zależne od kaprysu administracji w Waszyngtonie. Teraz jednak Stary Kontynent ma dziejową szansę na zawalczenie o swoją pozycję. Pierwszy sygnał został wysłany w Hadze po tym, jak kraje NATO (z wyjątkiem Hiszpanii) zgodziły się podnieść wydatki na zbrojenia. To jednak dopiero początek drogi, czasu jest bardzo mało, a groźba popadnięcia w samozadowolenie - ogromna. Co więc musi zrobić Europa, by stać się prawdziwą siłą Sojuszu Północnoatlantyckiego?

Tegoroczna deklaracja z Hagi liczy zaledwie 427 słów i pięć akapitów - to rekordowo krótki dokument w historii NATO. "To dyplomatyczne haiku. Sojusz tańczy do melodii Trumpa, a priorytetem jest zwiększenie wydatków Europejczyków" - zauważa Philippe Dickinson w analizie dla Atlantic Council i zaznacza, że ubiegłoroczna deklaracja waszyngtońska liczyła 5341 słów, z obszernymi i szczegółowymi sekcjami obejmującymi wysiłki na rzecz modernizacji obronności, wsparcia dla Ukrainy i wyzwań strategicznych wobec aktywności Chin, Korei Północnej i Iranu.

Ekspert nazywa dokument "dyplomatycznym haiku", który w zwięzłej i lekko zawoalowanej formie ma jeden cel - przypomnieć Europejczykom, że na zbrojenia mają wydawać znacznie więcej. Deklaracja haska jest czymś w rodzaju pamfletu na cześć Donalda Trumpa i próbą udobruchania niepewnego giganta zza oceanu.

Problem w tym, że cel wydatkowy to ogromne wyzwanie dla europejskich rządów. "Pytanie, czy liderzy będą w stanie przekonać społeczeństwa, że warto przeznaczyć tak duże środki na obronność kosztem innych wydatków socjalnych" - podkreśla Rachel Rizzo dla AC. Eksperci przypominają, że poprzedni cel 2 procent PKB nie został osiągnięty przez wszystkich członków, a teraz poprzeczka stoi znacznie wyżej.

Aby osiągnąć 5 procent PKB, sojusznicy będą musieli "przebudować architekturę finansową" - twierdzi Rob Murray w analizie. Oznacza to nie tylko mobilizację budżetów państwowych, ale także zaangażowanie banków, funduszy inwestycyjnych i sektora prywatnego.

Mimo ogromnych strat na froncie ukraińskim Rosja nie tylko odbudowuje, ale i rozbudowuje swoje siły zbrojne. Jak podkreśla gen. Christopher Cavoli, dowódca sił NATO w Europie: "Rosyjska armia, która poniosła największe straty w walkach, jest dziś liczniejsza niż na początku wojny - mimo szacowanych 790 tysięcy ofiar".

Rosja utrzymała także niemal nienaruszone siły powietrzne i morskie, dysponując ponad 1100 samolotami bojowymi oraz flotą ponad 60 okrętów podwodnych i 42 jednostek nawodnych zdolnych do przenoszenia pocisków manewrujących z głowicami jądrowymi. Rosyjski przemysł zbrojeniowy przeszedł na tryb wojenny.

Rosja otworzyła nowe zakłady produkcyjne i przestawiła linie cywilne na potrzeby wojska. W tym roku rosyjski przemysł ma wyprodukować 1500 czołgów, 3000 pojazdów opancerzonych i 200 pocisków balistycznych Iskander - wylicza gen. Cavoli. Dla porównania, Stany Zjednoczone produkują tylko około 135 czołgów rocznie i nie produkują już nowych bojowych wozów bojowych Bradley.

Rosja rozbudowuje infrastrukturę wojskową przy granicach z Finlandią i państwami bałtyckimi - przypominają specjaliści z AC. Eksperci ostrzegają, że jeśli Rosja otrzyma "dwa, może trzy do pięciu lat" na odbudowę sił, a Europa nie przyspieszy własnej modernizacji, "znajdzie się w poważnej niekorzystnej sytuacji w przypadku konfliktu o dużej intensywności".

W Hadze uniknięto spięć z Trumpem i to prawdopodobnie główny sukces szczytu, ale Europa musi natychmiast podjąć konkretne kroki, by wzmocnić swoje zdolności obronne w ramach NATO. Wśród priorytetów eksperci Atlantic Council wymieniają masową produkcję dronów, wzmocnienie wschodniej flanki, odporność infrastruktury na cyberataki oraz rozbudowę przemysłu zbrojeniowego. "Europa ściga się z czasem" - alarmują specjaliści.

Według ekspertów z Atlantic Council Europa powinna oprzeć strukturę bezpieczeństwa na czterech filarach:

1. Wzmocnieniu sił obronnych i przesunięciu wojsk na wschód - co wiąże się z masowymi inwestycjami w drony, budowaniem przeszkód inżynieryjnych oraz zaminowaniem terenów przy granicy z Rosją i Białorusią, przesunięciem brygad na wschodnią flankę, przepozycjonowaniem sprzętu wojskowego do krajów bałtyckich i Polski, a także stworzeniem odpowiednika amerykańskiego systemu CRAF, wykorzystującego cywilne lotnictwo do błyskawicznego przerzucania wojsk w rejony zagrożone.
2. Wzmocnieniu kontroli morskiej - w razie konfliktu w Azji, amerykańska marynarka wojenna może być zaangażowana poza Europą. Europejskie floty są nowoczesne, ale zbyt małe. Rozwiązaniem jest masowe wdrożenie bezzałogowych jednostek nawodnych i podwodnych, zarówno do rozpoznania, jak i działań bojowych - wskazują eksperci. Przykładem skuteczności są ataki ukraińskich dronów morskich na rosyjską Flotę Czarnomorską.
3. Wzmocnieniu odporności na cyberataki - Rosja dysponuje zaawansowanymi zdolnościami cybernetycznymi, a infrastruktura krytyczna Europy - energetyka, transport, telekomunikacja - jest podatna na ataki. "NATO musi pilnie zacieśnić współpracę z sektorem prywatnym, wdrażać architekturę 'zero trust', szkolić personel i inwestować w szybkie wykrywanie zagrożeń" - czytamy w raporcie. Kluczowe jest także powołanie sektorowych grup roboczych z udziałem państw, przemysłu i struktur NATO.
4. Rozbudowie przemysłu zbrojeniowego - europejski przemysł obronny jest rozdrobniony i niezdolny do szybkiej produkcji na dużą skalę. "Europa powinna uczyć się od Ukrainy, która produkuje cztery miliony dronów rocznie. Potrzebne są inwestycje w nowe linie produkcyjne, także w zakresie amunicji" - podkreślają autorzy raportu Atlantic Council. Wskazują na konieczność pracy fabryk w trybie 24/7, innowacyjnych metod produkcji (np. odlewanie pocisków zamiast kucia) oraz budowy nowych zakładów TNT.

Aby osiągnąć 5 procent PKB, sojusznicy będą musieli "przebudować architekturę finansową" - twierdzi Rob Murray. Oznacza to nie tylko mobilizację budżetów państwowych, ale także zaangażowanie banków, funduszy inwestycyjnych i sektora prywatnego. "Bez strukturalnych reform ten wzrost wydatków może napędzić inflację, a nie realne zdolności obronne" - ostrzega ekspert.

Po szczycie w Hadze wiemy dwie rzeczy: czołowi sojusznicy w Europie potrafią się porozumieć w kwestiach politycznych, a u Rosjan budzi to pewne obawy i nerwowość, której wyraz dają tamtejsi publicyści w zjadliwych komentarzach. Wiele pytań pozostaje jednak otwartych: jak przekonać społeczeństwa do wyrzeczeń, jak zreformować system finansowania obronności i jak skutecznie wspierać Ukrainę, która nieustannie kupuje Europie czas.

Myślę, że Ukraina wciąż może zwyciężyć. Myślę, że za każdym razem, gdy zagrożona jest twoja ojczyzna, walczysz z uporem, który trudno nam sobie wyobrazić - mówił w trakcie senackiego przesłuchania gen. Alexus Grynkewich.

Dla Europy zaczyna się praca, którą teraz trudno sobie wyobrazić.