Jubileusz 80. urodzin Tadeusza Mazowieckiego to okazja do przypomnienia najbardziej charakterystycznych pojęć z okresu powstawania podwalin wolnej Polski.
Sowa – typ psychobiologiczny; człowiek, którego zegar biologiczny skazuje na wielką aktywność późnym wieczorem i marną wegetację przed południem. Mazowiecki, który jest ta-kim typem, chętnie przeciągał posiedzenia Rady Ministrów do godzin nocnych.
„Spiesz się powoli” – tytuł artykułu autorstwa Mazowieckiego w „Tygodniku Solidarność”. Była to odpowiedź na artykuł Adama Michnika w „Gazecie Wyborczej” pt. „Wasz prezydent, nasz premier” z lipca 1989 roku Mazowiecki oceniał, że „Solidarność” nie jest gotowa do przejęcia władzy.
Strzelecki Jan (1918-88) – socjalista, działacz PPS-u i ZNMS-u, twórca koncepcji socjalistycznego humanizmu. Marksista, ale zwolennik pluralizmu. Z czasem związał się z opozycją demokratyczną. W sierpniu 1980 roku członek Komisji Ekspertów przy MKS w Gdańsku.
Śmierć rzekoma w 1981 lub 1982 roku – wiadomość o śmierci Mazowieckiego podczas jego internowania na przełomie 1981 i 1982 roku dotarła na Zachód na podstawie pogłosek z Polski (w stanie wojennym obowiązywała drakońska cenzura). Na wiadomość o śmierci Mazowieckiego Mszę żałobną odprawił arcybiskup Paryża kard. Jean-Marie Lustigeroku
„Spinacz” – potoczne określenie Mazowieckiego, który zarówno w Unii Demokratycznej, jak i w Unii Wolności pełnił rolę osoby jednoczącej różne nurty polityczne w tej partii.
Sprawozdawca specjalny – właściwie: specjalny sprawozdawca Komisji Praw Człowieka ONZ ds. byłej Jugosławii. Funkcja, jaką pełnił Mazowiecki w latach 1992-95. Miała dostarczyć ONZ-owi rzetelnej wiedzy o przebiegu konfliktów na Bałkanach wywołanych wojnami rozpętanymi przez Serbię w 1991-92 roku przeciw Chorwacji i Bośni, a przejawiającymi się w masowym łamaniu praw człowieka, m.in. tzw. czystkami etnicznymi na terenach mieszanych narodowościowo.
Unia Demokratyczna – partia polityczna założona przez Mazowieckiego w roku 1991 z po-łączenia Frakcji Prawicy Demokratycznej i Ruchu Obywatelskiego Akcja Demokratyczna. Wokół UD utworzono w 1992 roku koalicję rządową z premierem Hannę Suchocką. Przewodniczącym UD był Mazowiecki.
Unia Wolności – partia powstała w 1995 roku z połączenia Unii Demokratycznej i Kongresu Liberalno-Demokratycznego. Pierwszym przewodniczącym UW był Mazowiecki, po nim przewodzili: Leszek Balcerowicz, Bronisław Geremek i Władysław Frasyniuk. Po wyborach w 1997 roku UW utworzyła wspólny rząd z AWS-em, w którym Balcerowicz był wicepremierem i ministrem finansów; Unia wystąpiła z tej koalicji przed końcem kadencji. W wyborach 2001 roku nie przekroczyła progu wyborczego i przestała się liczyć w polityce.
„Uniwersytet latający”, właściwie Towarzystwo Kursów Naukowych (TKN) – inicjatywa edukacyjna zrodzona w listopadzie 1977 roku w środowisku KOR-u, ale z udziałem wielu osób spoza KOR-u, także ze środowisk katolickich (m. in. Bohdan Cywiński, Jacek Woźniakowski, Mazowiecki. TKN przez cykle wykładów, głównie z historii najnowszej i z literatury próbował uzupełnić „białe plamy” w oficjalnej edukacji poddanej cenzurze.
„Więź” – miesięcznik katolicki blisko związany z warszawskim KIK-iem, założony w 1958 roku przez Mazowieckiego, który pozostawał jego naczelnym do 1981 roku Początkowo o orientacji mocno lewicowej. Opowiadała się za ekumenizmem, dialogiem z niewierzącymi. Jedno z ważniejszych środowisk tzw. katolicyzmu otwartego. W latach 70. stopniowo zaczęła akcentować wagę praw człowieka i demokratyzacji. Po 1989 roku przesunęła się nieco na prawo na mapie ideowej polskiego katolicyzmu. Po Mazowieckim redaktorami naczelnymi byli: Wojciech Wieczorek, Stefan Frankiewicz, Cezary Gawryś i (obecnie) Zbigniew Nosowski.
„Wojna na górze” – termin użyty przez Lecha Wałęsę na początku jego ostrej kampanii przeciw rządowi Mazowieckiego, mającej w perspektywie doprowadzić Wałęsę do prezydentury; tłumaczył on, że lepszy jest otwarty konflikt polityczny („wojna na górze”), niż pod-skórne wrzenie w niezadowolonym społeczeństwie.
Wrocławski Tygodnik Katolicki – pismo regionalne „PAX”-u, Mazowiecki kierował nim od 1953 do 1955 roku
„Zausznika zwierzenia”, właściwie „Zwierzenia zausznika” – tytuł książki wspomnieniowej Waldemara Kuczyńskiego o rządzie Mazowieckiego. Kuczyński był w 1989-90 roku jednym z najbliższych współpracowników premiera.
Zawieyski Jerzy (1902-69) – pisarz, dramaturg i publicysta katolicki, poseł na sejm (1957-69), członek Rady Państwa (1957-68). Autorytet w środowiskach katolickich, przyjaciel Prymasa Wyszyńskiego, utrzymujący dobre kontakty z przywódcami PZPROKU Brutal-nie zaatakowany przez PZPR w marcu-kwietniu 1968 roku za postawę polityczną, popełnił samobójstwo.
Opracował Roman Graczyk
