Największe dotąd badanie dotyczące zmian w architekturze ludzkiego mózgu ujawnia, że nasz najważniejszy organ nie rozwija się w sposób liniowy, lecz przechodzi przez pięć wyraźnych "epok", oddzielonych czterema przełomowymi momentami. Przełomowe odkrycie naukowców rzuca nowe światło na to, jak zmienia się nasze myślenie, osobowość i zdolności poznawcze od narodzin aż po późną starość.
- Zespół naukowców przeanalizował około 4 tysiące skanów mózgu, aby zidentyfikować cztery kluczowe momenty zwrotne w rozwoju mózgu, które dzielą jego życie na pięć etapów.
- Około 32. roku życia mózg stabilizuje się, osiągając dojrzałość neurologiczną, co oznacza ustabilizowanie inteligencji i osobowości.
- Naukowcy podkreślają, że te przełomowe momenty są kluczowe dla wykrywania i leczenia zaburzeń psychicznych oraz chorób neurodegeneracyjnych.
- Wyniki podważają dotychczasowe przekonania, że mózg osiąga pełną dojrzałość wcześniej - w rzeczywistości dzieje się to dopiero po 32 latach.
- Więcej ciekawych informacji ze świata nauki - i nie tylko - znajdziesz na stronie głównej RMF24.pl
Zespół badawczy przeanalizował niemal 4 tysiące skanów mózgu osób w wieku od kilku miesięcy do 90 lat. Dzięki temu udało się zidentyfikować cztery kluczowe "zwroty akcji" w rozwoju mózgu, które wyznaczają granice pomiędzy pięcioma głównymi etapami jego ewolucji. Jak opisuje brytyjski The Guardian, przełomowe momenty przypadają średnio na wiek 9, 32, 66 i 83 lat.
Pierwsza epoka obejmuje okres od narodzin do około 9. roku życia. To czas intensywnej konsolidacji sieci neuronalnych - w mózgu dziecka powstaje ogromna liczba połączeń między neuronami, z których przetrwają tylko te najbardziej aktywne.
W tym okresie objętość istoty szarej i białej w mózgu (istota szara jest odpowiedzialna za przetwarzanie informacji, a istota biała za ich szybkie przesyłanie między różnymi obszarami układu nerwowego - przyp. red.) gwałtownie rośnie, a kora mózgowa osiąga maksymalną grubość. Charakterystyczne fałdy na powierzchni mózgu stabilizują się, a efektywność połączeń stopniowo maleje, co jest naturalnym procesem selekcji i optymalizacji.
Druga epoka, trwająca od około 9. do 32. roku życia, to czas dojrzewania i adolescencji. W tym okresie istota biała nadal się rozwija, a sieci komunikacyjne w mózgu stają się coraz bardziej wyrafinowane. Efektywność połączeń systematycznie wzrasta, co przekłada się na poprawę funkcji poznawczych. To właśnie w tej fazie najczęściej pojawiają się pierwsze symptomy zaburzeń psychicznych, co może być związane z dynamicznymi zmianami w strukturze mózgu.
Największy przełom następuje około 32. roku życia. To właśnie wtedy mózg przechodzi w tryb "dorosły" - jego architektura stabilizuje się, a zmiany zachodzą znacznie wolniej niż w poprzednich fazach. Ten etap, trwający ponad trzy dekady, charakteryzuje się ustabilizowaniem poziomu inteligencji i osobowości. Sieci neuronalne stają się bardziej zorganizowane i podzielone na wyspecjalizowane obszary.
Kolejny zwrot przypada na wiek około 66 lat i oznacza początek wczesnego starzenia się mózgu. W tej fazie zaczynają się pierwsze spadki w efektywności połączeń, a degeneracja istoty białej staje się coraz bardziej widoczna. Ostatnia, piąta epoka, rozpoczyna się po 83. roku życia i wiąże się z dalszym osłabieniem sieci neuronalnych oraz postępującymi zmianami związanymi z zaawansowanym wiekiem.
Naukowcy podkreślają, że zrozumienie tych kluczowych momentów w rozwoju mózgu może mieć ogromne znaczenie dla wczesnego wykrywania i leczenia zaburzeń psychicznych oraz chorób neurodegeneracyjnych. Okazuje się, że mózg jest szczególnie podatny na zakłócenia właśnie w okresach przełomowych, kiedy jego architektura ulega największym zmianom.
Badacze analizowali aż 12 różnych parametrów organizacji mózgu, takich jak efektywność połączeń, stopień ich rozproszenia czy rola centralnych "węzłów" komunikacyjnych. Dzięki temu udało się stworzyć niezwykle szczegółowy obraz tego, jak zmienia się nasz mózg na przestrzeni całego życia.
Choć badanie nie analizowało bezpośrednio wpływu wydarzeń życiowych, naukowcy sugerują, że takie momenty jak rodzicielstwo mogą mieć istotny wpływ na przebudowę mózgu, zwłaszcza w okolicach 30. roku życia. Wiadomo, że u kobiet po porodzie dochodzi do znaczących zmian w strukturze mózgu, co może być jednym z czynników kształtujących przełomowe momenty w jego rozwoju.
Wyniki badania podważają dotychczasowe przekonania o tym, kiedy stajemy się w pełni "dorośli" pod względem neurologicznym. Okazuje się, że dopiero po 32. roku życia mózg osiąga stabilność charakterystyczną dla dorosłości, a wcześniejsze lata to czas intensywnych zmian i dojrzewania.
Odkrycia te mogą mieć daleko idące konsekwencje nie tylko dla nauki, ale także dla edukacji, polityki zdrowotnej i społecznej.
Zrozumienie, że mózg człowieka ewoluuje przez całe życie, otwiera nowe możliwości w zakresie profilaktyki, diagnostyki i terapii wielu schorzeń.
