"Straty są ogromne. Z oględzin, które przeprowadziliśmy wynika, że niemal całkowicie zniszczonych zostało pięć zabytkowych budynków mieszkalnych i 23 gospodarcze o walorach historycznych" - tak o sobotnim pożarze we wsi Nowa Biała na Spiszu mówi Paweł Dziuban, kierownik delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Nowym Targu. W sumie spłonęło ponad 40 budynków.

Nowa Biała to wieś o unikatowej zabudowie. Domy stoją tuż obok siebie, bardzo często bezpośrednią stykają się ze sobą ścianami, a dalej w oficynie za nimi znajdują się pomieszczenia gospodarcze, stajnie. Za nimi w oddaleniu budowane były stodoły nierzadko także przylegające ścianami do siebie.

Często te historyczne budynki gospodarcze były przerabiane zgodnie z codziennymi potrzebami na przykład na letnie kuchnie lub garaże - powiedział PAP Paweł Dziuban. To były budynki wykonane z lokalnego kamienia - wapienia, a dziś mamy nagie ściany, bo wszystkie elementy drewniane zostały spalone - dodał.

Podobną zabudowę z przełomu XIX i XX wieku można oglądać we wszystkich wsiach w polskiej części Spisza, ale najbardziej charakterystycznym przykładem takiego układu przestrzennego jest Stara Wieś Spiska na Słowacji.

Najstarsza, historyczna zabudowa w Nowej Białej jest objęta dwoma formami ochrony prawnej: jest wpisana do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego jako strefa ochrony konserwatorskiej, co oznacza, że właściciele budynków powinni uzgadniać wszelkie zmiany ze służbami konserwatorskimi. Część z tych budynków jest także wpisana do gminnej ewidencji zabytków.

Premier Mateusz Morawiecki, który odwiedził w niedzielę Nową Białą, mówił, że potrzebna będzie bardzo szybka ścieżka związana z pozwoleniami na budowę, ponieważ zabudowa Nowej Białej jest objęta procedurami wojewódzkiego konserwatora zabytków. Zapowiedział wydanie rozporządzenia Rady Ministrów, które umożliwi szybką odbudowę domów i zabudowań gospodarczych. Zapewnił, że pomocą objęci będą wszyscy poszkodowani mieszkańcy wsi. Wszystkim będziemy pomagać - powiedział Mateusz Morawiecki.

"W jednym momencie ogień pojawił się w kolejnych miejscach"

Jak opowiadają mieszkańcy, pożar wybuch u jednego z gospodarzy, a płomienie wraz z wiatrem bardzo szybko rozprzestrzeniały się na sąsiednie domy i kolejne zabudowania.

Wydawało się, że nagle, w jednym momencie ogień pojawiał się w kolejnych miejscach. Jeden z sąsiadów wyniósł swoją 90-letnią babcię z płonącego domu, ale kiedy wrócił, żeby uwolnić krowy, było już za późno i musiał uciekać - powiedział PAP pan Józef.

U nas są takie zabudowania, że od drogi są domy a z tyłu zabudowania gospodarcze i stodoły. Niestety, jak przychodzi takie nieszczęście, to dotyka sąsiadów. Dobrze, że strażacy opanowali pożar, bo byłaby jeszcze większa tragedia - zauważył pan Piotr, mieszkający na ulicy przy której, doszło do wielkiego pożaru. 

W Nowej Białej trwają oględziny pogorzeliska. Śledczy sprawdzają każdy dom i każde zabudowanie gospodarcze, aby stwierdzić, w jaki sposób doszło do pożaru. 

Jak władze pomogą poszkodowanym?

Będziemy robić wszystko, by na dniach trafiła tutaj pomoc bezpośrednia dla rodzin i pomoc państwa polskiego w odbudowie budynków mieszkalnych i zabudowań gospodarczych - zapewnił w Nowej Białej premier Mateusz Morawiecki. 

Premier przekazał, że władze będą wspierały także rolników w zakupie zniszczonego przez pożar sprzętu. Od siły ognia silniejsza może być tylko ludzka solidarność - zaznaczył Morawiecki. 

W poniedziałek na konto gminy Nowa Biała trafi pierwsza część środków przeznaczonych na zasiłki dla poszkodowanych w pożarze - poinformowała rzeczniczka wojewody małopolskiego Joanna Paździo.

Ministerstwo Finansów od razu przekazało nam środki, o które wystąpiliśmy. Na tym etapie wniosek gminy dotyczy zasiłków do 6 tys. zł na pomoc doraźną - powiedziała Paździo. Władze gminy Nowy Targ złożyły wnioski dotyczące 27 rodzin mieszkających w 25 budynkach - w sumie to kwota 162 tys. zł.

Jesteśmy w kontakcie z wójtem i kierownikiem ośrodka pomocy społecznej. Jesteśmy w gotowości, aby przekazywać kolejne środki w miarę zgłaszanych potrzeb. Wobec skali zniszczeń z pewnością będą one większe - podkreśliła Paździo.

Poza zasiłkiem do 6 tys. poszkodowani mogą również uzyskać do 20 tys. zł na remont budynku lub lokalu mieszkalnego. W szczególnie uzasadnionych przypadkach kwota ta może być wyższa, ale nie może przekroczyć 100 tys. zł. Pamiętać przy tym trzeba, że wysokość świadczenia pomniejsza się o kwotę już przyznanego zasiłku celowego na to samo zdarzenie w wysokości 6 tys. zł.

Na odbudowę budynku lub lokalu mieszkalnego poszkodowani mogą uzyskać zasiłek nawet do 200 tys. zł. W tym przypadku niezbędna jest decyzja o nakazie rozbiórki i oszacowanie szkody przez osobę uprawnioną.

Jak poinformowało biuro prasowe Urzędu Marszałkowskiego, samorząd województwa małopolskiego przekaże ponad milion złotych na pomoc pogorzelcom. Marszałek Witold Kozłowski spotkał się z samorządowcami i parlamentarzystami z powiatu nowotarskiego i przekazał, że każda poszkodowana rodzina otrzyma wsparcie.

Reakcja musi być natychmiastowa. Przeznaczamy w pierwszym etapie ponad milion złotych na pomoc dla pogorzelców z Nowej Białej. Przeznaczymy na każdy budynek zamieszkały blisko 50 tys. złotych. Na bieżąco będziemy analizować sytuację i jeśli będzie taka potrzeba, pomoc będzie kontynuowana. Zadbamy o każdą rodzinę, która ucierpiała w tym pożarze - podkreślił marszałek Witold Kozłowski.

Jest śledztwo

Prokuratora rejonowa w Nowym Targu wszczęła śledztwo w sprawie pożaru. Ekipy śledcze przystąpiły do oględzin budynków, które strawił ogień - dowiedział się dziennikarz RMF FM Krzysztof Zasada.

Poza prokuratorem i biegłym z dziedziny pożarnictwa w ekspertyzach uczestniczy ponad 20 policjantów - specjalistów kryminalistycznych. Obszar o powierzchni około hektara jest ogrodzony. Wstęp do tej części wsi może być ograniczony nawet kilka dni.

Pojazdów służb ratunkowych wjechało tu w nocy kilkadziesiąt. Policjanci z Krakowa przyjechali, aby pomóc miejscowym funkcjonariuszom w izolacji tego terenu, również po akcji gaśniczej. Czynności na miejscu prowadzą teraz śledczy. Będziemy przede wszystkim ustalać przyczynę pożaru - powiedział Sebastian Gleń, rzecznik prasowy Komendy Wojewódzkiej Policji w Krakowie 

Ekspertyzy mają dać odpowiedź na pytanie, co było powodem katastrofy. Na razie śledczy nie formułują żadnych hipotez.

Jak pomóc poszkodowanym?

Pożar wybuchł w Nowej Białej w sobotę po godz. 18. Według danych Inspektoratu Nadzoru Budowlanego ogień uszkodził 25 budynków mieszkalnych, w których mieszkało 27 rodzin - w sumie ponad 100 osób. Spłonęło lub zostało uszkodzonych około 50 obiektów gospodarczych.

W gaszeniu pożaru uczestniczyło 107 zastępów, 400 strażaków PSP i OSP z dziewięciu powiatów. Poszkodowanych zostało dziewięć osób, które zostały przewiezione do szpitali w Zakopanem i Nowym Targu. Pod opieką lekarzy wciąż pozostaje jedna osoba. 

Metropolita krakowski abp Marek Jędraszewski ogłosił, że w przyszłą niedzielę 27 czerwca przed kościołami zorganizowana będzie zbiórka ofiar na rzecz poszkodowanych w pożarze mieszkańców Nowej Białej. 

"Zebrane środki zostaną przekazane za pośrednictwem Wydziału ds. Charytatywnych Kurii Metropolitalnej w Krakowie na pokrycie najbardziej naglących wydatków osób dotkniętych pożarem" - poinformowała kuria.

Pomoc finansową można przekazać również poprzez udział w zbiórce środków finansowych, organizowaną w portalu zrzutka.pl pod adresem: zrzutka.pl/z/pogorzelcomznowejbialej lub zrzutka.pl/duuwaw (oba odnośniki przenoszą do tej samej zbiórki). 

Zbiórka jest oficjalną zbiórką zorganizowaną przez strony internetowej nowabiala24.pl (tj. mieszkańców Nowej Białej), w porozumieniu z samorządem wiejskim.

Możliwe jest również przekazanie pomocy finansowej wykonując przelew na rachunek bankowy połączony z zrzutką online:
Numer konta/IBAN: PL45175013126889011786262978
SWIFT: PPABPLPKXXX
Odbiorca: Zrzutka.pl sp. z o. o. al. Karkonoska 59 53-015 Wrocław
Nazwa i adres banku: BNP Paribas Bank Polska Spółka Akcyjna ul. Kasprzaka 10/16 01-211 Warszawa

Środki finansowe zebrane w ramach tej zbiórki zostaną ze starannością przekazane ofiarom tego ogromnego pożaru w Nowej Białej.

Jak przekazać pomoc rzeczową na rzecz poszkodowanych?

Jeśli chcecie przekazać ubrania, materiału budowlane, sprzęt AGD, środki spożywcze, czy inne produkty, które uznacie, iż mogą być potrzebne pogorzelcom - można je przekazać do punktu zorganizowanego na terenie sali gimnastycznej przy Szkole Podstawowej w Nowej Białej (adres: ul. Główna 13, 34-433 Nowa Biała). Wcześniej warto skontaktować się z sołtysem wsi Krystyną Węglarz. 

Jak przekazać pomoc rzeczową na rzecz strażaków uczestniczących w akcji ratunkowej?

Chcąc przekazać jedzenie, warzywa i inne produkty spożywcze, z których można przygotować posiłki dla strażaków biorących udział w akcji, ratujących dorobek życia przed niszczycielskim ogniem, najlepiej najpierw skontaktować się z sołtysem wsi Nowa Biała Krystyną Węglarz. Dla strażaków przygotowywane będą posiłki w Remizie OSP w Nowej Białej, znajdującej się na rogu ul. Św. Floriana i ul. Głównej w Nowej Białej.