Temat mobilizacji i obowiązku wojskowego w Polsce budzi coraz większe zainteresowanie. Przepisy dotyczące powołań do wojska oraz konsekwencji uchylania się od tego obowiązku są jasno określone i nie pozostawiają złudzeń – za niestawienie się na wezwanie grożą poważne sankcje, w tym nawet kara pozbawienia wolności.
Mobilizacja, czyli powołanie obywateli do czynnej służby wojskowej w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa państwa, może być ogłoszona na różną skalę. W zależności od decyzji władz, może dotyczyć wybranych województw, powiatów, a nawet konkretnych jednostek wojskowych.
Nie oznacza to jednak, że każda osoba posiadająca kategorię A automatycznie otrzyma wezwanie - wszystko zależy od charakteru mobilizacji (powszechna czy częściowa) oraz aktualnych potrzeb Sił Zbrojnych.
W pierwszej kolejności powoływani są żołnierze pasywnej rezerwy, którzy posiadają już nadany przydział mobilizacyjny. Osoby, które nie miały wcześniej kontaktu z wojskiem, mogą zostać wezwane dopiero w dalszych etapach mobilizacji.
Nie wszyscy obywatele są zobowiązani do stawienia się na wezwanie wojska. Ustawa o obronie Ojczyzny przewiduje szereg wyjątków. Z obowiązku pełnienia służby wojskowej w czasie mobilizacji wyłączeni są m.in.:
- posłowie i senatorowie,
- radni,
- osoby zajmujące kierownicze stanowiska w państwie,
- pracownicy kluczowych urzędów, takich jak Narodowy Bank Polski, Centralne Biuro Antykorupcyjne czy Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
- pracownicy jednostek podległych ministerstwom,
- osoby zatrudnione w firmach utrzymujących systemy łączności niezbędne do kierowania bezpieczeństwem narodowym,
- pracownicy przedsiębiorstw zbrojeniowych oraz firm współpracujących z armią, które muszą zapewnić ciągłość produkcji i zaopatrzenia.
Wyłączenia te mają na celu zagwarantowanie sprawnego funkcjonowania kluczowych instytucji państwa oraz zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego nawet w czasie mobilizacji.
Powołanie do służby wojskowej następuje poprzez doręczenie karty mobilizacyjnej. Każda osoba, która otrzyma taki dokument, jest zobowiązana do jego przyjęcia. Zmiana miejsca pobytu trwająca dłużej niż trzy miesiące musi być zgłoszona do Wojskowego Centrum Rekrutacji. Nieodebranie przesyłki z kartą mobilizacyjną nie zwalnia z obowiązku - po upływie określonego czasu uznaje się ją za doręczoną.
W przypadku ogłoszenia mobilizacji powszechnej lub wybuchu wojny, czas na stawienie się w wyznaczonym miejscu może wynosić zaledwie 6 godzin od momentu ogłoszenia. Niestawienie się w terminie jest traktowane jako poważne naruszenie prawa i skutkuje nałożeniem kary, włącznie z możliwością pozbawienia wolności.
W 2025 roku do kwalifikacji wojskowej wezwani zostali:
- mężczyźni urodzeni w 2006 roku,
- mężczyźni z roczników 2001-2005, którzy nie posiadają określonej kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej,
- osoby, które w latach 2023 i 2024 zostały uznane przez powiatowe komisje lekarskie za czasowo niezdolne do służby wojskowej, jeśli okres tej niezdolności upływa przed zakończeniem kwalifikacji wojskowej lub złożyły wniosek o zmianę kategorii zdolności,
- kobiety urodzone w latach 1998-2006 posiadające kwalifikacje przydatne do służby wojskowej, które dotąd nie stawały do kwalifikacji wojskowej, a także kobiety kończące naukę w zawodach lub na kierunkach określonych w przepisach,
- osoby, które ukończyły 18 lat i zgłosiły się ochotniczo do kwalifikacji wojskowej,
- osoby o nieuregulowanym stosunku do służby wojskowej do końca roku kalendarzowego, w którym kończą 60 lat, jeśli nie posiadają określonej kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej i zgłosiły się do kwalifikacji wojskowej.
