3 maja przypada jedno z najważniejszych świąt w polskim kalendarzu. Święto Konstytucji 3 maja upamiętnia uchwalenie w 1791 roku pierwszej w Europie i drugiej na świecie konstytucji. Najważniejsze informacje o historii tego święta i tegorocznych obchodach znajdziesz w tym artykule.
- 3 maja to jedno z najważniejszych świąt państwowych w Polsce, upamiętniające uchwalenie Konstytucji 3 maja w 1791 roku.
- Była to pierwsza konstytucja w Europie i druga na świecie.
- Święto ustanowiono w 1919 roku, a po przerwie w czasach PRL przywrócono je w 1990 roku.
- 3 maja to dzień ustawowo wolny od pracy - zamknięte są urzędy, szkoły i większość sklepów.
- W 2025 roku w Warszawie odbędą się m.in. Bieg Konstytucji, oficjalne uroczystości na Placu Zamkowym oraz Marsz Konstytucji 3 maja.
3 maja 2025 roku będziemy obchodzić 234. rocznicę chwalenia Konstytucji 3 maja.
Konstytucja 3 maja została uchwalona w 1791 roku jako pierwsza w Europie i druga na świecie. Był to przełomowy akt prawny, który miał na celu wzmocnienie państwa polskiego i wprowadzenie nowoczesnych zasad ustrojowych. Stanowiła ukoronowanie panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Rocznica przyjęcia Konstytucji 3 maja jest świętem ustanowionym w 1919 roku. Przez okres PRL jego publiczne obchodzenie było zabronione, ponownie stało się państwowym świętem w 1990 roku.
Święto Konstytucji 3 maja jest obchodzone jako symbol wolności, demokracji i dążeń do suwerenności.
Rankiem 3 maja 1791 r. po otwarciu obrad sejmowych odczytano odpowiednio dobrane depesze dyplomatyczne wskazujące, że Polsce grozi kolejny rozbiór. Ignacy Potocki zwrócił się do króla: "abyś nam odkrył widoki swoje ku ratowaniu ojczyzny". Poniatowski odparł, że jest nim uchwalenie wielkiej reformy. Natychmiast przegłosowano uchwalenie Ustawy Rządowej. Król zaprzysiągł konstytucję: "Przysięgłem Bogu, żałować tego nie będę". Wydarzenia roku 1792 zweryfikują przysięgę złożoną przez króla.
W tym samym czasie przed Zamkiem Królewskim obstawionym przez dowodzone przez księcia Józefa Poniatowskiego oddziały garnizonu warszawskiego gromadził się rozentuzjazmowany tłum. Wśród niego wieczorem do pobliskiej katedry św. Jana przeszli posłowie na czele z marszałkiem Stanisławem Małachowskim, aby zaprzysiąc nową ustawę. Król do katedry z uwagi na bezpieczeństwo udał się łączącym ją z Zamkiem bezpośrednim przejściem. Na swoim słynnym obrazie Jan Matejko przedstawił króla niemal przepychającego się przez tłum zgromadzony przed wejściem do katedry.
Rok po uchwaleniu Konstytucji Sejm Wielki wciąż obradował, przyjmując kolejne ustawy budujące nowy ustrój. 3 maja 1792 r. król w sąsiedztwie Łazienek wmurował kamień węgielny pod budowę Świątyni Opatrzności Bożej, mającej być wotum za uchwalenie Konstytucji.
W tym samym czasie na kresach Rzeczypospolitej, w miasteczku Targowica zbierali się magnaci dążący wraz z Katarzyną II do obalenia nowego ustroju. Kilka miesięcy później przejęli władzę, unieważniając większość ustaw Sejmu Wielkiego.
Jedenaście artykułów Konstytucji wprowadzało trójpodział władzy, monarchię dziedziczną, opiekę prawną nad chłopami i mieszczaństwem oraz znosiło liberum veto.
Sejm miał być zwoływany co dwa lata; po upływie ćwierć wieku — czyli w 1819 r. Sejm nadzwyczajny miał zmienić Konstytucję.
Już od początku XVIII wieku w Polsce pojawiały się idee głębokich reform politycznych, krytykujące ustrój oparty na liberum veto i słabości władzy wykonawczej. Oświeceniowi pisarze, tacy jak Stanisław Konarski czy Stanisław Leszczyński, proponowali nowe sposoby sprawowania rządów. Przełom w myśleniu o reformach nastąpił po I rozbiorze Polski, kiedy to Sejm rozbiorowy, oprócz zgody na rozbiór, powołał m.in. Komisję Edukacji Narodowej i Radę Nieustającą, która miała ograniczać władzę królewską.
W drugiej połowie lat 80. XVIII wieku sytuacja międzynarodowa uległa zmianie na korzyść Rzeczypospolitej. Wybuch wojny rosyjsko-tureckiej pozwolił królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu na próbę wzmocnienia swojej pozycji i uniezależnienia się od Rosji. Zwołany w 1788 roku Sejm, zamiast zatwierdzić sojusz z Rosją, rozpoczął proces reform, m.in. likwidując Radę Nieustającą i powiększając armię. W tym czasie pojawiły się także postulaty mieszczan o zrównanie praw ze szlachtą.
Od grudnia 1790 roku najważniejsi przedstawiciele obozu reformatorskiego, wspierani przez króla, pracowali nad projektem nowej ustawy rządowej, analizując m.in. konstytucję amerykańską. Przyspieszenie działań wymusiło pogorszenie sytuacji międzynarodowej. 2 maja 1791 roku w Pałacu Radziwiłłowskim odczytano projekt konstytucji, a wobec działań przeciwników reform postanowiono przyspieszyć głosowanie, które pierwotnie planowano na 5 maja.
Święto Narodowe Trzeciego Maja jest dniem ustawowo wolnym od pracy. Tego dnia zamknięte są urzędy, szkoły i większość sklepów, a Polacy mogą uczestniczyć w oficjalnych uroczystościach lub spędzić czas z rodziną.
W 2025 roku Warszawa przygotowuje bogaty program obchodów. Najważniejsze wydarzenia to:
Bieg Konstytucji 3 maja - start o godz. 11:00 na Placu Trzech Krzyży. To już 33. edycja biegu na dystansie 5 km, prowadzącego przez centrum miasta. Limit uczestników to 6500 biegaczy oraz 250 miejsc dla miłośników nordic walking.
Państwowe uroczystości na Placu Zamkowym - o godz. 12:00 odbędą się oficjalne obchody z udziałem Prezydenta RP, marszałków Sejmu i Senatu oraz przedstawicieli wojska. Tradycyjnie zostanie odśpiewany hymn i wciągnięta na maszt biało-czerwona flaga.
Marsz Konstytucji 3 maja - o godz. 14:00 z Placu Konstytucji wyruszy Marsz Konstytucji. Uczestnicy, śpiewając polskie piosenki rockowe, przejdą ulicą Marszałkowską na Plac Bankowy. Marsz ma mieć charakter radosny i integracyjny, bez przemówień, a poprowadzi go zespół muzyczny. Impreza ma być manifestacją patriotyzmu, wolności i jedności.
