Tegoroczna edycja Dni Twierdzy Kraków startuje już w piątek 8 września i potrwa do niedzieli 17 września 2023 r. Organizatorem jest Urząd Miasta Krakowa, a projekt koordynuje Muzeum Armii Krajowej w Krakowie. Na uczestników czeka szereg atrakcji, zarówno dla zaawansowanych, jak i początkujących miłośników Twierdzy Kraków. Wydarzenie wpisuje się w XXXI Europejskie Dni Dziedzictwa.
Ideą Twierdzy Kraków jest przybliżenie turystom i mieszkańcom dawnego dziedzictwa architektury obronnej Krakowa. Można do niego zaliczyć: Wawel, mury obronne z Bramą Floriańską i Barbakanem, a także ponad sto obiektów XIX-wiecznej Twierdzy Kraków zlokalizowanych w różnych częściach miasta i poza jego granicami administracyjnymi.
Obiekty wybudowane w latach 1850-1916 miały bronić samego miasta i dróg na Wiedeń przed carską Rosją. Granica między cesarstwami przebiegała tuż na północ od obecnych granic administracyjnych Krakowa.
Do wybuchu I wojny światowej wybudowano około 180 obiektów. Były to nie tylko forty, bastiony, ostrogi bramne czy szańce, ale także budynki zaplecza - dawne koszary, magazyny, schrony amunicyjne, garaże, hangary, czy obiekty inżynieryjne.
Budynki maskowano zielenią i łączono siecią dróg fortecznych. Twierdze otaczały miasto,a w swoim zasięgu miały drogi dojazdowe i doliny rzek. Kraków w tym okresie stał się jednym z najważniejszych miast fortecznych ówczesnej Europy.
W 1918 r. Twierdza Kraków została przejęta z rąk austriackich i przekazana Wojsku Polskiemu. Po II wojnie światowej część budynków zburzono lub rozebrano, ale część zaczęto adaptować do celów cywilnych.
Obecnie funkcjonuje ponad 100 obiektów Twierdzy. Większość z nich stopniowo była demilitaryzowana i stała się obiektami cywilnymi. Obiekty te z czasem wrosły w tkankę miasta i zostały poddane adaptacji do nowych celów, a otaczająca je zieleń jest wykorzystywana do celów rekreacyjnych.
Gminne budynki Twierdzy Kraków służą instytucjom miejskim. Znajdują się w nich muzea, instytucje kultury, edukacji, część jest wynajmowana firmom lub organizacjom pozarządowym.
Tylko w latach 2018-2023 instytucje miejskie objęły we władanie takie obiekty jak: Strzelnicę przy ul. Królowej Jadwigi, Zbrojownię przy ul. Rakowickiej, gdzie swoje zbiory prezentuje Muzeum Fotografii, fort "Borek", gdzie znajduje się obecnie filia Centrum Kultury Podgórza oraz Biblioteka Polskiej Piosenki, fort "Jugowice" - gdzie znajduje się oddział Muzeum Krakowa, a z końcem września 2023 r. ma być oddane od użytku Centrum Ruchu Harcerskiego.
Obecnie trwają prace przy odsłonięciu zarysów bastionów fortu "Kościuszko", remont fortu "Mistrzejowice", prace rewitalizacyjne w forcie "Batowice" oraz w forcie "św. Benedykt".
Gmina inwestuje w swoje obiekty - w latach 2018-2022 jedynie Zarząd Budynków Komunalnych wydał na rewitalizację budynków Twierdzy Kraków 72.2 mln zł, w tym 6 mln zł ze środków Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa, 21 mln zł ze środków budżetu państwa i funduszy unijnych.
W tegorocznej edycji Dni Twierdzy Kraków poznać będzie można 28 obiektów, w tym mury obronne, 18 fortów, obiekty zaplecza, obiekty doraźnie wspomagające Twierdzę Kraków w warunkach wojennych oraz obiekty, które do dzisiaj służą żołnierzom Wojska Polskiego.
Część z tych obiektów jest użytkowana i można je zwiedzać indywidualnie, grupowo w ramach organizowanych cyklicznie wydarzeń, niektóre są dostępne jedynie z zewnątrz.
Podczas Dni Twierdzy Kraków zobaczyć będzie można też obiekty na co dzień niedostępne z uwagi na prowadzoną w nich działalność przez firmy lub instytucje. Dni Twierdzy Kraków są jedyną okazją do ich odwiedzenia.
Z okazji Dni Twierdzy Kraków zostały też przygotowane specjalne nagrody dla najbardziej aktywnych eksploratorów tajemnic Twierdzy. W specjalnie przygotowanych książeczkach można zbierać pieczątki z obiektów i wydarzeń tegorocznej edycji Dni Twierdzy Kraków. Pieczątki będą wymieniane na twierdzowe gadżety survivalowe oraz publikację "Spacerem przez Twierdzę Kraków. Krótki przewodnik po wybranych obiektach" opublikowany w ubiegłym roku przez Urząd Miasta Krakowa.
Organizatorzy, realizatorzy i gospodarze obiektów specjalnie na tegoroczne Dni Twierdzy Kraków przygotowali szereg wydarzeń towarzyszących: wykłady, zwiedzanie z przewodnikiem, nocne zwiedzanie fortu, prelekcje, spacer historyczno-fotograficzny, wystawy, warsztaty, w tym: warsztaty plastyczne, warsztaty aprowizacyjne, spektakl taneczny, koncert orkiestry wojskowej, koncert pieśni sybirackich, prezentacje multimedialne, prezentacje filmowe, bieg Twierdzy Kraków, pokazy medycyny polowej, wystawę dioram i modeli historycznych.
>>> SZCZEGÓŁOWY PROGRAM DNI TWIERDZY KRAKÓW<<<
- Mury obronne i Barbakan - Muzeum Krakowa
- Celestat - Muzeum Krakowa
- Bastion III "Kleparz"
- Fort 2 "Kościuszko"
- Fort 12 (bastion IVa) "Luneta Warszawska"
- Fort 31 "św. Benedykt"
- Fort 41a "Mydlniki"
- Fort 45 "Marszowiec"
- Fort 47 ½ "Sudół"
- Fort 47a "Węgrzce"
- Fort 48a "Mistrejowice"
- Fort 49 "Krzesławice"
- Fort 49 ½a "Mogiła"
- Fort 49 ¼ "Grębałów"
- Fort 50 ½ O "Barycz"
- Fort 51 ½ "Swoszowice"
- Fort 52 "Borek"
- Fort 52 ½ N "Skotniki"
- Fort 52 ½ S "Sidzina"
- Fort 52a "Jugowice"
- Brama Wola Justowska, brama Bielany
- Zakłady Aprowizacyjne Twierdzy Kraków - Muzeum Armii Krajowej
- Zbrojownia Twierdzy Kraków - Muzeum Fotografii
- Koszary Arcyksięcia Rudolfa - Muzeum Politechniki Krakowskiej
- Lotnisko Rakowice - Muzeum Lotnictwa Polskiego
- Uniwersytet Ekonomiczny - dawny szpital zakaźny
- Koszary pod św. Benedyktem - Muzeum Podgórza
- kompleks służący Wojsku Polskiemu: 6 Batalion Dowodzenia przy ul. Ułanów.
