Kraków jako pierwsze z dużych polskich miast odzyskał niepodległość. Stało się to 31 października 1918 roku. W 105. rocznicę wyzwolenia spod władzy zaborczej nad Rynkiem Głównym niósł się dźwięk dzwonu miejskiego - Bolesława, a przedstawiciele władz miasta złożyli kwiaty pod tablicą na wieży Ratuszowej.

Dla uczczenia rocznicy pod Ratuszem odbyła się także symboliczna zmiana warty.

I wojna światowa zakończyła się w Krakowie 31 października 1918 r. Tego dnia polscy żołnierze - ubrani jeszcze w austriackie mundury - przejęli odwach pod Wieżą Ratuszową. Na budynek powieszono polskie flagi.

To był efekt przemyślanej i bardzo dobrze przeprowadzonej akcji wojskowej. O jej skali i znaczenie świadczy fakt, że nikt nie zginął. Miasto zostało przejęte i nie jest przypadkiem, że zaplecze polityczne II RP rekrutowało się później właśnie z Galicji - mówi dyrektor Muzeum Krakowa Michał Niezabitowski. 

Inicjatorem oswobodzenia Krakowa był kapitan Wojska Polskiego Antoni Stawarz. W 1918 r. stworzył w wojsku organizację spiskową. 30 października żołnierze pod jego dowództwem opanowali dworzec kolejowy w Płaszowie. Dzień po powstaniu kapitan Stawarz z żołnierzami zajął austriackie koszary w Podgórzu, a następnie cały Kraków. Do wojska tłumnie przyłączali się mieszkańcy miasta, wśród nich liczni gimnazjaliści i studenci.

Po wojnie Antoni Stawarz awansował do stopnia kapitana, służył w 57. Pułku Piechoty w Tarnowie. W 1935 r. rozpoczął pracę w krakowskim magistracie. W czasie II wojny światowej był członkiem Armii Krajowej. Zmarł w 1955 r., spoczywa na cmentarzu Rakowickim. Jego imię nosi jedna z uliczek na krakowskim Podgórzu.

Drugi, obok Stawarza, bohater tamtych dni porucznik Ludwik Iwaszko prowadził jeden z oddziałów, który przejął wszystkie obiekty wojskowe w Krakowie.

Trzy małopolskie miasta: Kraków, Tarnów i Zakopane toczą spór o to, które jako pierwsze ogłosiło niepodległość w 1918 roku. Zakopane uważa, że stało się wolne już 30 października, Tarnów niepodległość miał odzyskać 31 października o g. 7.30. Na ten sam dzień wskazuje Kraków.  Według historyka z Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Andrzej Chwalby i innych badaczy to Tarnów pierwszy stał się niepodległy.

Zobacz również:

Opracowanie: