Nota do MSZ Rosji ws. usunięcia pomnika pod Irkuckiem

12 maja ambasador Krajewski poinformował, że w miejscowości Piwowaricha pod Irkuckiem, w miejscu pochówków ofiar masowych represji w latach 30. XX wieku w ZSRR, usunięto pomnik upamiętniający Polaków i znajdujący się obok krzyż ku czci litewskich ofiar sowieckiego terroru.

Dziś polska ambasada złożyła do rosyjskiego MSZ notę.

Zwracamy uwagę stronie rosyjskiej w sposób zasadniczy na usunięcie bezprawne, bez powiadomienia właścicieli miejsc upamiętniających. Była to forma nagrobka, wspominającego ofiary represji, obok znajdował się 7-metrowy, drewniany krzyż. Te dwa miejsca zostały usunięte pod pretekstem organizacji alejek na tym cmentarzu zgrozy i nie wiadomo, gdzie się znajdują - wyjaśnia ambasador w rozmowie z dziennikarzem RMF FM Krzysztofem Zasadą.

Krajewski dodał, że strona polska nie została powiadomiona o takich planach. Odbieramy to jako gest nieprzyjazny - wyjaśnił. Ambasador dodał, że nie rozumie, jak można było usunąć krzyż, symbol chrześcijaństwa.

Według niego do usunięcia doszło tuż przed 9 maja i działania te były zaplanowane. To jest małostkowe i uderzające w nasze czułe miejsca, które są dla nas bardzo istotne - zaznaczył.

Krzysztof Krajewski dodał, że rosyjscy urzędnicy zapewniają, iż elementy te wróciły na swoje miejsce po remoncie. Bardzo chciałbym w to wierzyć - oświadczył.

Pomnik poświęcony polskim ofiarom represji, stojący na terenie zespołu memorialnego w Piwowarisze, miał formę płyty nagrobnej z wizerunkiem płaczącej postaci. Pod wyrytym na płycie krzyżem znajdował się napis w języku rosyjskim: "Tak wstyd jest przed tymi, których już nie ma, za czyny tych, którzy przynieśli tyle nieszczęść. Pamiętamy, bolejemy". Poniżej widniały słowa po polsku: "Spoczywajcie w pokoju". Pomnik ustawiono w 2015 roku z inicjatywy Polskiej Autonomii Kulturalnej Ogniwo i konsulatu w Irkucku.

Pomnik litewski miał formę drewnianego krzyża. Stanął w Piwowarisze również w 2015 roku.

Oba pomniki znajdowały się wśród innych znaków pamięci ustawionych ku czci ofiar terroru różnych narodowości i wyznań. Na terenie zespołu memorialnego stoi np. symboliczna menora upamiętniająca Żydów; są też krzyże prawosławne, symboliczne nagrobki i tablice z nazwiskami ofiar. Wiele spośród tych upamiętnień przywieźli potomkowie pomordowanych.

Koło wsi Piwowaricha, dziś leżącej na przedmieściach Irkucka, znajdował się w latach 30. XX wieku obiekt sowieckiego NKWD. Na terenie tego zamkniętego obiektu rozstrzeliwano ludzi, których ciała chowano w wykopanych rowach. Ogółem liczbę ofiar spoczywających w tych masowych mogiłach historycy oceniają na około 15-17 tys. Masowe groby odkryto dopiero jesienią 1989 roku. Wciąż nie wszystkie z dołów śmierci zostały zidentyfikowane.