Abdykacja Benedykta XVI, rezygnacja Ukrainy z przygotowań do stowarzyszenia się z UE, rewelacje Edwarda Snowdena o inwigilacji elektronicznej prowadzonej przez amerykański wywiad i obalenie prezydenta islamisty w Egipcie. Oto najważniejsze wydarzenia roku 2013 na świecie.
Koniec stycznia: 231 osób zginęło w pożarze, który wybuchł w klubie nocnym w Santa Maria w Brazylii, na południu kraju. Według policji i świadków w lokalu nie było alarmu, systemów gaśniczych, wyjść awaryjnych, nie zadziałały też ręczne gaśnice.
Początek lutego był ważnym miesiącem dla finansów Unii Europejskiej. Podczas szczytu w Brukseli szefowie państw i rządów UE porozumieli się w sprawie budżetu Unii na lata 2014-20. Polska będzie największym beneficjentem unijnych funduszy.
Z kolei 11 lutego, papież Benedykt XVI niespodziewanie ogłosił, że 28 lutego zakończy swój pontyfikat. Tłumaczył, że ustępuje z powodu zaawansowanego wieku i braku sił. Była to pierwsza abdykacja w nowożytnej historii Kościoła.
Na początku marca zmarł w szpitalu wojskowym w Caracas prezydent Hugo Chavez. Przegrał walkę z rakiem, z którym zmagał się od połowy 2011 r. Chavez był prezydentem Wenezueli przez 14 lat. Miał 58 lat.
13 marca na papieża został wybrany 76-letni Jorge Mario Bergoglio z Argentyny. Nowy zwierzchnik Kościoła katolickiego przyjął imię Franciszek.
Pod koniec miesiąca Pjongjang natomiast ogłosił, że wchodzi w "stan wojny" z Koreą Południową.
8 kwietnia Wielka Brytania pogrążyła się w żałobie. W wieku 87 lat zmarła była konserwatywna premier Margaret Thatcher. Szefową brytyjskiego rządu była w latach 1979-1990.
15 kwietnia doszło natomiast do dramatycznych wydarzeń w Bostonie. Na mecie maratonu doszło do dwóch wybuchów. Zginęły 3 osoby, a ok. 200 zostało rannych. Był to największy zamach w USA od czasu ataków z 11 września 2001 r. w Nowym Jorku. Po obławie policja schwytała jednego z dwóch sprawców zamachu 19-letniego Dżochara Carnajewa, a jego brat, współautor ataku, 26-letni Tamerlan, stracił życie w strzelaninie z policją.
Pod koniec miesiąca, 24 kwietnia, na przedmieściach Dhaki zawalił się ośmiokondygnacyjny budynek, w którym mieściły się zakłady odzieżowe i centrum handlowe. Zginęło ponad tysiąc osób.
30 kwietnia królowa Beatrix przekazała władzę swojemu synowi, 46-letniemu Wilhelmowi Aleksandrowi. Został on pierwszym od 1890 r. mężczyzną na holenderskim tronie.
Pod koniec maja z kolei, na mocy nowej ustawy o małżeństwach homoseksualnych w merostwie w Montpellier ślub wzięła gejowska para, Vincent Autin i Bruno Boileau. Było to pierwsze małżeństwo homoseksualne we Francji.
W czerwcu dzienniki "Washington Post" i "The Guardian" podały, że amerykańska Narodowa Agencja Bezpieczeństwa (NSA) zbiera dane telefoniczne milionów Amerykanów. Kilka dni później "Guardian" ujawnił, że źródłem przecieków o inwigilacji elektronicznej był dawny pracownik CIA Edward Snowden. W maju zbiegł on z USA do Hongkongu, a następnie znalazł się w Rosji. Z dokumentów wykradzionych przez Snowdena i przekazanych mediom wynika, że NSA zbiera tajne dane z serwerów takich firm internetowych, jak Google, Facebook, Yahoo czy YouTube. Ponadto Amerykanin ujawnił, że służby USA szpiegowały unijne instytucje i ponad 30 czołowych polityków na świecie. Na podsłuchu miał być m.in. telefon komórkowy kanclerz Niemiec Angeli Merkel.
17 czerwca premier Petr Neczas złożył dymisję. Powodem była ujawniona kilka dni wcześniej afera korupcyjna na najwyższych szczeblach władzy. Nowym szefem rządu został ekonomista Jirzi Rusnok, ale jego rząd w sierpniu nie uzyskał wotum zaufania w parlamencie i złożył dymisję.
Pod koniec miesiąca szokujące dane przekazało Syryjskie Obserwatorium Praw Człowieka. Podano, że ponad 100 tysięcy osób zginęło w Syrii od wybuchu w marcu 2011 r. powstania w tym kraju przeciwko reżimowi Asada.
Od pierwszego lipca Chorwacja stała się 28. członkiem Unii Europejskiej.
Piątego lipca ogłoszono pierwszą encyklikę papieża Franciszka "Lumen fidei" (światło wiary). Jej tezy to: wiara oświeca wszystkie relacje społeczne, jest dobrem dla wszystkich i umacnia braterstwo między ludźmi. Jest to wyjątkowy dokument w dziejach Kościoła; Franciszek napisał ją "na cztery ręce" ze swym poprzednikiem Benedyktem XVI, który nie zdążył ogłosić swego dokumentu przed abdykacją.
Rok 2013 był ważny również w Rosji. 18 lipca opozycjonista i bloger Aleksiej Nawalny został skazany na 5 lat kolonii karnej za spowodowanie strat w kontrolowanej przez państwo spółce Kirowles. Wyrok skrytykowały USA i UE. Odbyły się też liczne demonstracje przeciwko decyzji sądu. Dzień po ogłoszeniu wyroku niespodziewanie Nawalny został warunkowo zwolniony z aresztu w oczekiwaniu na apelację. W połowie października sąd obwodowy w Kirowie utrzymał w mocy wyrok, ale zawiesił wykonanie kary.
Koniec lipca upłynął pod znakiem monarchii: 21 lipca król Albert II podpisał akt abdykacji i przekazał władzę swojemu synowi Filipowi, który został nowym królem Belgów.
Dzień później księżna Kate urodziła syna, trzeciego w linii sukcesji do brytyjskiego tronu. Noworodek ważył ok. 3,8 kg i otrzymał imię George Alexander Louis.
24 lipca doszło do tragicznego wypadku pociągu pod Santiago de Compostela w Hiszpanii. Zginęło 79 osób. Przyczyną katastrofy była nadmierna prędkość.
29 lipca natomiast na plaży Copacabana w Rio de Janeiro trzy miliony ludzi wzięły udział w celebrowanej przez papieża mszy świętej, kończącej 28. Światowe Dni Młodzieży. Na zakończenie ŚDM Franciszek zapowiedział, że następne spotkanie młodych katolików z całego świata odbędzie się w 2016 r. w Krakowie.
W pierwszym dniu sierpnia Edward Snowden otrzymał na rok azyl tymczasowy w Rosji. Waszyngton wyraził rozczarowanie tą decyzją. Prezydent USA Barack Obama odwołał planowane na początek września w Moskwie spotkanie z Władimirem Putinem.
Koniec miesiąca to dramatyczne wydarzenia w Syrii. Tamtejsza opozycja oskarżyła siły Asada o użycie w regionie Damaszku gazu bojowego i spowodowanie śmierci nawet 1400 osób. Według aktywistów syryjskich był to największy atak chemiczny podczas wojny domowej w Syrii. Syryjskie władze odrzuciły oskarżenia. Rosja nie wykluczyła, że to była prowokacja. Sekretarz stanu USA John Kerry nazwał go "zbrodnią przeciwko ludzkości". Kilka dni po domniemanym ataku szef Pentagonu Chuck Hagel poinformował, że amerykańskie siły zbrojne są gotowe do podjęcia akcji zbrojnej wobec Syrii.
21 sierpnia to finał sprawy Bradleya Manninga, który przekazał portalowi WikiLeaks setki tysięcy tajnych dokumentów USA. Sąd wojskowy w bazie Fort Meade skazał go na 35 lat więzienia. Wcześniej sąd uznał 25-letniego Manninga za winnego m.in. szpiegostwa, kradzieży oraz oszustwa komputerowego. Trybunał wojskowy oczyścił go jedynie z głównego zarzutu, czyli pomocy wrogowi.
W połowie września sąd w Delhi skazał na karę śmierci przez powieszenie czterech mężczyzn, którzy w grudniu 2012 r. brutalnie zgwałcili 23-letnią studentkę. Kobieta zmarła w wyniku obrażeń.
Kilka dni później koło wyspy Giglio podniesiono i ustawiono w pionie ważący ponad 114 tysięcy ton wrak statku Costa Concordia, który zatonął 13 stycznia 2012 r. Nigdy wcześniej w historii światowej żeglugi nie podniesiono tak gigantycznego statku.
18 września straż przybrzeżna Federalnej Służby Bezpieczeństwa (FSB) zatrzymała statek działaczy Greenpeace'u i odholowała go do Murmańska. Działacze organizacji usiłowali dostać się na należącą do koncernu Gazprom platformę wiertniczą na Morzu Barentsa, aby zaprotestować przeciwko wydobywaniu ropy naftowej w Arktyce. Aresztowano wówczas 30 aktywistów, w tym 26 cudzoziemców pochodzących z 18 krajów. Jednym z aresztowanych był Polak, 37-letni pracownik Uniwersytetu Gdańskiego Tomasz Dziemianczuk. Pod koniec listopada wszyscy ekolodzy wyszli z aresztu za kaucją, a w połowie grudnia zostali objęci amnestią.
21 września terroryści zaatakowali centrum handlowe Westgate w Nairobi, gdzie bojownicy z somalijskiej radykalnej milicji Al-Szabab przez trzy dni przetrzymywali zakładników. Zginęło co najmniej 72 ludzi.
22 września w Niemczech partia Angeli Merkel chadecka CDU i bawarska CSU wygrały wybory do Bundestagu, zdobywając 41,5 proc. głosów. Był to najlepszy wynik chadecji od ponad 20 lat. 16 grudnia Merkel została zaprzysiężona na kanclerz Niemiec.
Pod koniec miesiąca sąd w Grodnie zwolnił działacza mniejszości polskiej, dziennikarza Andrzeja Poczobuta z obowiązku odbywania kary pozbawienia wolności za zniesławienie prezydenta Alaksandra Łukaszenki w swoich artykułach. Poczobut w 2011 r. został skazany na 3 lata kolonii karnej w zawieszeniu na 2 lata.
24 września potężne trzęsienie ziemi nawiedziło południowo-zachodnią prowincję Beludżystan. Zginęło ponad 800 osób.
W ostatnim dniu września papież Franciszek ogłosił, że kanonizacja Jana Pawła II i Jana XXIII odbędzie się 27 kwietnia 2014 r., w Niedzielę Miłosierdzia Bożego. Święto to ustanowił w 2000 r. Jan Paweł II.
Na początku października u wybrzeży Lampedusy zatonął statek, którym do Europy próbowało dotrzeć ponad 500 uchodźców z Afryki. W katastrofie statku, który wypłynął z Libii, zginęło około 370 osób. Po tych wydarzeniach Rzym, a następnie też Valetta, zaapelowały do UE o dodatkowe fundusze na ochronę granic morskich i opiekę nad imigrantami.
10 października Parlament Europejski przyznał Nagrodę Sacharowa młodej Pakistance Malali Yousafzai, która walczy o prawa dzieci i prawo kobiet do edukacji w krajach islamskich.
Pod koniec listopada natomiast rząd Ukrainy wstrzymał proces przygotowań do podpisania umowy stowarzyszeniowej z Unią Europejską, co miało nastąpić 29 listopada na szczycie Partnerstwa Wschodniego w Wilnie. W wielu miastach wybuchły protesty zwolenników zbliżenia Ukrainy z UE.
21 listopada zawalił się dach supermarketu na przedmieściach Rygi. 54 osoby zginęły. Premier Valdis Dombrovskis podał się wraz ze swym gabinetem do dymisji.
Koniec miesiąca to z kolei koniec politycznej kariery Silvio Berlusconiego. Senat zdecydował w głosowaniu o wygaśnięciu jego mandatu parlamentarnego jako osoby prawomocnie skazanej. W sierpniu Berlusconi otrzymał prawomocny wyrok 4 lat więzienia za oszustwa podatkowe przy zakupie praw do emisji filmów w jego telewizji Mediaset.
Dwa dni później podczas szczytu Partnerstwa Wschodniego w Wilnie nie podpisano, wbrew wcześniejszym planom, umowy o stowarzyszeniu Ukrainy z UE. Umowy stowarzyszeniowe, obejmujące porozumienia o wolnym handlu, parafowały natomiast Gruzja i Mołdawia. Mają one być podpisane w ciągu roku, czyli przed końcem kadencji obecnej Komisji Europejskiej.
To z kolei spowodowało, że kolejnego dnia nad ranem milicja brutalnie zlikwidowała protesty zwolenników integracji europejskiej w Kijowie. W wyniku ataku oddziałów specjalnych Berkut na tzw. Euromajdan rannych zostało kilkadziesiąt osób, w tym dwóch obywateli Polski. Zatrzymano 35 osób. Mimo ataku Ukraińcy nie zaprzestali demonstracji w Kijowie.
5 grudnia w wieku 95 lat w swoim domu w Johannesburgu zmarł Nelson Mandela, bohater walki z apartheidem i pierwszy czarnoskóry prezydent RPA. Od dawna zmagał się z infekcją płuc. Mandela spędził 27 lat w więzieniu, a w latach 90. ub. wieku przewodził zakończeniu w RPA okresu rządów białej mniejszości. W roku 1993 r. został laureatem Pokojowej Nagrody Nobla.
18 grudnia Duma Państwowa Rosji przyjęła uchwałę o amnestii, która objęła aktywistów Greenpeace'u, a także członkinie punkrockowej grupy Pussy Riot.
Dwa dni później natomiast Putin podpisał dekret o ułaskawieniu Michaiła Chodorkowskiego. Wkrótce po tej informacji agencja Interfax przekazała, że były szef koncernu naftowego Jukos został zwolniony z łagru.
(abs)
