5 marca 1953 roku w Kuncewie koło Moskwy zmarł Józef Stalin, współtwórca ZSRR, komunistyczny dyktator odpowiedzialny za śmierć milionów ludzi. Organizator Wielkiego Terroru w ZSRR w latach 1937-1938. Z jego rozkazu w 1940 roku prawie 22 tysiące Polaków zginęło w zbrodni katyńskiej. Dziś pozytywnie ocenia go połowa Rosjan, widząc w nim wielkiego mądrego wodza, a nie krwawego tyrana.

Aż 48 proc. Rosjan pozytywnie ocenia rolę Józefa Stalina w historii Rosji, a tylko 22 proc. odnosi się do niego zdecydowanie negatywnie - wynika z sondażu niezależnego Centrum Lewady. W 1998 roku negatywny stosunek do Stalina deklarowało 60 proc. obywateli Rosji. Odbiór Stalina w Rosji rzeczywiście jest różny. Dla jednych jest bohaterem, dla innych - zbrodniarzem - skomentował te dane znany rosyjski historyk i popularny publicysta telewizyjny Nikołaj Swanidze. W jego ocenie postać Stalina we współczesnej Rosji jest mitologizowana.

Nie widzę więc szans na destalinizację w najbliższej przyszłości. Inna sprawa, że wszystko zależy od tego, jak będzie się układać sytuacja społeczno-gospodarcza w Rosji. Wszak w Niemczech Hitler był stosunkowo popularny do początku lat 60. Później kraj ten dzięki planowi Marshalla wszedł na normalne tory społeczno-gospodarcze. I to był koniec Hitlera w oczach mieszkańców Niemiec - zauważył Swanidze. Myślę, że jeśli Rosja również wejdzie na normalne tory społeczno-gospodarcze, to zainteresowanie Stalinem też szybko przeminie. Nie wiemy jednak, kiedy to nastąpi - dodał.

Józef Stalin, jeden z największych zbrodniarzy XX wieku

Nazywany od 1913 r. Stalinem ("człowiek ze stali") Józef Wissarionowicz Dżugaszwili przyszedł na świat 18 grudnia 1878 r. (według innych danych - 21 grudnia 1879 r.) w gruzińskim mieście Gori. Był czwartym dzieckiem szewca Wissariona Dżugaszwili i Jekateriny Geładze. Od 1888 roku uczęszczał do szkoły cerkiewnej w Gori. Sześć lat później wstąpił do seminarium Tbilisi. Dwa lata później został wydalony za związki z gruzińską organizacją marksistowską. Należał do organizatorów zbrojnego przewrotu bolszewickiego, który przeszedł do historii jako rewolucja październikowa.

Był współtwórcą Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR), utworzonego 30 grudnia 1922 roku na I Zjeździe Rad. Od tego roku pełnił funkcję sekretarza generalnego KC partii komunistycznej. W następnych latach kolejno eliminował wszystkich konkurentów do przejęcia władzy po zmarłym w 1924 roku Leninie. Jako pierwsza osoba w państwie sowieckim Stalin zaprowadził w nim totalitarne rządy oparte na terrorze.

Od 1928 roku Stalin zaczął wprowadzać program industrializacji i przymusowej kolektywizacji rolnictwa, którego realizacja przyniosła śmierć milionom ludzi z głodu, w wyniku terroru i deportacji. Ofiarami Stalina byli także Polacy. Według niektórych szacunków, do 1938 roku NKWD zamordowało nawet 140 tys. Polaków - obywateli sowieckiego państwa; Polaków represjonowano także po wybuchu II wojny światowej, czego przykładem była zbrodnia katyńska dokonana wiosną 1940 roku na prawie 22 tys. obywatelach polskich, głównie oficerach Wojska Polskiego, urzędnikach państwowych i inteligencji.

23 sierpnia 1939 roku Stalin podpisał sojusz z III Rzeszą (pakt Ribbentrop-Mołotow), którego konsekwencją była m.in. agresja na Polskę 17 września 1939 r. i jej wspólny rozbiór przez Niemcy i ZSRR. Sojusz z Hitlerem umożliwił Stalinowi także anektowanie Litwy, Łotwy, Estonii.

Po zakończeniu II wojny światowej komunistyczny przywódca nadal posiadał w ZSRR pełnię władzy, ograniczając do minimum rolę formalnie najwyższych władz partyjnych i państwowych.