Polscy nobliści

Maria Curie-Skłodowska

Urodzona 7.11.1867 r. polska uczona, była najmłodsza z pięciorga rodzeństwa. W wieku 15 lat skończyła gimnazjum, w 1890 r. dostała się do Laboratorium Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, w którym znajdowała się pracownia fizyczna. Jej kierownikiem był fizykochemik i kuzyn Marii, Józef Jerzy Boguski, asystent Mendelejewa. W 1891 r. Maria wyjechała na studia do Paryża, zdając jako pierwsza kobieta w historii egzaminy na wydział fizyki i chemii na Sorbonie. Nauka szła jej bardzo dobrze, lecz ciężkie warunki materialne zmuszały ją do utrzymywania się z dawanych wieczorami korepetycji. W 1893 r. otrzymała tytuł licencjata z fizyki i zaczęła pracować w laboratorium Zakładów Lippmana jako laborantka. Rok później otrzymała kolejny licencjat - z matematyki. W tym samym roku poznała Pierre'a Curie, którego poślubiła w 1985 r. Pierre uczył się u Antoine'ego Henri Becquerela, a następnie z nim współpracował po zdobyciu tytułu doktora. Po ślubie z Pierre'em Maria przyłączyła się do współpracy i zrobiła doktorat. W 1898 r. małżonkowie wspólnie odkryli rad i polon. W 1903 r. wspólnie z mężem oraz Henrim Becquerelem została uhonorowana Nagrodą Nobla z fizyki za odkrycie promieniotwórczości i pierwiastków promieniotwórczych. Po tragicznej śmierci męża Maria objęła jego stanowisko profesora fizyki na Sorbonie. W 1911 r. przyznano jej drugą Nagrodę Nobla - z chemii - za odkrycie nowych pierwiastków i otrzymanie radu w stanie czystym. Przyczyniła się też do powstania Instytutu Radowego w Paryżu. Zmarła 4 lipca 1934 r. w Paryżu na białaczkę.

Henryk Sienkiewicz

Henryk Sienkiewicz, używający literackiego pseudonimu Litwos, to nie tylko powieściopisarz i nowelista, lecz również publicysta, podróżnik i społecznik. Urodził się w 1846 r. w Woli Okrzejskiej na Podlasiu w ubogiej rodzinie ziemiańskiej. Był reporterem prasy warszawskiej, jako dziennikarz podróżował po USA, Europie, Turcji i Afryce. Owocem tych podróży stały się "Listy z Ameryki" oraz liczne nowele, m.in. "Latarnik" - opisująca losy polskiego emigranta. W innych nowelach (Szkice węglem, Janko Muzykant, Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela) Sienkiewicz ukazuje problemy społeczeństwa polskiego. Po nowelach przychodzą powieści historyczne, a wśród nich cykl powieści z dziejów XVII-wiecznej Polski, znany jako Trylogia - "Ogniem i mieczem", "Potop" i "Pan Wołodyjowski" oraz kolejne - "Bez dogmatu", "Rodzina Połanieckich", "Krzyżacy", "Na polu chwały", "Legiony". W latach 1895-1896 opublikowana została kolejna powieść historyczna "Quo vadis", której akcja tocząca się w czasach rzymskich przedstawia dwie potęgi świata starożytnego - trwałe w posadach cesarstwo rzymskie za Czasów Nerona i rodzące się chrześcijaństwo. Powieść ta przyniosła Sienkiewiczowi światową sławę i literacką Nagrodę Nobla w 1905 r. Sienkiewicz napisał również piękną powieść dla młodzieży "W pustyni i w puszczy", w której na podstawie swoich obserwacji a czasów podróży po Afryce opisał przygody dwójki dzieci przebywających na tym kontynencie podczas powstania Mahdiego. Po wybuchu I wojny światowej Sienkiewicz wyemigrował do Szwajcarii, organizując tam Komitet Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. Zmarł w Vevey w 1916 r.

Władysław Stanisław Reymont

Urodzony w 1867 r. we wsi Kobiele Wielkie, w licznej rodzinie, jako syn miejscowego organisty. Ten późniejszy znakomity powieściopisarz i nowelista umieścił w swoich utworach wiele obrazów, zdarzeń i postaci z własnego środowiska. Początki jego pisarstwa to opowiadania, które od 1892 r. drukowane były w czasopismach. W 1893 r. przeniósł się do Warszawy, a w następnym roku udał się na pielgrzymkę do Jasnej Góry, efektem której był wydany w 1895 r. reportaż "Pielgrzymka do Jasnej Góry". W 1896r. ukazuje się powieść Komediantka - zawierająca własne obserwacje dokonane podczas wspólnych wędrówek z aktorami. Te spostrzeżenia i przeżycia uwidacznia Reymont również w kolejnej powieści "Fermenty". Wyjazd do Łodzi w 1896r. to obserwacje do następnej powieści poświęconej właśnie temu przemysłowemu miastu. W międzyczasie pisarz odwiedza Paryż, w którym piszę tę powieść nadając jej tytuł "Ziemia obiecana". Najsławniejsza powieść Reymonta - czterotomowa epopeja, ukazująca pracę, życie i obyczaje wsi w tle zmieniających się pór roku - "Chłopi" uznana została za jedno z najwybitniejszych utworów naturalistycznej Europy. Za nią w 1924 r. pisarz otrzymał literacką Nagrodę Nobla. W latach 1913-1918 Reymont napisał swój ostatni utwór - historyczną trylogię "Rok 1794" nazywaną przez krytyków reportażem historycznym. Władysław Stanisław Reymont zmarł w 1925 r.

Czesław Miłosz

Czesław Miłosz urodzony w 30.06.1911 r. w Szetejniach nad Niewiażą na Litwie to kolejny polski noblista w dziedzinie literatury. Miłosz to nie tylko poeta, ale również prozaik, publicysta, tłumacz, historyk literatury i krytyk. Ukończył Uniwersytet Wileński, następnie wiele podróżował, m.in. do Francji i Włoch. W czasie II wojny przebywał najpierw w Rumunii, później w Wilnie a w 1940 r. powrócił do Polski. W Warszawie, współpracując z podziemnym życiem literackim pod pseudonimem Jan Syruć, wydał wiele utworów - "Wiersze", "Pieśń niepodległa", "Poezja polska czasu wojny". Po wojnie przeniósł się do Krakowa, a następnie pracował jako dyplomata polski w USA i Francji. W 1951r. opuścił Polskę i przebywał we Francji, później pracował jako profesor języków słowiańskich na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley. Często odwiedzał Polskę, prowadząc wykłady i spotkania autorskie, a w 1991 r. powrócił do ojczyzny na stałe i zamieszkał w Krakowie. Debiutem literackim Miłosza były wiersze zamieszczone w 1930 r. w czasopiśmie uniwersyteckim "Alma Mater Vilnensis", a pierwszą wydaną książką "Poemat o czasie zastygłym" (1933 r.). Następne opublikowane zbiory wierszy to: "Trzy zimy", "Ocalenie", "Traktat moralny", "Traktat paryski", "Król Popiel" i inne wiersze, "Gucio zaczarowany", "Miasto bez imienia", pamflet "Zniewolony umysł". Był też twórcą esei ("Rodzinna Europa", "Ziemia Ulro"), powieści - "Zdobycie władzy", "Dolina Issy". Przekładał poezję anglosaską, biblijną, francuską, żydowską, litewską. Za całokształt twórczości odznaczony licznymi nagrodami oraz Nagrodą Nobla w 1980 r. Zmarł 14.08.2004 r. w Krakowie.

Lech Wałęsa

Urodził się 29.09.1943 r. w Popowie w wielodzietnej, niezbyt bogatej rodzinie. Po ukończeniu szkoły podstawowej, a następnie zawodowej, podejmuje swoją pierwszą pracę i szybko zyskuje sobie w otoczeniu opinię najlepszego fachowca potrafiącego naprawić wszystko. Sytuacja zmusza go jednak do opuszczenia rodzinnych stron. Wałęsa wyjeżdża na Wybrzeże i podejmuje pracę w Stoczni Gdańskiej jako elektryk. Tam poznaje swoją przyszłą żonę Danutę, z którą wkrótce bierze ślub. Kolejne lata to okres wielkich i historycznych wydarzeń w Stoczni, a następnie w całym kraju i w życiu Lecha Wałęsy. Ciężka sytuacja robotników wywołana jeszcze dodatkowymi podwyżkami cen artykułów żywnościowych w grudniu 1970 r. spowodowała strajk w Stoczni, w którym Wałęsa jako początkujący działacz bierze aktywny udział. Następny okres to narastanie fali społecznego niezadowolenia w kraju, kolejne strajki i aktywna działalność opozycyjna Lecha Wałęsy, który staje się osobą coraz bardziej popularną. Po kolejnym wybuchu strajku w stoczni w 1980r. jest już jego przywódcą - stoi na czele NSZZ "Solidarność". Od tego czasu następuje wiele ważnych wydarzeń w życiu Lecha Wałęsy - ogłoszenie stanu wojennego 13.12.1981r., internowanie i pozostawanie w odosobnieniu, spotkania z wieloma przedstawicielami państw zachodnich, papieżem, podpisanie koncepcji Okrągłego Stołu i wybranie 9 grudnia 1990r. na prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej. Za swoją działalność otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla w 1983 r., liczne nagrody, odznaczenia, tytuły i honorowe wyróżnienia.

Józef Rotblat

Urodzony 4 listopada 1908 roku w Łodzi, w rodzinie polskich Żydów. W 1938 roku uzyskał doktorat w Uniwersytecie Warszawskim, w którym potem pracował w pracowni radiologicznej i Instytucie Radowym. Rok później pojechał do Liverpoolu, by kontynuować naukę. Otrzymał tam stypendium. Po ukończeniu nauki pracował z angielskim fizykiem jądrowym Jamesem Chadwickiem. W czasie wojny zajmował się projektem "Manhattan", ale wycofał się w 1944 roku, gdy dowiedział się, że nie chodzi w nim o wygranie wojny, ale wyłącznie o uzyskanie przewagi zbrojeniowej nad Rosją. Rotblat, jako pacyfista, występował przeciwko odstraszaniu militarnego i używaniu broni masowej zagłady. Twierdził, że posiadanie tej broni przez jedno państwo pociągnie za sobą uzbrojenie innych i ryzyko kolejnych ataków. Stworzył wraz z Bertrandem Russellem w 1957 roku organizację międzynarodowego ruchu pacyfistycznego uczonych "Pugwash", występującego przeciwko użyciu tej broni. Miała to być organizacja pozapolityczna, zrzeszająca naukowców z różnych państw i różnych bloków politycznych. Rotblat przyczynił się do rozwoju medycyny nuklearnej, analizując wpływ, jaki posiada promieniowanie jonizujące na powstawanie i rozwój nowotworów. W 1995 r., w którym przypadała 50. rocznica zagłady Hiroszimy, dostał pokojową Nagrodę Nobla wspólnie z organizacją "Pugwash". Do końca swojego życia mówił po polsku i czuł się Polakiem, mimo że od 1946 roku był obywatelem brytyjskim. Zmarł 31 sierpnia 2005 r. w Londynie.

Wisława Szymborska

Wisława Szymborska to wybitna postać w literaturze polskiej okresu po II wojnie światowej. Urodzona w 1923 r. w Krakowie, tam również, na Uniwersytecie Jagiellońskim, studiowała polonistykę i socjologię. Była ściśle związana ze środowiskiem literackim tego miasta. Prowadziła między innymi "Pocztę literacką" w tygodniku "Życie Literackie", dział poezji, porady literackie, publikowała felietony, m.in. "Lektury nadobowiązkowe". Jej debiut poetycki to wiersz "Szukam słowa" opublikowany w Dzienniku Polskim w 1945 r., a pierwszy wydany zbiór wierszy, "Dlaczego żyjemy" w 1952 r. Początkowe jej utwory miały charakter socrealistyczny, następne - począwszy od "Wołania do Yeti" (1957) to utwory refleksyjno-filozoficzne. Obok akceptacji i zachwytów dla różnych przejawów życia znajduje się w nich również znajomość ludzkich słabości i zła. Są utworami pełnymi indywidualnego stylu, pesymistycznej lub żartobliwej filozofii poetyckiej, proste i bezpośrednie, a zarazem kunsztowne stylistycznie. Poetka jest niezwykle krytyczna w stosunku do swojej twórczości, do własnych ograniczeń poetyckich w uchwyceniu cech współczesnego człowieka. Nie uczestniczy w życiu publicznym, unika mediów, jednak jest znana i ceniona na całym świecie. Odznaczona wieloma nagrodami, m.in. miasta Krakowa, ministra kultury i sztuki, orderem Orła Białego w 1997 roku, no i chyba najważniejszą przyznaną w 1996 r. Nagrodą Nobla. Wydane tomy poetyckie: "Wołanie do Yeti", "Sól", "Sto pociech", "Wszelki wypadek", "Wielka liczba", "Ludzie na moście", "Koniec i początek", "Chwile" i wiele wyborów wierszy. W jej dorobku są także przekłady renesansowej poezji francuskiej.

^{www.polscy-noblisci.gleby.net}