27 stycznia, w dniu 80. rocznicy wyzwolenia KL Auschwitz, przypominamy najlepsze, najbardziej wartościowe filmy i książki dotyczące tematyki obozowej. Żadne z nich nie budzą wątpliwości historyków i nie łamią tabu Holocaustu.
To jeden z najbardziej wstrząsających filmów dotyczących Auschwitz. Opowieść o matce, która w obozie musiała dokonać nieludzkiego wyboru. Niemiecki oficer kazał jej zadecydować, które z dwójki dzieci ma przeżyć.
Zofię Zawistowską, która razem ze swoją rodziną trafiła do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, w filmie Alana J. Pakuli zagrała Meryl Streep. Dostała za swoją rolę Oscara, a krytycy filmowi do dziś są zgodni, że to jedna z jej najlepszych ról w karierze.
Film "Wybór Zofii" z 1982 roku powstał na podstawie powieści Williama Styrona pod tym samym tytułem. Akcja zaczyna się w roku 1947. Na Brooklynie mieszkają Zofia, jej kochanek Natan oraz ich sąsiad Stingo. Początkujący pisarz bezgranicznie zakochuje się w Zofii, która zdradza mu swoje największe sekrety. Wśród nich ten o wyborze, którego dokonała w Auschwitz.
Z Meryl Streep zagrali Kevin Kline oraz Peter MacNicol. Streep opowiadała w wywiadzie, że ogromną inspiracją była dla niej polska aktorka Elżbieta Czyżewska oraz polski reżyser Andrzej Wajda, który przywiózł do Stanów Zjednoczonych spektakl "Biesy".
"Strefa interesów" to film Jonathana Glazera z 2023 roku. Ma na koncie dwie nagrody Amerykańskiej Akademii Filmowej, dostał Oscary jako najlepszy pełnometrażowy film międzynarodowy oraz za najlepszy dźwięk.
Film w całości nakręcony został w Polsce i z udziałem ponad 110 polskich twórców. To wstrząsająca historia, skupiająca się na rodzinnym życiu komendanta obozu Auschwitz-Birkenau, Rudolfa Hössa.
Opowieść, bazująca na powieści Martina Amisa z 2014 roku, określana jest jako "idylla w cieniu krematoriów", która uświadamia, jak łatwo potrafimy przymknąć oko na ludzkie cierpienie. W wielu recenzjach podkreślano wirtuozerię zdjęć Łukasza Żala, który w ascetyczny sposób potrafił przekazać ogrom informacji i emocji oraz wybitną pracę ekipy odpowiedzialnej za dźwięk.
Ten film przełamuje dotychczasowe, typowe dla fabuł o Holokauście klisze narracyjne. Jest rok 1944 w obozie Auschwitz-Birkenau. Film opowiada o 48 godzinach z życia Szawła Ausländera, członka Sonderkommando, czyli oddziału żydowskich więźniów zmuszonych asystować hitlerowcom w wielkiej machinie Zagłady.
Wydarzenia rozgrywają się na krótko przed wybuchem buntu. Szaweł obsługuje komory gazowe w Auschwitz-Birkenau i w trakcie pracy jest świadkiem śmierci chłopca. Twierdzi, że to jego syn, wykrada jego zwłoki i chce je pochować z zachowaniem wszystkich zasad obrządku żydowskiego. Potrzebuje więc pomocy rabina. Debiut Węgra László Nemesa nagrodzono m.in. Grand Prix na festiwalu w Cannes w 2015 roku.
W 2016 roku filmu dostał Oscara w kategorii "najlepszy film nieanglojęzyczny".
Historia greckiego boksera żydowskiego pochodzenia, który w 1943 roku trafił do Auschwitz. Otrzymał numer 136954. Żeby przeżyć, musiał walczyć dla rozrywki swoich oprawców. Salamo Aroucha gra w tym filmie z 1989 roku Willem Dafoe.
Arouch w obozie stoczył 208 walk, wygrywając prawie wszystkie z nich. Film nakręcono w Oświęcimiu, Bytomiu, Głubczycach oraz w Izraelu. Przebieg pojedynków bokserskich konsultował Zbigniew Pietrzykowski.
Tadeusz Pietrzykowski jest bohaterem filmu "Mistrz" Macieja Barczewskiego z 2021 roku. Słynnego "Teddy'ego" zagrał Piotr Głowacki. Teddy, świetny bokser, trafił jako jeden z pierwszych do obozu Auschwitz, był więźniem numer 77. Niemcy kazali mu walczyć, by mieć rozrywkę. Dla współwięźniów stał się symbolem nadziei na przetrwanie i pokonanie nazistowskiego terroru.
Moją największą odpowiedzialnością wobec pierwowzoru jest to, żeby nie skopiować go, tylko używając jego losów, spróbować dotknąć istoty momentu, w którym fotografujemy postać (...). I przy pomocy języka filmowego, przy pomocy aktorstwa, spróbować zadać pytania, które będą istotne dzisiaj - mówił w RMF FM Piotr Głowacki.
Do roli pięściarza z obozu Auschwitz Głowacki przeszedł spektakularną metamorfozę. Przez 14 miesięcy intensywnego treningu stosował dietę, uczył się boksu i zrzucił 16 kilogramów. Nie chciał posiłkować się dublerami.
Zofia Posmysz, jako młoda dziewczyna przeżyła obozowe piekło. Zmarła 8 sierpnia 2022 roku w hospicjum w Oświęcimiu, tuż obok byłego niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady, który był jej katownią. Ten obozowy koszmar przełożyła na słynny tekst, a Andrzej Munk na jego podstawie nakręcił w latach 60. głośną "Pasażerkę". Film składał się z dwóch części. W części współczesnej podczas rejsu transatlantyckiego była nadzorczyni SS Liza dostrzega swoją dawną więźniarkę Martę. Druga część rozgrywa się w czasie II wojny światowej w hitlerowskim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau.
Tadeusz Borowski do obozu Auschwitz trafił, gdy miał 21 lat, jako więzień z numerem 119198. W Polsce opowiadania Borowskiego ukazały się po raz pierwszy w 1946 roku. Pisarz popełnił samobójstwo pięć lat później. "W dobie popularności książek ukazujących tamte czasy w sposób sztampowy i upudrowany, a także usilnych starań polityków, by zamazać obraz historii dla doraźnych celów, teksty Borowskiego jawią się jako odtrutka. To boleśnie szczere opowiadania, które ukazują okupacyjny świat bez przemilczeń i upiększeń" - pisze Maciej Libich we wstępie dla Wydawnictwa Marginesy.
Warto sięgnąć również po książkę "Noc", która mieści w sobie niewyobrażalny ciężar ludzkiego cierpienia. Jej autorem jest Elie Wiesel, żydowski pisarz i laureat Pokojowej Nagrody Nobla. Jako nastolatek Wiesel razem ze swoją rodziną został wywieziony do Birkenau, a potem trafił do Monowitz i Buchenwaldu. "Noc" to bardzo osobiste wspomnienie autora, opowieść o rozstaniu z matką i małą siostrą, których już nigdy nie zobaczył. A także o obozie, w którym - jak wspominał - został odarty z resztek człowieczeństwa.
Autorem książki "Oskarżam Auschwitz. Opowieści rodzinne" jest Mikołaj Grynberg. Autor zebrał dwadzieścia kilka szczerych rozmów z dziećmi ocalałych z Holokaustu. "Mówi się tu o cierpieniu, odpowiedzialności, o wojennych doświadczeniach rodziców. Ale przede wszystkim te rozmowy są o miłości" - napisała o książce prof. Barbara Engelking.
"Auschwitz. Monografia człowieka" to pozycja wyjątkowa. To pierwsza tak dogłębna próba wczytania się w emocje ludzkie wewnątrz obozu. Zbieranie materiałów i praca nad publikacją trwały niemalże sześć lat. Jej autor, Piotr Cywiński, poddał analizie prawie 250 książek ze wspomnieniami ocalałych z niemieckiego nazistowskiego obozu Auschwitz, a także ogromny, niepublikowany jak dotąd materiał archiwalny z ich relacjami. W książce pojawiają się też cytaty z wypowiedziami prawie 450 ocalałych z Auschwitz.
