Czuły tatuś – demon dusiciel. Prawdziwy horror z amerykańskim seryjnym mordercą

Każdy z przesłuchiwanych przez FBI żołnierzy widział go inaczej. Na pewno wyróżniał go rozmiar ciała. Keyes mierzył według nich pomiędzy metr osiemdziesiąt osiem a metr dziewięćdziesiąt pięć. Jego sylwetka była jak wykuta ze skały - ponad sto kilo samych mięśni. Pamiętali, że miał duży, wręcz wielki nos. (...) Niektórzy z przepytywanych stwierdzali, że Keyes był tak nieskory do przemocy, iż często nawet nie oddawał, gdy dostał po pysku. Inni z kolei pamiętali, że złamał komuś nos i pewnego razu cisnął rurą od moździerza w telewizor. Jedni mówili, że odwiedzała go co najmniej jedna dziewczyna, drudzy - że nigdy żadnej nie widzieli. Zdaniem niektórych był niezdarny, inni zaś uważali go za wyjątkowo wysportowanego. Niektórzy zaklinali się że Keyesem nie kierowały absolutnie żadne uprzedzenia. Pozostali wspominali go jako napędzanego homofobią rasistę.

Widzimy więc, jak nieuchwytny był dla zwykłej charakterystyki, do której przecież nie trzeba być profesjonalnym profilerem, kreślącym psychologiczne sylwetki. Keyes przypomina Proteusza, bohatera greckiej mitologii, którego tak opisuje Jan Parandowski:

Był to odludek i grubianin, który z własnej woli nikomu nie pomógł. Kto chciał dostać od niego radę, musiał go wpierw schwytać i obezwładnić. Codziennie w południe Proteusz opuszczał głębiny morza i drzemał w którejś z grot na wybrzeżu. Wtedy można go było złapać. Ale musiało się mieć nie lada siłę i odwagę, aby opanować tego sprytnego czarownika. Umiał bowiem zmieniać swą postać. Stawał się tygrysem, lwem, smokiem; rozpływał się w wodę, płonął jak ogień, wyrastał drzewem, wreszcie, jakby życie zeń uciekło, przeistaczał się w twardą skałę. Przez cały czas trzeba go było krzepko trzymać i zaciskać jeszcze więzy, a nic się nie bać. Wyczerpany, ulegał w końcu (...).

Przywołuję dowcipny i lekki fragment "Mitologii", a przecież ten Proteusz zmieniał się ryczącego demona, węża dusiciela, diabła gwałtu, krwi i pożogi. By stać się tatusiem dla córusi. I tak w kółko, w wariackim kołowrocie, raz - wzniosła miłość, to znów - odrażające zbrodnie; to przytulenie, to duszenie.  

Bogdan Zalewski: Naszym gościem jest Maureen Callahan. Czytamy, że jest pani pisarką i dziennikarką "New York Post", znaną z artykułów dotyczących popkultury, subkultur Nowego Jorku i polityki. Ale możemy też przeczytać pani niezwykłą książkę zatytułowaną "Drapieżnik. Prawdziwa historia najbardziej nieuchwytnego mordercy XXI wieku". Jak długo pracowała pani nad tym reporterskim śledztwem?

Maureen Callahan: Sześć lat zajęło mi badanie sprawy i zbieranie materiałów do książki. Około półtora roku spędziłam na rozmowach z agentami specjalnymi z FBI, którzy prowadzili to dochodzenie. Tyle samo czasu zajęły mi starania, by władze federalne udostępniły mi dokumenty, które opatrzono klauzulą tajności.

Ciężka praca, prawda?

Tak, ale zawsze sprawiała mi radość i była interesująca, bo za każdym razem, kiedy myślałam, że znalazłam odpowiedź na jakiś fragment zagadki, zaraz wyskakiwała inna. Tak więc tak naprawdę czerpałam z tego wiele, wiele przyjemności. Pokochałam tę pracę.

Nie chciałbym całkiem zdradzać treści książki, nie chcę by moje pytania zawierały spojler. Więc po pierwsze porozmawiajmy generalnie o fenomenie  seryjnych morderców. Co to są za ludzie? 

Pan i pana słuchacze na pewno wiedzą, że ich sylwetki kreślą kryminalni profilerzy. Znamy ich z takich filmów jak "Milczenie owiec" czy z seriali w Netflixie, choćby "Mindhunter". Są wśród nich typowi seryjni mordercy. Mają coś, co ich łączy. Zazwyczaj ich droga życiowa od dzieciństwa przez okres dojrzewania po wiek dorosły przebiega mniej więcej w ten sam sposób. Israel Keyes - ten amerykański drapieżnik - różni się od nich. Inni seryjni mordercy wybierali na swoje ofiary określony typ osób. On - nie. Poza tym nie polował na ludzi i nie zabijał ich w konkretnym miejscu geograficznym. Faktycznie był tak wyjątkowy, że kiedy agenci, którzy rozpracowywali jego przypadek, zwrócili się do najlepszych profilerów z FBI i poprosili ich o pomoc, ci rozłożyli ręce. Stwierdzili, że z tak tajemniczym przypadkiem seryjnego mordercy jeszcze się nie spotkali.

Seryjny morderca Israel Keyes był jak Dr Jekcyll i Mr Hyde. Mawiał, że żyje w nim dwóch ludzi, dwie osoby.

To prawda. Już na początku powiedział oficerom FBI,  że jest dwiema osobami. Zapytano go, jak długo ma taką podwójną osobowość. Odpowiedział, że od czternastu lat. Śledczy natychmiast zaczęli kreślić oś czasu, wracając do przeszłości, ponieważ wiedzieli już, że skoro Keys mówi o czternastu latach, to co najmniej przez ten okres mordował ludzi wszędzie w Stanach Zjednoczonych, w całej Ameryce.

On troszczył się o swoją córkę, a w tym samym czasie zabijał mężczyzn i kobiety, gwałcił, uprawiał nekrofilię, okrutnie zabijał zwierzęta. Jak to było możliwe?

Pytałam o to każdego agenta badającego jego przypadek, który siedział przy stole, mając go naprzeciwko. Rozmawiałam z jednym z najlepszych kryminalnych profilerów w FBI. Wszyscy zgadzali się, że on szczerze kochał swoją córkę, ubóstwiał ją, ona była całym jego światem. Tak przejawiał się jego narcyzm. Jego córka była dosłownie częścią niego samego. Była jego zwierciadlanym odbiciem. Więc, tak! On był w stanie dbać o córkę jako samotny ojciec. A jednocześnie jego ostatnią potwierdzoną ofiarą była osiemnastoletnia dziewczyna Samantha Koenig, którą uprowadził w Anchorage na Alasce, zgwałcił i zamordował w szopie, ledwie parę kroków od sypialni swojej córki, w czasie gdy spała. A pięć godzin później schował zwłoki do szafki w szopie i zabrał córkę do szkoły. 

Uznano go za zdrowego na umyśle. Gdzie leży granica pomiędzy racjonalnością a szaleństwem?

To ciekawe, bo ktoś, kto popełnia tak straszliwe czyny, musi być chory psychicznie. Nie ma innego wytłumaczenia. Jednak w rzeczywistości Israel Keyes był, tak jak wielu psychopatów, całkowicie świadomy tego, co czyni. Chodzi tu o cienką linię, która pozwala uznać kogoś za niepoczytalnego, albo zdrowego na umyśle. Pytanie: czy ci ludzie wiedzą, co zrobili i czy zdają sobie sprawę, że to było złe? Jednym z dokumentów, który przede wszystkim chciałam zdobyć, a trzymanym przez władze w ścisłej tajemnicy, był profil psychologiczny Israela Keyesa. Tuż przed ukończeniem książki dostałam go. Moje nadzieje się spełniły, bo to była iluminacja. Israel Keyes w zasadzie powiedział coś takiego: Wiem, jakie czyny popełniłem, zdaję sobie sprawę, że czyniłem zło. I co z tego? Mam to gdzieś. Bo uwielbiałem to robić.  

On miał satanistyczne tatuaże, znaki na swojej skórze. Czy to miało związek z religią, z diabłem? On nie wierzył w diabła.

On był wychowywany na chrześcijańskiego fundamentalistę w kościele, głoszącym rasistowskie idee białej supremacji. Jego rodzice byli religijnymi szaleńcami. Nazywał ich kupcami kultów. Jak mówił śledczym z FBI, oni kupowali sobie kolejne wierzenia, skakali od sekty do sekty. Był drugim co do wieku dzieckiem z dziesięciorga rodzeństwa, najstarszym synem. Powiedział, że do pewnego stopnia wyznawał satanizm jako nastolatek, bo starał się pojąć, dlaczego kierowały nim takie popędy, by polować, gwałcić, torturować, mordować. I satanizm wydawał mu się jakimś wytłumaczeniem. Jednak później, gdy zaczął o tym myśleć, uświadomił sobie, że nie wierzy w Boga. A jeśli nie wierzysz w Boga, nie możesz wierzyć w Szatana. Bowiem jeden nie może egzystować bez drugiego. Tak więc te satanistyczne tatuaże to pozostałość z wieku młodzieńczego. Zdradzę, że to jego matka powiedziała mi, że zrobił je sobie, gdy miał jakieś siedemnaście lat.

Pisze pani o popkulturze. A co jeśli chodzi o muzykę w jego życiu, rolę muzyki, specyficznej muzyki?

Kiedy był dzieckiem, jego rodzice wychowywali zarówno jego, jak i jego rodzeństwo, w całkowitym odcięciu od świata, w bardzo odległym górzystym zakątku stanu Waszyngton, gdzie właściwie nikt nie wiedział, co się dzieje wokół. Oni nie mieli elektryczności, ani bieżącej wody. Byli całkowicie odcięci od świata zewnętrznego. To było przed epoką internetu. Tak więc Isaak Keyes, jako dziecko i nastolatek, nie miał kontaktu z muzyką, filmami czy telewizją.

Nie wiedział nic.

Nic. Interesujący jest aspekt poprzedzający moment, kiedy wszedł w świat muzyki. Jest on związany z tym, że w wieku osiemnastu lat postanowił wstąpić do armii Stanów Zjednoczonych. Nie miał ani metryki urodzenia, ani numeru ubezpieczenia społecznego. Nie posiadał paszportu, książeczki zdrowia, ani świadectwa szkolnego. On nie istniał na papierze. Nie mógł w żaden sposób dowieść, pragnąc służyć w armii amerykańskiej, że jest tym, za kogo się podaje. Rozmawiałam z wojskowymi w USA i oni twierdzili, że nawet przed atakiem na WTC 11 września 2001, takie rzeczy się nie zdarzały. Pytanie brzmi: co takiego wojskowi widzieli w Israelu Keyesie, że akurat dla niego zrobili wyjątek? Kiedy Keyes został żołnierzem i wokół siebie miał mężczyzn w swoim wieku, bardzo młodych ludzi, zetknął się z muzyką heavy metalową. Poznał, co to death metal. I to przemówiło do niego. To współgrało z jego nihilizmem. Jednak, żeby było jasne, to nie dlatego Keyes robił to, co robił. Ta muzyka po prostu dała mu możność wyrażenia tego, co w nim tkwiło, a czego wcześniej nie mógł ubrać w słowa, wyartykułować.

Innym istotnym czynnikiem były narkotyki i alkohol. 

W większym stopniu alkohol. On powiedział FBI, że eksperymentował z kokainą.

I LSD.

I LSD. Jednak jest coś, co go łączy z innymi seryjnymi mordercami. Miał przemożne pragnienie kontroli. Kiedy zauważył, że kokaina ma na niego za duży wpływ, że grozi mu utrata kontroli nad sobą, przestał ją zażywać. Mówił, że raz czy dwa wziął LSD. Ale to nie było dla niego. Natomiast pił na umór. Jego alkoholizm narastał. To był dla niego sposób, aby w pewnym sensie wyciszyć się po dokonaniu zbrodni, aby stłumić swoje popędy, albo po prostu jakoś przetrwać dzień. Być znów tym zwykłym facetem, pracownikiem fizycznym, który ma dziewczynę, dom, długi i dziecko. Kiedy tak naprawdę pragnął tylko jednego: ciągle być w drodze, polować na ludzi i mordować ich.

Pani antybohater dokonywał morderstw w całej Ameryce.  Czy pani odwiedziła wszystkie miejsca jego zbrodni?

Nie, to byłoby po prostu niemożliwe. Ponieważ nie znamy wszystkich. Ale wybrałam się na Alaskę i spędziłam tam mnóstwo czasu z agentami Federalnego Biura Bezpieczeństwa. Odwiedziłam jego dom, który jest w okolicach, gdzie dokonał - jak wiemy - ostatniej potwierdzonej zbrodni. Byłam w stanie Waszyngton. Rozmawiałam tam ze śledczymi, którzy zajmowali się tą sprawą. Umówiłam się z nimi nad jeziorem Crescent, które jest jednym z największych akwenów w całej północnej Ameryce. Tam Keyes pozbył się co najmniej jednego ciała. Chciałabym dodać ważną rzecz. Israel Keyes zabijał nie tylko w Ameryce. Mordował w wielu miejscach na Ziemi. To mogą być osoby różnej narodowości. Dlatego myślę, że historia Israela Keyesa należy do tych, które są interesujące nie tylko dla czytelników w Ameryce, ale na całym świecie.

A teraz jest pani w Polsce. Oczywiście wirtualnie. Z naszymi słuchaczami. Bardzo dziękuję za niezwykle interesującą dla mnie rozmowę.

Dziękuję panu bardzo. Bardzo się cieszę, że mogłam być w Polsce wirtualnie. I nie mogę się już doczekać wizyty w rzeczywistości, aby być u was fizycznie.