Boże Narodzenie to wielka Tajemnica. Trzeba być mistykiem, albo genialnym poetą, aby próbować wyrazić w słowach tę metafizyczną zagadkę. Od dzieciństwa, kiedy pierwszy raz świadomie wysłuchałem w kościele kolędy „Bóg się rodzi”, przeżywam to samo zdziwienie jej treścią. Dzisiaj wiem trochę więcej o „Pieśni o Narodzeniu Pańskim” napisanej przez poetyckiego geniusza polskiego Oświecenia – Franciszka Karpińskiego. Mimo to nadal jest dla mnie religijno-literackim sekretem. Pozwólcie, że zanucę najbardziej dla mnie niezwykłą, pierwszą zwrotkę, nie tylko dlatego, że to ten Czas:
Bóg się rodzi, moc truchleje;
Pan niebiosów obnażony,
Ogień krzepnie, blask ciemnieje,
Ma granice nieskończony;
Wzgardzony, okryty chwałą,
śmiertelny, Król nad wiekami;
A Słowo Ciałem się stało
I mieszkało między nami.
Teoretyk wiersza nam podpowie, jak kunsztownie skomponowany jest ten utwór. Obkuty z poetyki filolog wyrecytuje, że pierwsza strofa składa się z oksymoronów, czyli zestawień wyrazów o przeciwstawnych znaczeniach. Polonista obliczy, że każda zwrotka ma po osiem ośmiozgłoskowych wersów. Jednak ta wiedza, choć oczywiście bardzo przydatna, nie wystarcza do głębszego zrozumienia przesłania pieśni Karpińskiego. Krytyczny rozum jest bezbronny wobec Nieznanego, które nagle atakuje zmysły nieprzywykłe do percepcji Innego. Jakże może krzepnąć ogień? Jakiż to blask może być ciemny? Cóż to za nieskończony, który ma granice? Jakże to wzgardzony jest jednocześnie Królem, w dodatku nie dość, że panującym nad Wiecznością, to jeszcze poddanym procesowi umierania, tak jak i my – zwykli śmiertelnicy? Paradoks goni tu paradoks, ale tylko tak mistycy mogli opisywać swoje doświadczenia – jednocześnie ziemskie i nie z tej Ziemi. Chrystus przecież przyznał, przebywając na tym łez padole: „Moje królestwo nie jest z tego świata”. Więc może i sam wiersz Karpińskiego jest także spoza świata tradycyjnej poetyki, i to nie tylko dlatego, że to -poza poezją- także pieśń religijna. Ach kusi mnie, aby w tych ośmiozgłoskowych wersach ułożonych w ośmiowersowe strofy, ujrzeć to, co niewidzialne, usłyszeć to co niesłyszalne, dotknąć tego co nie-fizyczne, poczuć Kogoś kto jest, ale jest tak Inny, że wielu wydaje się, że nie istnieje. Czy poeta tymi ósemkami uczynił do Niego aluzję?
Nie będę jednak brnął we własne spekulacje. Żeby nie popaść w jakieś herezje, zapraszam do specyficznego wywiadu z katolickim Autorytetem. Zaprosiłem do rozmowy księdza Józefa Naumowicza, autora znakomitej książki „Narodziny Bożego Narodzenia”.
1. Które święto jest starsze: Boże Narodzenie czy Wielkanoc?
U. Boże Narodzenie.
W. Wielkanoc.
Y. Oba święta powstały w tym samym czasie.
2. Kto pierwszy opisał Boże Narodzenie? W jakim mieście się ono odbyło?
C. Mnich z Francji napisał wspomnienia z Pasterki w Paryżu.
D. Kupiec żydowski odnotował chrześcijańskie święta w Jerozolimie.
E. Pątniczka z Hiszpanii opisała Boże Narodzenie w Betlejem.
3. Kiedy Boże Narodzenie przeniesiono ze stycznia na grudzień?
R. W X wieku.
S. W IV wieku.
T. W II wieku.
4. Co znaczy Wigilia?
O. Czuwanie.
P. Poświęcenie potraw.
Q. Łamanie się chlebem.
5. Jak pierwotnie obchodzono Pasterkę?
L. Początkowo była związana ze Świętami Wielkiej Nocy.
Ł. Od razu świętowano ją w noc Narodzenia Jezusa.
M. Pasterka to średniowieczna tradycja wywodząca się z Niemiec.
6. Jak się inaczej nazywa Święto Trzech Króli?
X. Apokalipsa.
Y. Epifania.
Z. Agape.
7. O ile dni później od katolików prawosławni obchodzą Boże Narodzenie?
A. 33.
B. 21.
C. 13.
8. Jak symbolicznie tłumaczono liczbę dni dzielących 25 grudnia i 6 stycznia?
H. Jest to tyle dni, ilu było apostołów wraz Chrystusem.
I. To symbol śmierci, bo wraz Narodzinami umierał stary świat.
J. Nie było żadnego tłumaczenia, to arbitralny dobór dat.
9. Jaki odłam chrześcijański do dziś świętuje narodzenie Jezusa 6 stycznia a nie 25 grudnia?
P. Kościół Palmariański.
R. Trydenckie Bractwo Kapłańskie.
Ś. Kościół Ormiański.
10. Jakie imię nosił gnostyk, który obchodził święto chrztu?
W. Bazylides.
Y. Orofrastes.
Z. Ksymenon.
11. Co było ważniejsze w wyborze terminu chrześcijańskich świąt- wymowa symboliczna dat czy ich dokładność historyczna?
I. Symbolika.
J. Zbieżność z datami w kronikach rzymskich.
K. Zgodność z hebrajską historią.
12. Kiedy świętowanie narodzenia Chrystusa 25 grudnia po raz pierwszy zostało poświadczone w rzymskim kalendarzu?
A. W 453 roku.
Ą. W 354 roku.
Ę. W 543 roku.
13. Jakie święto pogańskie przypadało 25 grudnia w rzymskim kalendarzu?
S. Święto niepokalanej Minerwy.
T. Święto narodzin niezwyciężonego Słońca.
W. Dzień Romulusa i Remusa.
