Już za chwilę będziemy świętować 102. rocznicę odzyskania niepodległości przez Polskę. To świetna okazja, by przypomnieć jak brzmi cały tekst Mazurka Dąbrowskiego.
Słowa hymnu napisał poeta Józef Wybicki. Było to między 224 lata temu - pomiedzy 16 a 19 lipca 1797 r. podczas pobytu polskich legionistów w Reggio Emilia (w ówczesnej Republice Cisalpińskiej).
Melodia jest oparta na motywach ludowego mazurka. Jej autor pozostaje jednak nieznany.
Początkowo Mazurek Dąbrowskiego składał się z sześciu zwrotek, z których pierwsza zaczynała się od słów "Jeszcze Polska nie umarła", druga od "Jak Czarniecki do Poznania", trzecia od "Przejdziem Wisłę przejdziem Wartę".
Dwie zwrotki, ze względu na treść, na przestrzeni lat z tekstu zniknęły, głównie pod naciskiem Francuzów. 'Niemiec, Moskal nie osiądzie, gdy jąwszy pałasza, hasłem wszystkich zgoda będzie i ojczyzna nasza'. Francuzom, którzy lubili zmieniać sojuszników jak rękawiczki, nie bardzo się podobało, że polskie oddziały dyktują im kto jest przyjacielem, a kto wrogiem. Cenzura francuska usunęła tę zwrotkę, zresztą tak samo jako usunęła ostatnią naszą zwrotkę - opowiada Przemysław Rey z Muzeum Hymnu Narodowego.
Najczęściej podaje się, że po raz pierwszy publicznie Mazurka Dąbrowskiego odśpiewano 20 lipca 1797 roku.
Pierwsza zwrotka hymnu nawiązuje do ostatniego rozbioru Polski i wyraża nadzieję w odzyskanie niepodległości. W drugiej zwrotce autor wyraża przekonanie, że żołnierze - podążając z zachodu poprzez rzekę Wartę i południa poprzez Wisłę - mają moc przywrócenia z pomocą Bonapartego suwerennej Polski. Z kolei trzecia zwrotka nawiązuje do Stefana Czarnieckiego, dowódcy polskiego w czasie potopu szwedzkiego w XVII wieku i m.in. przeprawy na wyspę Als.
Warto wspomnieć, że ministerstwo kultury przygotowało projekt ustawy dotyczący zmian w polskim hymnie. Eksperci proponują zamianę kolejności drugiej i trzeciej zwrotki. W propozycji druga zwrotka hymnu zaczyna się od słów "Jak Czarniecki do Poznania", a nie jak dotychczas "Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę". PAP nieoficjalnie dowiedziała się w resorcie kultury, że zmiana ta jest powrotem do źródłowej postaci Mazurka Dąbrowskiego, którego słowa napisał Józef Wybicki.
"Publiczne wykonywanie hymnu Rzeczypospolitej Polskiej powinno być zgodne z tekstem literackim" - zapisano w projekcie ustawy.
Obecnie za oficjalne uznaje się 4 zwrotki hymnu:
Jeszcze Polska nie zginęła,
Kiedy my żyjemy.
Co nam obca przemoc wzięła,
Szablą odbierzemy.
Marsz, marsz Dąbrowski,
Z ziemi włoskiej do Polski.
Za twoim przewodem
Złączym się z narodem.
Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę,
Będziem Polakami.
Dał nam przykład Bonaparte,
Jak zwyciężać mamy.
Marsz, marsz Dąbrowski...
Jak Czarniecki do Poznania
Po szwedzkim zaborze,
Dla ojczyzny ratowania
Wrócim się przez morze.
Marsz, marsz Dąbrowski...
Już tam ojciec do swej Basi
Mówi zapłakany
- Słuchaj jeno, pono nasi
Biją w tarabany.
Marsz, marsz Dąbrowski...
Dwie zwrotki nieznane. Jak brzmią?
Nie każdy wie, że oprócz 4 wyżej zacytowanych zwrotek, w oryginalnej wersji utworu istniały jeszcze dwie - napisane również przez Józefa Wybickiego. W pierwszej z nich autor stwierdza, że jedynym warunkiem Prusami i Rosją jest ogólnonarodowa zgoda.
Dwie nieznane zwrotki hymnu brzmią następująco:
Niemiec, Moskal nie osiędzie,
gdy jąwszy pałasza,
hasłem wszystkich zgoda będzie
i ojczyzna nasza.
Na to wszystkich jedne głosy:
"Dosyć tej niewoli
mamy Racławickie Kosy,
Kościuszkę, Bóg pozwoli".
W przeszłości tekst hymnu Polski wykonywano podczas najważniejszych wydarzeń w historii kraju, m.in. w czasie:
- triumfalnego wjazdu gen. H. Dąbrowskiego i J. Wybickiego do Poznania (3 listopada 1806 roku),
- Wiosny Ludów (1848) na ulicach Wiednia, Pragi i Berlina,
- powstania listopadowego (1830),
- powstania styczniowego (1863), jak również w czasach Wielkiej Emigracji oraz I i II wojny światowej.
- 26 lutego 1927 Pieśń Legionów Polskich we Włoszech został oficjalnie hymnem państwowym Rzeczypospolitej Polskiej.
Współcześnie publicznie hymn państwowy wykonuje się lub odtwarza w czasie uroczystości oraz świąt i rocznic państwowych, a także uroczystych apeli i zbiórek upamiętniających na przykład wydarzenia historyczne, podczas odsłonięcia pomników, a także czasie dekoracji złotymi medalami polskich sportowców na międzynarodowych imprezach, a także w szkołach przy okazji rozpoczęcia i zakończenia roku szkolnego.
Podczas wykonywania hymnu państwowego należy:
- zachować powagę i spokój, przyjąć postawę wyrażającą szacunek,
- mężczyźni w ubraniach cywilnych - zdejmują nakrycia głowy,
- osoby w umundurowaniu obejmującym nakrycie głowy, niebędące w zorganizowanej grupie - oddają honory przez salutowanie.
- poczty sztandarowe podczas wykonywania lub odtwarzania hymnu oddają honory przez pochylenie sztandaru.
Hymn Rzeczypospolitej Polskiej powinien być wykonywany lub odtwarzany w sposób zapewniający mu należną cześć i szacunek.
Podkreślmy, że - zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie ustawy o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych - zabrania się wykonywania hymnu ze zmienioną melodią lub tekstem.
Polski hymn jest chroniony przez przepisy Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Ustawę o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych jak również rozporządzenia resortowe.
A jakie są najczęstsze błędy przy wykonywaniu hymnu? Zdarza się śpiewanie "póki my żyjemy", zamiast "kiedy my żyjemy".
Kolejnym błędem jest śpiewanie dwóch równych nut (dwóch ósemek) w miejscu, w którym pierwsza powinna być trzy razy dłuższa od drugiej (ósemka z kropką i szesnastka). Ósemka z szesnastką to rytm, który pokrywa się z sylabami "Je-szcze"; "Nie zgi" (pierwsza sylaba od słowa "zginęła"); "Kie-dy"; "Co nam"; "przemoc"; "szablą"; "Z zie-mi".
