Katalin Kariko i Drew Weissman laureatami Nagrody Nobla z medycyny

Dziś w Sztokholmie poznaliśmy laureatów Nagrody Nobla z medycyny. To Węgierka Katalin Kariko i Amerykanin Drew Weissman, ich prace umożliwiły powstanie szczepionki przeciw Covid-19. Laureaci podzielą się nagrodą wynoszącą 11 milionów koron szwedzkich.  

Prace tegorocznych noblistów z medycyny, które zaowocowały skutecznymi szczepionkami przeciw Covid-19, pozwoliły uratować życie milionów ludzi, a u jeszcze większej liczby zapobiegły poważnemu przebiegowi choroby - ocenił Komitet Noblowski.

Chodzi o prace nad tak zwanym mRNA, które umożliwiły postępy prac nad wieloma szczepionkami, ale oczywiście po pandemii Covid-19 te pozostaną nam najbardziej w pamięci. Najogólniej chodzi o odkrycie i udoskonalenie mechanizmu, który sprawia, że koniecznie dla działania immunologicznego białka nie są organizmowi podawane w gotowej postaci, ale jakby w postaci kodu, który potem umożliwia komórkom samodzielne ich wytwarzanie. W przypadku Covid-19 było to białko kolca, które umożliwiało wirusowi SARS-Cov2 przyłączanie się i wnikanie do komórek.

Tegoroczni nobliści z medycyny współpracują od ćwierć wieku. Byli już wielokrotnie nagradzani i typowani do Nobla. Poznali się na Uniwersytecie Pennsylwanii, przy kserokopiarce, przy której - pracując w różnych zespołach - rywalizowali o czas, aby kserować artykuły naukowe.

Ich współpraca zaczęła się w 1998 roku i zaowocowała odkryciem, jak modyfikować RNA, by mogło być wykorzystane w celach terapeutycznych. Artykuł na ten temat opublikowali w 2005 roku. Zyskał on jednak niewiele uwagi w środowisku naukowym. Z czasem założyli startup, którego celem miało być opracowywanie leków wykorzystujących RNA. Jednak uczelnia sprzedała prawa do ich metody firmie CellScrypt.

Ich odkrycie zostało docenione wieloma prestiżowymi nagrodami, m.in. w 2020 roku otrzymali Nagrodę Rosenstiela. W 2021 roku otrzymali Nagrodę Laskera, która jest określana jako "amerykański Nobel", ponieważ ok. 80 jej laureatów zdobyło później medycznego Nobla.

Od 1901 roku, kiedy to zaczęto przyznawać Nagrodę Nobla z medycyny, nagrodę tę otrzymało 113 osób, ale tylko 12 z nich to kobiety. Katalin Kariko jest 13.

Najmłodszym laureatem był odkrywca insuliny, Frederick G. Banting, który dostał Nobla w wieku 32 lat.

Najstarszym laureatem był 87-letni Peyton Rous, który w 1966 roku dostał nagrodę za odkrycie wirusów, przyczyniających się do powstawania nowotworów.

W historii nagród zdarzyło się, że Nobla dostali ojciec, a potem syn. Chodzi o zeszłorocznego laureata Svante Pääbo, jego ojciec Sune Bergström został uhonorowany 40 lat wcześniej.

Nobla w dziedzinach naukowych na ogół dzielą naukowcy, którzy wspólnie lub równolegle przyczynili się do przełomowego odkrycia lub udoskonalili metodę albo narzędzie służące badaczom. Kluczowym kryterium wskazanym w testamencie fundatora nagrody Alfreda Nobla są korzyści dla ludzkości.

We wtorek poznamy laureatów z fizyki, a w środę z chemii.

W czwartek sekretarz Akademii Szwedzkiej ogłosi laureata literackiej Nagrody Nobla.

_{Zobacz transmisję:}

Natomiast w piątek uwaga świata przeniesie się do Oslo, gdzie Norweski Komitet Noblowski przyzna Pokojową Nagrodę Nobla. W tym roku napłynęło 305 nominacji dotyczących 212 osób oraz 93 organizacji. To najmniejsza liczba zgłoszeń od 2019 roku. W rekordowym 2016 roku przyjęto aż 376 propozycji.

Nominacje do Pokojowej Nagrody Nobla są tajne przez 50 lat, ale zdarza się, że ich autorzy, m.in. członkowie parlamentów narodowych, zdradzają swoje propozycje. Stąd wiadomo, że norwescy politycy zgłosili w tym roku m.in. rosyjskiego opozycjonistę Aleksieja Nawalnego, sekretarza generalnego NATO Norwega Jensa Stoltenberga, a także aktywistki klimatyczne Gretę Thunberg ze Szwecji oraz Vanessę Nakate z Ugandy.

W Polsce Senat w imieniu 37 senatorów zgłosił do Pokojowej Nagrody Nobla Wielką Orkiestrę Świątecznej Pomocy.

Natomiast w następny poniedziałek (9 października) w Sztokholmie ogłoszony zostanie laureat Nagrody Nobla z ekonomii, dziedziny niewymienionej w testamencie Nobla. Z tego powodu laur formalnie nazywa się Nagrodą Banku Szwecji im. Alfreda Nobla.

Tegoroczni laureaci Nagrody Nobla będą bogatsi niż ich poprzednicy. Fundacja Noblowska zdecydowała we wrześniu o podwyższeniu wartości nagrody z 10 mln koron do 11 mln z powodu dobrej kondycji finansowej funduszu, z którego wypłacane są pieniądze. Nieoficjalne powody to niższy kurs korony szwedzkiej wobec głównych walut oraz inflacja.

Ceremonie wręczenia nagród Nobla odbędą się w rocznicę śmierci Alfreda Nobla 10 grudnia w Sztokholmie oraz w Oslo (Pokojowa Nagroda Nobla). Laureaci otrzymają również złoty medal oraz kaligrafowany dyplom.