W laboratorium UMK w Toruniu uzyskano pierwszy w Polsce kondensat Bosego-Einsteina. To nowy stan skupienia materii. Dla jego otrzymania, konieczne było obniżenie temperatury gazu do 10-milionowej części Kelwina.
Ten polski "biegun zimna" to temperatura niższa niż gdziekolwiek we wszechświecie. Można ją osiągnąć tylko w nielicznych laboratoriach. Polski kondensat jest pierwszym w bloku krajów postsocjalistycznych, a można również powiedzieć, że jest to pierwszy kondensat Bosego-Einsteina między Łabą a Pekinem.
Dzięki temu osiągnięciu polska nauka zyskuje narzędzie do uprawiania najnowocześniejszych badań z zakresu fizyki ultrazimnej materii.
Kondensat w Toruniu wytworzyła grupa uczonych pod kierunkiem prof. dr hab. Wojciecha Gawlika z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Czym jest kondensat Bosego-Einsteina i jak można go zastosować? Posłuchaj rozmowy reportera RMF FM Macieja Grzyba z profesorem Gawlikiem:
Kondensacja Bosego-Einsteina jest jednym z najważniejszych zjawisk, w których przejawia się falowa natura atomów. Zjawisko to, wprowadzone do fizyki pracami teoretycznymi w 1924 roku, doczekało się realizacji w laboratorium dopiero w 1995 roku. E.A. Cornell, W. Ketterle i C.E. Wieman zostali za to uhonorowani nagrodą Nobla.
W Polsce taki eksperyment powiódł się dopiero 12 lat później. Jak podkreśla dyrektor Krajowego Laboratorium Fizyki Atomowej, Molekularnej i Optycznej z siedzibą w UMK, profesor Stanisław Chwirot - sukces jest owocem decyzji środowiska ludzi, którzy prowadzą badania w tej dziedzinie, by nie "ścigać się", ale współpracować:
Kondensat Bosego-Einsteina można otrzymać w około 50 laboratoriach na świecie. Koszt samej aparatury to w polskim przypadku około 3 milionów złotych:
Zdaniem profesora Chwirota stworzenie tak nowoczesnego laboratorium pomoże w wykształceniu całej grupy naukowców, gotowych do wykorzystania najnowocześniejszych technologii:
Ważnym praktycznym zastosowaniem kondensatu Bosego-Einsteina jest metrologia. Optyczne zegary atomowe pozwolą na dokładność wiele rzędów wielkości lepszą niż dotychczasowe zegary atomowe. Ma to ogromne znaczenie dla telekomunikacji i nawigacji lotniczej i satelitarnej. Kondensat Bosego-Einsteina ma też zastosowania w ultra-precyzyjnych pomiarach i nanotechnologii.
