Mówią, że Andrychów to miejsce utkane z atrakcji. I dobrze mówią, bo nie dość, że miasto od wieków tkactwem stoi, to atrakcji jest tak gęsto, jak nici w perkalu. Dziś w cyklu „Twoje Miasto w Faktach RMF FM” odkrywaliśmy tajemnice Andrychowa.
Andrychów znajdziecie na południu Polski, dokładnie w zachodniej części małopolski, niemal na granicy ze Śląskiem. Blisko stąd do Krakowa, Bielska-Białej i bardzo blisko do Wadowic i Oświęcimia. Na dodatek leży u podnóża części Beskidu Małego, zwanej (a jakże!) Beskidem Andrychowskim. Dzięki takiemu położeniu jest bardzo atrakcyjnym ośrodkiem turystycznym, a także narciarskim.
Gmina otaczająca miasto Andrychów, to doskonała baza wypoczynkowa i rekreacyjna. Można się tu bawić i wypoczywać na setki sposobów. Po prostu - to miejsce utkane z atrakcji.
Osada miała zostać założona na przełomie XIII/XIV wieku i nazwana Indrzychowem. Pierwsze zapiski o Andrychowie pojawiły się w wykazie świętopietrza w roku 1344. Wioska figuruje tam pod nazwą: Henrychów ("ecclesia de Henrichov") Jan Długosz w Liber beneficiorum około roku 1440 do określenia osady używa nazwy Gendrzychow. Za panowania Zygmunta I Andrychów był już centrum administracyjnym okolicznych wiosek. Właścicielami osady byli Schillingowie z Wissenburga.
W 1655 osada została spalona przez oddziały szwedzkie ciągnące na Żywiec i Oświęcim. W 1674 pojawiła się pierwsza wzmianka o tutejszym ośrodku tkactwa, w którym wyrabiano drelichy. W 1704 doszło do próby lokacji Andrychowa na prawach miejskich, za przywilejem Augusta II, ale z nieznanych przyczyn nie doszło do wydania aktu lokacji. Andrychów ponownie został zniszczony w 1707 r. podczas walk Augusta II z Karolem XII.
Następny właściciel - Franciszek Czerny, sprowadził tkaczy z Śląska, Belgii i Saksonii.
Córka Franciszka Czernego, Salomea wyszła za mąż za Stanisława Ankwicza, wnosząc w posagu andrychowskie dobra. Nowy właściciel podjął starania o lokację miasta. Udało się to w 1767 roku.
Zanim doszło jednak do wydania aktu lokacji, Andrychów otrzymał szereg instytucji i przywilejów przynależnych wyłącznie miastom. Prawną podstawę urządzenia miasta stanowią dwa przywileje: przywilej królewski z 24 października 1767 r. oraz przywilej Stanisława Ankwicza z 8 maja 1768 r. który wprowadzał w życie postanowienie królewskie. Na początku XIX w. Andrychów został sprzedany rodzinie hr. Bobrowskich, którzy zostali w formalnymi właścicielami do 1945 roku.
Jak już wspomnieliśmy - Andrychów ma długie tradycje przemysłowe. Tradycyjną gałęzią gospodarki było tkactwo oparte na uprawianym w okolicy lnie, a później na importowanej bawełnie. W XVIII i XIX wieku produkcją i handlem płótnem zajmowały się chłopskie kolegacje.
W latach 30. XIX wieku miasto przeżyło rewolucje przemysłową. Zmalało zapotrzebowanie na wyroby lniane, a wzrosło na wyroby bawełniane. Sprowadzaniem nowego rodzaju przędzy i jej rozprowadzeniem wśród tkaczy zajmowali się przedsiębiorcy. Oni również odkupywali i magazynowali gotowe produkty. Powstał system nakładczy.
W początkach XIX wieku wzrosła liczba ludności żydowskiej. Najbogatsi z nich są posiadaczami farbiarni, magli. Często są również nakładcami. Pod koniec XIX wieku powstaje gmina żydowska - kahał.
W 1908 roku powstała Pierwsza Galicyjska Tkalnia Mechaniczna należąca do braci Czeczowiczków. W szczytowym okresie swojej produkcji zatrudniała nawet 6000 pracowników.
4 września 1939 roku do Andrychowa wkroczyły niemieckie wojska. Andrychów (Andrichau) znalazł się w III Rzeszy. Władze okupacyjne zaczęły niszczyć przejawy kultury polskiej, zamknęły andrychowskie szkoły.
24 listopada 1939 hitlerowcy spalili synagogę żydowską. 26 września 1941 roku hitlerowcy utworzyli getto w Andrychowie.
26 stycznia 1945 r. Rosjanie zaatakowali rejon Andrychowa. Niemcy po kilkunastogodzinnych walkach musieli się wycofać. Odchodząc wysadzili mosty i podpalili magazyny i fabryki.
Podjęto decyzje o odbudowie fabryki braci Czeczowiczka. Nową fabrykę nazwano Zakłady Przemysłu Bawełnianego w Andrychowie. Drugim dużym zakładem powstałym na ruinach niemieckiego zakładu "Areo-Stall Werke" była Wytwórnia Silników Wysokoprężnych (WSW). Na bazie wcześniejszego zakładu powstała Andrychowska Fabryka Maszyn (AFM).
Dziś Andrychów jest jednym z centrów przemysłowych w Małopolsce. Od 2007 roku działa tu specjalna strefa ekonomiczna o łącznej powierzchni blisko 140 ha. Rozwija się turystyka, szczególnie w Beskidzie Andrychowskim. Powstały trasy narciarskie i rowerowe, organizowane są sportowe zawodu i eventy. Coraz bardziej znane są ośrodki narciarskie i rekreacyjne Czarny Groń i Kocierz. Warto wspomnieć "Przejazd przez knajpę" (po śniegu!) i Splash (narty w basenie). Niedaleki Inwałd przyciąga tysiące turystów parkiem miniatur, warownią czy parkiem Jana Pawła II.
Zwany popularnie "zamkiem". Pierwotnie budynek miał charakter obronny. Wielokrotnie przebudowywany i rozbudowywany, obecny klasycystyczny wygląd uzyskał w I połowie XIX wieku. Otoczony był parkiem w stylu angielskim. Obecnie w zachodnim skrzydle pałacu mieści się siedziba Towarzystwa Miłośników Andrychowa.
Prowadzona przez Towarzystwo Miłośników Andrychowa. Znajdują się w niej ekspozycje różnych rzemiosł: tradycyjnego andrychowskiego tkactwa, garncarstwa, kowalstwa, szewstwa, eksponaty dokumentujące historię miasta, rolnictwa, itp. W Izbie organizowane są wystawy czasowe.
W późniejszych wiekach kilkakrotnie przebudowywany i rozbudowywany (m.in. w 1725 roku dobudowano dwie kaplice). Murowany, trójnawowy, orientowany, od zachodu wieża. Do ciekawszych elementów wyposażenia świątyni należą: barokowa chrzcielnica z XVIII wieku, obraz Matka Boża Królowa Różańca Świętego z 1725 roku (namalowany z polecenia Salomei Czernej, ówczesnej właścicielki miasta), obraz Święta Rodzina autorstwa Piotra Stachiewicza z 1886 roku.
Z początku XVIII w. młodsza z cegły (krypta św. Wojciecha) i starsza - kamienna (krypta św. Rodziny) z dobrze zachowanymi stalaktytowymi naciekami.
Wzniesiony w latach 1747 - 50 przez ówczesnego dziedzica wsi Franciszka Szwarcenberga Czernego, utrzymany w stylu późnego baroku, sklepienie kościoła malowane przez Karola Polityńskiego w 1928 (odnowione w 1983 roku) przedstawia: ukoronowanie Matki Bożej (w nawie), Wniebowzięcie Matki Bożej (w prezbiterium), śmierć Józefa w obecności Jezusa i Matki Bożej (w chórze). W barokowym ołtarzu głównym umieszczony jest łaskami słynący obraz Matki Bożej Inwałdzkiej z dzieciątkiem. Pochodzi ze Skandynawii, wg tradycji dla tutejszego Kościoła został ofiarowany na początku XVII w przez grasujących w okolicy zbójników. Otoczony był kultem jako lokalne miejsce pielgrzymkowe jeszcze przed rozbiorami Polski w XVIII w.
Murowany, zbudowany w latach 1793-96 pod patronatem dziedziczki klucza dóbr zatorskich, księżnej Apolonii Poniatowskiej; wieża przy przedniej fasadzie dobudowana 1835 r., a najwyższa jej kondygnacja z hełmem - w 1923 r., polichromia wykonana w 1885 r. przez Józefa Paszyńskiego z Tarnowa, odnowiona w 1958 r. W barokowo-rokokowym ołtarzu głównym sprzed 1837 r. umieszczony jest obraz Matki Bożej Pocieszenia - cenny drewniany posąg Matki Boskiej z XV w., drugi późnogotycki z XVI w., a w nawach i zakrystii rzeźby, płaskorzeźby wykonany przez współczesnego artystę ludowego Stanisława Mikołajka.
Usytuowany w zachodniej części miasta. Zachowało się na nim ok. 400 macew z XIX wieku.
Kaplica pod wezwaniem św. Bartłomieja Apostoła i św. Łukasza Ewangelisty w Zagórniku: murowana, z drewnianą dzwonnicą, powstała w 1811r. W 1884r. została znacznie rozbudowana i uzyskała efektowną wieżyczkę przy fasadzie frontowej. W 1865r. w ołtarzu głównym został umieszczony obraz Matki Bożej Królowej Nieba i Ziemi, według szkicu Jana Matejki. W 1993r. obraz ten został przeniesiony do nowego kościoła pod wezwaniem św. Bartłomieja Apostoła i św. Łukasza Ewangelisty w sąsiedztwie Kaplicy.
Zbudowana w 1887 roku będącą wotum wdzięczności rodziny Babińskich za doznane łaski.
W 1894 roku w stulecie Insurekcji z polecenia Felicji Bobrowskiej obudowano istniejące źródło wody.
Ufundowany przez robotników Andrychowa w 1910 r. - Andrychów.
Warto też przejść się po andrychowskiej starówce - poczuć atmosferę starego, galicyjskiego miasteczka z unikalnym stawem, otoczonym parkiem niemal w samym centrum.
