Ten przeklęty (coraz bardziej) 4 czerwca

Oj bardzo niepolski był to triumf. Odniesiony raczej przy stole i urnie niż w boju, niby spektakularny, ale tylko trzydziestopięcioprocentowy, jakiś taki niewyrazisty, połowiczny, cherlawy. Nawet wtedy rodził we mnie - twardego przeciwnika komuny - euforię bardzo umiarkowaną, odrobinę skarlałą i pełną niepewności czy coś z tego naprawdę będzie, czy za chwile nie okaże się, że panowie Jaruzelski i Kiszczak, w gruncie rzeczy tylko troszeczkę i tylko na chwilkę uchylili drzwi ku wolności, by tym mocniej teraz jednym kopnięciem je zamknąć.

Historia obeszła się jednak z 4-ym czerwca całkiem nieźle. Słynna wypowiedź Joanny Szczepkowskiej o tym, że to właśnie wówczas upadł komunizm początkowo rodziła mnóstwo radości i okazji do podkpiwania, ale z czasem ta data zaczęła nabierać wagi, siły wyrazu i obrastać patyną. A - co najważniejsze - okazało się, że żadna inna, nie zdołała jej przysłonić i wejść do powszechnej świadomości, jako symboliczna data uporania się z koszmarkiem realnego socjalizmu.

Pewnie, że taka, a nie inna droga rozmontowywania komunizmu pociągnęła za sobą mnóstwo słabości, kosztów, konieczności zawierania mało sympatycznych kompromisów i niezwracania szczególnej uwagi na to jak radzili sobie w nowym systemie beneficjenci ancien regime‘u. Ale jednak warto - choćby posługując się przykładami naszych post-socjalistycznych sąsiadów - pamiętać, że to myśmy przecierali szlak, a oni mieli sytuację o niebo łatwiejszą, bo już wiedzieli, że Związek Radziecki biernie przygląda się jak upada blok komunistyczny, mogą więc postępować znacznie odważniej i z większą swobodą. Doskonale obrazują to również różne depesze dyplomatyczne z tamtego okresu, w których elity polityczne Stanów Zjednoczonych, Niemiec, Wielkiej Brytanii przestrzegają polskie elity przed kontrofensywą struktur siłowych, popadaniem w hurra optymizm i zalecają ostrożność w działaniu.  

Czy można było rozmontowywać system szybciej? Na pewno tak. Ale w odpowiedzią na pytanie czy można było obalić go inaczej mam już znacznie większy problem. Tych, którzy dowodzą dziś, jak bardzo należało wówczas "dopieprzyć komunie", wziąć ją pod but, zgnoić, wsadzić do więzień i być twardym, bezkompromisowym i bojowym zmartwię. Otóż nie za bardzo było kim to robić. Pamiętam jak w drugiej połowie lat 80. duch buntu słabł, jak wszechmocna i przytłaczająca wydawała się PRL-owska rzeczywistość, jak niewielu było tych, którzy gotowi byli stanąć jej naprzeciw. W tamtej rzeczywistości coraz trudniej było znaleźć kogoś, kto gotów był rzucić ulotki, namalować coś na murze, czy choćby tylko wziąć do ręki drukowany w podziemiu Tygodnik Mazowsze czy PWA. O pójściu na barykady nie wspomnę. Przykro to pisać, ale gdyby komuniści uparli się by utrzymywać władzę - zapewne byliby w stanie jeszcze przez lata to robić. W coraz gorszej sytuacji gospodarczej, w coraz większej biedzie i z coraz większym społecznym niezadowoleniem, ale system mógłby trwać, a dzisiejsza odwaga i bezkompromisowość wielu pobrzmiewają mi trochę papkinowskimi opowieściami o własnej waleczności i triumfach w bojach tyleż niedoszłych co minionych.