Wrocławskie Ossolineum ma w swoich zbiorach pierwodruk Konstytucji 3 Maja uchwalonej w 1791 roku. Ma on 230 lat i trafił tam pod koniec XIX wieku.
Ustawa Rządowa z dnia 3 maja 1791 r. ustanawiała podstawy całego ustroju państwa polskiego. 5 maja, dwa dni po jej uchwaleniu, ustawę wpisano do ksiąg grodzkich warszawskich, czyli oblatowano. Procedura oblatowania to oficjalne ogłoszenie decyzji przyjętych przez Sejm. Była analogiczna do dzisiejszego zamieszczenia decyzji Sejmu w Dzienniku Ustaw.
Pierwodrukiem Konstytucji 3 Maja jest właśnie druk oblatowany 5 maja 1791 r.
Pierwodruk został wydany w drukarni Michała Grölla w przeciągu najprawdopodobniej kilku dni po uchwaleniu Konstytucji, między 5 a 8 maja. Drukowano go bardzo szybko, w niewielkim nakładzie około 300 egzemplarzy i można było oczywiście popełnić błąd. Mamy np. poprawkę rękopiśmienną, dopisaną przez kogoś ręcznie w artykule piątym, który jest o trójpodziale władzy. Czytamy: "...aby więc całość państw, wolność obywatelska i porządek społeczności w równej wadze zostawały..." - i ktoś tutaj dopisał: "... w równej wadze na zawsze zostawały". Tekst poprawiony pojawia się we wszystkich późniejszych edycjach Konstytucji - mówi RMF FM Agnieszka Franczyk-Cegła z Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu.
Konstytucja 3 Maja była początkiem reform. Pośród jej artykułów znajdziemy te o religii panującej, szlachcie, miastach i mieszczanach, chłopach, trójpodziale władzy, Sejmie, królu, władzy sądowniczej czy nawet edukacji dzieci królewskich. Dokument zaczyna się jednak od preambuły, czyli wstępu.
"...chcąc na błogosławieństwo, na wdzięczność współczesnych i przyszłych pokoleń zasłużyć. Mimo przeszkód, które w nas namiętności sprawować mogą. Dla dobra powszechnego, dla ugruntowania wolności, dla ocalenia ojczyzny naszej i jej granic, z największą stałością ducha niniejszą Konstytucję uchwalamy" - napisano we fragmencie preambuły.
Zakład Narodowy im. Ossolińskich posiada w swoich zbiorach nie tylko pierwodruk, ale także późniejsze wydania. Ogłoszeniu Konstytucji 3 Maja towarzyszyła szeroka popularyzacja jej idei. W ciągu roku od jej uchwalenia w Polsce pojawiło się 14 wydań ustawy w liczbie 20-30 tys. egzemplarzy, przedruki w prasie i tłumaczenia na obce języki.
