Unikatowy grobowiec z 4 tysiąclecia p.n.e. wykopali archeolodzy we wsi Gąski pod Gniewkowem w Kujawsko-Pomorskiem. Wysoki pierwotnie na 4 metry kurhan usypali pierwsi mieszkańcy tych stron, najprawdopodobniej dla jednego ze swoich wodzów lub książąt.

- Proszę podejść - zachęca wszystkich ciekawskich dr Józef Bednarczyk, archeolog z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Co jakiś czas pojawiają się nowi gapie. Mieszkańcy okolicznych wsi nie kryją ciekawości, co też udało się wydłubać naukowcom. - Te komory zostały tu wkopane później, przez okolicznych mieszkańców - Bednarczyk wskazuje ręką na obłożone granitowymi, z grubsza prostokątnymi płytami groby. - Mieliśmy przez to spory problem na początku. Myśleliśmy, że to może być grób jakiegoś Rzymianina, który się tu zapuścił. W końcu jesteśmy na bursztynowym szlaku. Ten trop okazał się jednak błędny.

Archeolog prowadzi dalej. Jedna ze studentek macha na nas ręką, żebyśmy przesunęli się w lewo. Rzucamy cień na fotografowane obiekty. - To jest pierwszy grób - pokazuje położony na środku wykopalisk dół. - W takich kurhanach chowano ówczesną elitę. Już sam taki pochówek był bardzo prestiżowy.

Rozglądam się. Wykopaliska obejmują spory obszar o dość regularnym kształcie. - Jak duży był ten kurhan? - zagaduję. - Jakieś 50 metrów długości i 14 szerokości u podstawy; pierwotną wysokość szacujemy na jakieś cztery metry. Zanim go rozkopaliśmy miał półtora metra. Tam obok znajduje się drugi, chyba w gorszym stanie.

Kiedy kończą się zdjęcia, podchodzę bliżej wykopów. W dołach widać resztki kości. - Wodza chowano z przedmiotami codziennego użytku i zwierzętami ofiarnymi. Tego pochowano z parą krów. To była odmiana, jakiej dziś już nie ma, krzyżówka z turem, który wyginął w XVII wieku. W kłębie dochodziły do 190 centymetrów. - Potęga - pogwizduję. - Wszyscy tutaj kręcili głowami - przytakuje doktor.

Wkrótce archeolodzy zabezpieczą znalezisko na zimę. Na terenie wykopalisk pozostaną jeszcze do czwartku. Burmistrz Gniewkowa wspólnie z naukowcami chce zrekonstruować kurhan, wyeksponować wykopy i udostępnić obiekt dla zwiedzających. Region słynie z ciekawych znalezisk; w latach 80-tych w pobliżu Gniewkowa odkryto monety z czasów Cesarstwa Rzymskiego.