​Czy młodzi Polacy sprawią, że frekwencja wyborcza będzie rekordowa?

Czy młodzi ludzie interesują się polityką? Czy jesienią wybiorą swoich reprezentantów? Na kogo zagłosują kobiety, a na kogo mieszkańcy dużych miast?

Na te pytania odpowiedzi udzieliły ekspertki z ośrodka badawczego Młodzi w Centrum Lab Uniwersytetu SWPS. Wszystko zostało zebrane w raporcie: "Wchodzenie w obywatelską dorosłość. Polityczne wybory młodych Polek i Polaków 2023".  

Niemal jedna trzecia badanych deklaruje duże lub bardzo duże zainteresowanie polityką, a kolejne 44 proc. określa swoje zainteresowanie jako średnie - mówi socjolożka z Uniwersytetu SWPS - prof. Paula Pustułka. Wyniki naszych badań wskazują na wzrost zainteresowania polityką wśród młodych ludzi na przestrzeni lat.

Tę tendencję można obserwować od 2018 roku. Najwyższy wzrost przyniósł rok 2020, w którym kluczowe dla mobilizacji młodych stały się pandemia oraz zaostrzenie ustawy antyaborcyjnej. Zainteresowanie kwestiami politycznymi jest większe wśród mężczyzn. Przykładowo, aż 37 proc. młodych mężczyzn i tylko 16 proc. młodych kobiet określa swoje zainteresowanie kwestiami politycznymi jako "bardzo duże".

Częściej, bardziej zainteresowane polityką są też osoby mieszkające w dużych miastach, z wyższym wykształceniem. Co ważne, wśród młodych dorosłych, osoby w wieku 26-35 lat śledzą sprawy polityczne częściej, niż ich młodsi koledzy i młodsze koleżanki z grupy wiekowej 18-25 lat.

Mniejsze zainteresowanie polityką wśród najmłodszych wyborców może wynikać z tego, że młodsi obywatele często mają poczucie braku wpływu i politycznego sprawstwa - wyjaśnia socjolożka z Uniwersytetu SWPS - dr Justyna Kajta. Co więcej, partie polityczne rzadziej koncentrują wysiłki mobilizacyjne na młodych, zwłaszcza osobach głosujących po raz pierwszy.

Łatwiej formułować obietnice wyborcze dla osób, które już głosowały. W przypadku starszych respondentów, dla których ważne są takie kwestie, jak mieszkalnictwo, wsparcie dla rodzin albo podatki, to, że są adresatami polityk i reform w programach wyborczych sprzyja ich zainteresowaniu polityką.

Dom rodzinny niekoniecznie jest miejscem, w którym dyskutuje się o polityce i w którym następuje socjalizacja do określonych poglądów politycznych lub aktywnych zachowań obywatelskich - dodaje dr Agnieszka Kwiatkowska. Wyraźnie potwierdza to wynik, dotyczący pytania o wspólne, międzypokoleniowe zaangażowanie młodych dorosłych i rodziców w sprawy społeczno-polityczne, który zadeklarowało tylko 6 proc. badanych.

Warto podkreślić, że osoby, które śledzą politykę w "bardzo dużym" lub "dużym" stopniu, najczęściej wskazują, że w ich domach często rozmawia się na tematy polityczne.

Jakie poglądy polityczne mają młodzi obywatele? Tu trudno o jednoznaczną odpowiedź.

Niemal jedna czwarta badanych (24 proc.) lokuje swoje poglądy po stronie lewicy, dokładnie co czwarty badany (25 proc.) widzi się w centrum, a nieco mniej, bo 23 proc. - po stronie prawicy. Co kluczowe, najwięcej badanych (28 proc.) unika deklaracji i odpowiada "trudno powiedzieć".

Może to oznaczać zarówno brak zainteresowania polityką, niezdecydowanie polityczne, trudności w ulokowaniu swoich poglądów na skali prawica-lewica, jak i odrzucenie tradycyjnych podziałów politycznych - wyjaśnia prof. Pustułka.

Kobiety nieco częściej niż mężczyźni deklarują poglądy lewicowe (27 proc. kobiet i 21 proc. mężczyzn). Największe różnice widoczne są w przypadku poglądów prawicowych. Deklaruje je co trzeci młody mężczyzna (32 proc.), ale tylko 14 proc. młodych kobiet.

Lewicowe poglądy deklarują najczęściej mieszkańcy i mieszkanki największych miast (41 proc.), a najrzadziej osoby zamieszkujące wieś (18 proc.). Wśród mieszkańców i mieszkanek wsi i małych miast przeważają osoby, którym trudno jest określić swoje poglądy na wspomnianej skali. Najwięcej osób z poglądami prawicowymi zamieszkuje średnie i duże miasta.

Najbardziej niezdecydowane politycznie są osoby, którym trudno jest też określić własną sytuację ekonomiczną oraz te, które oceniają ją najsłabiej. Wśród badanych, którzy swoją sytuację materialną oceniają jako "bardzo złą" jest najmniej deklaracji lewicowych (14 proc.).

Te osoby częściej identyfikują się z prawicą i centrum (po 23 proc. wskazań dla każdej kategorii). Warto jednak zauważyć, że w Polsce podział na prawicę i lewicę ma wymiar bardziej społeczno-kulturowy (konserwatyzm vs. liberalizm) i polityczny (preferencje partyjne, stosunek do Unii Europejskiej), niż ekonomiczny.

Aż 78 proc. młodych respondentów i respondentek chce wziąć udział w tegorocznych wyborach parlamentarnych. Nie widać jednak jednoznacznych faworytów, jeśli chodzi o konkretne partie polityczne.

Jeśli wybory odbyłyby się w styczniu 2023 (tj. w terminie badania), to najczęstszym wyborem młodych byłaby Konfederacja (16 proc.), ale tuż za nią sytuują się Polska 2050 (14 proc.) i Koalicja Obywatelska (14 proc.).

Co ważne, kobiety znacznie częściej (26 proc.), niż mężczyźni (18 proc.) deklarują, że nie wzięłyby udziału w wyborach. Badania wskazują również na różnice pomiędzy kobietami i mężczyznami, jeśli chodzi o deklaracje wyborcze.

O ile 24 proc. młodych mężczyzn planuje głosować na Konfederację, to wśród kobiet ta partia znajduje poparcie na poziomie 8 proc. Wśród kobiet Lewica (12 proc.) i Polska 2050 (16 proc.) zyskują nieco większe poparcie niż w przypadku mężczyzn (odpowiednio 9 proc. i 12 proc.).

Wyniki badań potwierdzają potencjalnie wysoką frekwencję wyborczą wśród młodych osób. Deklaracje zazwyczaj przewyższają faktyczną frekwencję, ale i tak można się spodziewać, że będzie ona wyższa, niż we wcześniejszych wyborach parlamentarnych.

Niepokojące są dysproporcje gotowości do głosowania wśród młodych mężczyzn i kobiet. Więcej, niż co czwarta kobieta (26 proc.) nie wzięłaby udziału w wyborach, gdyby odbyły się krótko po realizowanym sondażu. Powinien to być sygnał dla partii wyborczych do tworzenia programów realnie odpowiadających na potrzeby tej grupy.

Badanie sondażowe zaplanowano jako jeden z komponentów większego projektu badawczego ULTRAGEN i zrealizowano we współpracy z wiodącą firmą specjalizującą się w badaniach ilościowych - IPSOS. Dane gromadzono w dniach 13-23 stycznia 2023.

Próba 2104 osób między 18. a 35. rokiem życia jest reprezentatywna pod względem wieku, płci, wielkości miejsca zamieszkania i regionu Polski. Różnice ze strukturą populacji według danych GUS (2021) zostały wyrównane za pomocą wag poststratyfikacyjnych.

Więcej szczegółów w raporcie: Kajta, J., Pustułka, P., Sarnowska, J., Kwiatkowska, A., Golińska, A. (2023). Wchodzenie w obywatelską dorosłość. Polityczne wybory młodych Polek i Polaków 2023. Youth Working Papers Nr 1/2023 Warszawa: Uniwersytet SWPS Młodzi w Centrum Lab. ISSN: 2543-5213 DOI: 10.23809/16.