Katarzyna W., strajki i związki partnerskie. Tym żyli Polacy w 2013 r.

Wiele dyskusji wśród prawników i organizacji pozarządowych wywołała ustawa, przewidująca możliwość przymusowej izolacji osób, które zakończyły odbywanie wyroków za najcięższe zbrodnie, m.in. na tle seksualnym. Równie gorące dyskusje towarzyszyły uchwalaniu nowej procedury karnej, która od 2015 r. ma zwiększyć rolę procesową prokuratora i obrońcy.

Nie gaśnie zainteresowanie śledztwem w sprawie katastrofy smoleńskiej oraz kontrowersjami w całej sprawie, do których wyjaśniania rząd powołał specjalny zespół pod kierownictwem Macieja Laska.

Spośród wyroków sądowych najwięcej emocji budziły sprawy rozliczeń zbrodni z PRL - stanu wojennego z 1981 r. i masakry robotników Wybrzeża 1970 r., w których zapadły i uniewinnienia, i wyroki skazujące na kary w zawieszeniu. Szeroko komentowano uniewinnienia gangsterów w sprawie zabójstwa b. szefa policji oraz w procesie b. posłanki Beaty Sawickiej, jak i skazania za korupcję dr. Mirosława G., wraz z uzasadnieniem sędziego ostro krytykującym organa ścigania.

1 stycznia - Zaczął funkcjonować system elektronicznej Weryfikacji Uprawnień Świadczeniobiorców (eWUŚ), dzięki któremu pacjenci przychodzący do placówek ochrony zdrowia nie muszą przynosić dokumentów potwierdzających ubezpieczenie, a jedynie dowód tożsamości. Ich uprawnienia sprawdzane są online na podstawie numeru PESEL. Jesienią eWUŚ stał się przyczyną sporu pomiędzy MZ a NFZ, dotyczącego osób, które mają uprawnienie do świadczeń, ale w eWUŚ widnieją jako nieubezpieczone.

79 z ponad 300 sądów rejonowych zniesiono i przekształcono w wydziały zamiejscowe innych, większych, najczęściej sąsiednich jednostek. Autor reformy minister sprawiedliwości Jarosław Gowin zapewniał, że sądy będą lepiej służyć obywatelom. Reorganizację krytykowały środowiska sędziowskie, zaskarżono ją do Trybunału Konstytucyjnego, który w marcu uznał, że ustawowa podstawa reformy nie naruszała konstytucji. W styczniu 2014 r. Sąd Najwyższy wypowie się, czy na mocy decyzji wiceministrów sprawiedliwości można było przenosić sędziów w ramach reorganizacji sądów. Niektórzy sędziowie wstrzymują się od orzekania do tego czasu.

4 stycznia - Stołeczny sąd skazał kardiochirurga dr. Mirosława G. na rok więzienia w zawieszeniu i grzywnę za przyjęcie ponad 17,5 tys. zł od pacjentów; uniewinnił go od 23 zarzutów, m.in. uzależniania od łapówek przyjęcia do szpitala. Sędzia Igor Tuleya porównał działania CBA ws. lekarza do czasów stalinowskich, co wywołało krytykę środowisk prawicowych, przed którymi Tuleyę broniło środowisko prawnicze. Wpłynęły apelacje prokuratury i G.

25 stycznia - Sejm odrzucił trzy projekty ustaw ws. związków partnerskich: autorstwa PO, i złożone przez Ruch Palikota oraz SLD. Przed głosowaniem ówczesny minister sprawiedliwości Jarosław Gowin mówił, że projekty są sprzeczne z konstytucją, zaś premier namawiał do ich poparcia. Mimo zapowiedzi, że sprawa szybko wróci na sejmową agendę, PO wciąż nie udało się wypracować kompromisowego rozwiązania.

8 lutego - Prezydent podpisał postanowienie o wysłaniu polskich żołnierzy do Mali. W misji, którą pierwsi Polacy rozpoczęli pod koniec lutego, bierze udział ok. 20 żołnierzy, głównie logistycy i saperzy.

21 lutego - Zespoły konkordatowe: kościelny i rządowy osiągnęły kompromis ws. wysokości dobrowolnego odpis podatkowego na Kościoły i związki wyznaniowe - ma on wynieść 0,5 proc. Odpis ma zastąpić Fundusz Kościelny. Rząd proponował, by odpis wynosił 0,3 proc., nie zgodził się na to Episkopat. Odpisowi sprzeciwia się Kościół prawosławny.

22 lutego - Na ćwiczenia do Polski przybył pierwszy rotacyjny pododdział sił powietrznych USA. W ciągu roku z polskimi lotnikami szkoliły się cztery takie pododdziały na samolotach transportowych Hercules i wielozadaniowych F-16.

11 marca - Zmarł 88-letni gen. gen. Florian Siwicki, szef MON w latach 1983-90, bliski współpracownik gen. Wojciecha Jaruzelskiego, członek Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego, jeden z oskarżonych przez IPN ws. wprowadzenia stanu wojennego.

Trybunał Konstytucyjny orzekł zgodność z konstytucją przepisu niedającego prawa odwoływania się samorządów od postanowień komisji zwracającej gminom żydowskim mienie zagrabione w PRL. TK umorzył zaś postępowanie z wniosku RPO o niezgodność przepisów pozbawiających samorządy możliwości odwołań od orzeczeń Komisji Majątkowej, która zwracała mienie Kościołowi katolickiemu.

22 marca - Minister zdrowia Bartosz Arłukowicz przedstawił założenia reformy NFZ. Zakładają one likwidację centrali, przekazanie kompetencji i samodzielności wojewódzkim funduszom oraz powołanie Urzędu Ubezpieczeń Zdrowotnych, który zajmie się m.in. wyceną świadczeń oraz kontrolą ich jakości. Jesienią MZ zapowiedziało, że reforma nie będzie przeprowadzona w 2014 r., resort ma przedstawić harmonogram zmian.

9 kwietnia - Episkopat Polski opublikował dokument bioetyczny, w którym wyraził stanowczy sprzeciw wobec zapłodnienia metodą in vitro, aborcji, eutanazji i antykoncepcji. Biskupi wezwali świeckich katolików, by nie rezygnowali z zaangażowania w życie publiczne.

Po kilku miesiącach zapowiedzi premier powołał zespół ds. wyjaśniania opinii publicznej treści informacji i materiałów dotyczących przyczyn i okoliczności katastrofy smoleńskiej, którym kieruje dr Maciej Lasek.

19 kwietnia - Uniewinnienie wicepremiera PRL Stanisława Kociołka i kary po 2 lata więzienia w zawieszeniu dla dwóch b. wojskowych - to wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie ws. masakry robotników Wybrzeża w grudniu 1970 r. Decyzja o użyciu broni była bezprawna i przestępcza - uznał sąd. Oskarżyciele i rodziny ofiar zapowiedzieli apelacje.

26 kwietnia - Wobec nielegalnych działań CBA Sąd Apelacyjny w Warszawie uniewinnił z zarzutów korupcji b. posłankę PO Beatę Sawicką i burmistrza Helu Mirosława Wądołowskiego. SA uznał, że państwo prawa wyklucza testowanie uczciwości obywateli, co jest cechą państwa totalitarnego. Prokuratura wniosła kasację.

15 maja - Lekarze z Centrum Onkologii w Gliwicach z sukcesem przeprowadzili pierwszy w Polsce przeszczep twarzy.

28 maja - Sejm jednogłośnie uchwalił nowelizację Kodeksu pracy wprowadzającą roczny urlop rodzicielski. Ustawa weszła w życie 17 czerwca, obejmując rodziców wszystkich dzieci urodzonych w 2013 r., również tzw. matki pierwszego kwartału, które pierwotnie nie miały być objęte nowymi uprawnieniami. Obecnie rodzice mogą korzystać z 20-tygodniowego urlopu macierzyńskiego (w tym 14 tygodni tylko dla matki), 6-tygodniowego urlopu dodatkowego i 26-tygodniowego urlopu rodzicielskiego.

29 maja - Premier zapowiedział zmiany w ustawach o służbach specjalnych precyzujące ich kompetencje, ograniczające możliwości monitoringu obywateli oraz powołujące apolityczny zespół kontrolny operacyjnej pracy służb. Obecnie trwają konsultacje nad trzema z projektów ustaw odnoszących się do tych kwestii i dotyczącymi ABW, AW i Komisji Kontroli Służb Specjalnych. 

5 czerwca - W stołecznym sądzie zaatakowano tortem sędzię, która badała, czy zawiesić proces b. szefa MSW Czesława Kiszczaka za przyczynienie się do śmierci dziewięciu górników kopalni "Wujek" w 1981 r. W końcu proces zawieszono z powodu stanu zdrowia Kiszczaka. Sprawcę ataku oskarżono o naruszenie nietykalności sędzi i jej znieważenie.

25 czerwca - Fałszywe alarmy bombowe zgłoszono w 22 obiektach użyteczności publicznej w całym kraju. Ewakuowano ponad 2,7 tys. osób. Zarzut wywołania fałszywych alarmów postawiono Marcinowi L., który trafił do aresztu.

Solidarność, OPZZ i FZZ zawiesiły swój udział w posiedzeniach Komisji Trójstronnej, uznając, że dialog w Komisji jest fikcją, ponieważ rząd i pracodawcy zawarli koalicję przeciwko stronie związkowej. Warunkiem powrotu do rozmów w Komisji (co nie nastąpiło do dziś) miały być: m.in. dymisja ministra pracy oraz wycofanie z prac legislacyjnych zmian w kodeksie pracy, które zakładały uelastycznienie czasu pracy poprzez wydłużenie okresów rozliczeniowych z czterech miesięcy do roku.

27 czerwca - Biegli nie stwierdzili pozostałości materiałów wybuchowych na elementach wraku Tu-154M - poinformowała Naczelna Prokuratura Wojskowa. Próbki pobrane z wraku tupolewa trafiły do kraju; są nadal badane. Sprawa stała się głośna, gdy w ub.r. "Rzeczpospolita" napisała, że śledczy jesienią 2012 r. na wraku samolotu znaleźli ślady trotylu i nitrogliceryny. Wyniki tych badań będą jednym z elementów całościowej opinii biegłych, która jest w przygotowaniu.

1 lipca - Ruszył rządowy programu refundacji in vitro. W ciągu trzech lat ma z niego skorzystać ok. 15 tys. par. Aby w nim uczestniczyć, nie trzeba być małżeństwem. W programie mogą wziąć udział pary, u których stwierdzono bezwzględną przyczynę niepłodności lub udokumentowano nieskuteczne leczenie niepłodności w ciągu ostatniego roku przed zgłoszeniem się do programu. W październiku radni Sosnowca zdecydowali, że miasto będzie dofinansowywać metodę in vitro.

12 lipca - Sejm podtrzymał weto prezydenta do ustawy o okręgach sądowych sądów powszechnych, która miała m.in. przywrócić 79 sądów rejonowych zniesionych tzw. reformą Gowina. Jednocześnie prezydent skierował do Sejmu własny projekt ustawy, która ma ulepszyć organizację sądownictwa, m.in. przez wprowadzenie czytelnych kryteriów znoszenia i tworzenia sądów.

28 lipca - Papież Franciszek ogłosił, że następne, 29. Światowe Dni Młodzieży odbędą się w ostatnim tygodniu lipca w Krakowie w 2016 r. Głównym miejscem spotkań młodych ludzi z papieżem będą krakowskie Błonia.

28 sierpnia - Atak na bazę Ghazni w Afganistanie, w której stacjonują m.in. Polacy. Szturm został odparty. W wyniku ran 2 września zmarł polski żołnierz. W walce zginął też jeden żołnierz amerykański oraz siedmiu żołnierzy i policjantów afgańskich.

30 sierpnia - Sejm przyjął obszerną reformę procedury karnej, która ma skrócić czas procesów i usprawnić je. Sędzia ma być arbitrem dla prokuratora i obrońcy - których rola w procesie ma być rozszerzona. Na mocy poprawek Senatu termin wejścia w życie reformy określono na lipiec 2015 r. Ma temu towarzyszyć nowa ustawa o prokuraturze i obszerne zmiany Kodeksu karnego, na którymi pracuje rząd.

3 września - Na 25 lat więzienia skazał Sąd Okręgowy w Katowicach Katarzynę W., oskarżoną o zabicie w 2012 r. półrocznej córki Magdy. Sąd odrzucił wersję obrony, że dziecko zmarło na skutek wypadku. Opierając się na opinii biegłych, orzekł, że oskarżona udusiła dziewczynkę. Wyrok zaskarżyła zarówno obrona, jak i prokuratura.

Przed katowickim sądem okręgowym rozpoczął się proces ws. zabójstwa dwuletniego Szymona z Będzina, którego ciało znaleziono w stawie w Cieszynie. O dokonanie zbrodni prokuratura oskarżyła rodziców dziecka. Nie przyznają się do winy, wzajemnie obciążając się odpowiedzialnością.

11-14 września - Ogólnopolskie Dni Protestu pod hasłem "Dość lekceważenia społeczeństwa" - związkowcy przeciw polityce rządu. Trzy centrale: NSZZ "Solidarność", OPZZ i Forum Związków Zawodowych przez cztery dni protestowały w Warszawie. Pikietowano siedziby ministrów, przed Sejmem stało miasteczko namiotowe, a na koniec odbyła się manifestacja.

27 września - Prokuratura Okręgowa w Warszawie wszczęła śledztwo ws. podejrzenia seksualnego wykorzystywania dzieci przez dwóch polskich duchownych na Dominikanie. Jednym z nich jest b. nuncjusz apostolski na Dominikanie abp Józef Wesołowski, odwołany w sierpniu przez papieża.

Sejm nie zgodził się na kolejną próbę zaostrzenia ustawy antyaborcyjnej; posłowie odrzucili projekt, który miał wprowadzić zakaz tzw. aborcji eugenicznej - gdy występuje duże prawdopodobieństwo upośledzenia płodu lub nieuleczalnej choroby. Projekt powstał z inicjatywy Fundacji Pro - prawo do życia. Zebrano pod nim ponad 400 tys. podpisów.

9 października - Episkopat przyjął trzy aneksy do zatwierdzonych w ub.r. wytycznych na temat procedur reagowania na pedofilię duchownych. Dzień wcześniej przewodniczący Episkopatu abp Józef Michalik powiedział o doniesieniach na temat przypadków pedofilii wśród duchownych, że "wiele tych molestowań udałoby się uniknąć, gdyby te relacje między rodzicami były zdrowe. Słyszymy nie raz, że to często wyzwala się ta niewłaściwa postawa, czy nadużycie, kiedy dziecko szuka miłości. Ono lgnie, ono szuka. I zagubi się samo i jeszcze tego drugiego człowieka wciąga." Tego samego dnia przeprosił za te wypowiedź i zapewnił, że w Kościele obowiązuje zasada zero tolerancji dla pedofilii.

13 października - Prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz nie została odwołana ze stanowiska. Referendum w tej sprawie, którego inicjatorem była Warszawska Wspólnota Samorządowa, okazało się nieważne z powodu zbyt niskiej frekwencji.

23 października - Sejm uchwalił przygotowaną przez rząd ustawę o przymusowym leczeniu w ośrodkach zamkniętych osób po wyrokach za ciężkie przestępstwa na tle seksualnym. Sprawa budzi liczne kontrowersje prawników i lekarzy. Prezydent ustawę podpisał, ale zapowiedział, że skieruje ją do TK.

11 listopada - W całym kraju obchodzone było święto niepodległości. W Warszawie prócz obchodów oficjalnych odbył się także organizowany przez narodowców Marsz Niepodległości. Doszło do burd. Spłonęła kabina wartownicza przy ambasadzie Rosji, a jej teren obrzucono kamieniami i racami; wywołało to protest władz w Moskwie. Podpalono także instalację artystyczną "Tęcza" na pl. Zbawiciela. Doszło do starć przed dwoma skłotami w centrum miasta. Zatrzymano 74 osoby. Po Marszu prezydent ponowił propozycję wprowadzenia zakazu zakrywania twarzy na demonstracjach.

12 listopada - Prokurator generalny podpisał wniosek do Sejmu o uchylenie immunitetu posłom PiS - b. szefowi CBA Mariuszowi Kamińskiemu i b. agentowi Biura Tomaszowi Kaczmarkowi. Stołeczna prokuratura chce im stawiać zarzuty przekroczenia uprawnień podczas czynności operacyjnych CBA z lat 2007-2009.

14 listopada - Dwie osoby zginęły, a kilkanaście zostało rannych w wyniku rozszczelnienia instalacji i pożaru gazociągu w Jankowie Przygodzkim. Do zdarzenia doszło w trakcie budowy nowej nitki gazociągu. Zniszczeniu uległo kilkanaście budynków.

18 listopada - Prokurator generalny wysłał do Sejmu wniosek o uchylenie immunitetu zdymisjonowanemu ministrowi transportu Sławomirowi Nowakowi. To efekt śledztwa ws. składania przez Nowaka niezgodnych z prawdą oświadczeń majątkowych, gdzie nie wykazał on zegarka renomowanej firmy. Wobec podanej informacji o wniosku prokuratury Nowak złożył rezygnację z funkcji ministra, zrzekł się też immunitetu.

4 grudnia - NFZ złożył do wojewódzkiego sądu administracyjnego skargę na ministra zdrowia. Chodzi o zapłatę przez MZ za świadczenia osób niezgłoszonych do ubezpieczenia, ale uprawnionych do świadczeń. Według resortu fundusz zawyża ich liczbę.

9 grudnia - Obecność krzyża w Sejmie nie narusza dóbr osobistych - uznał prawomocnie Sąd Apelacyjny w Warszawie, oddalając apelację posłów Twojego Ruchu od niekorzystnego dla nich wyroku I instancji podobnej treści, w którym stwierdzono, że sąd nie jest od rozstrzygania politycznych sporów.

Prokuratura Apelacyjna w Łodzi prowadząca śledztwo ws. zabójstwa gen. Marka Papały uchyliła decyzję o areszcie wobec polonijnego biznesmena z USA Edwarda M., podejrzanego o podżeganie do zabójstwa b. szefa policji. Jednocześnie podjęto decyzję o odwołaniu.

_(jad)