W Sejmie trwają głosowania nad prezydenckimi projektami o Sądzie Najwyższym oraz Krajowej Radzie Sądownictwa. Prezydent złożył projekt o SN oraz projekt nowelizacji przepisów o KRS w końcu września. W lipcu zawetował nową ustawę o SN i nowelę ustawy o KRS, wytykając im m.in. częściową niekonstytucyjność. Zapowiedział wtedy, że w dwa miesiące przedstawi własne projekty. Przez kilka tygodni ws. prezydenckich projektów o SN i KRS trwały rozmowy między przedstawicielami PiS i Andrzeja Dudy. Były też spotkania prezydenta i prezesa PiS Jarosława Kaczyńskiego. Poniżej przedstawiamy zmiany w przepisach dot. KRS i SN, o które toczy się dziś batalia w Sejmie.
KRAJOWA RADA SĄDOWNICZA
Tak jest:
W tej chwili w KRS zasiadają: sędziowie wybrani przez zgromadzenia sędziów, parlamentarzyści wskazani przez posłów i senatorów, minister sprawiedliwości, przedstawiciel prezydenta RP, prezesi Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Tak ma być:
Zobacz również:
Po zmianach sędziów do KRS na wspólną czteroletnią kadencję wybiorą posłowie i senatorowie. A to oznacza, że 23 z 25 członków KRS będzie pochodzić z politycznego wyboru (15 sędziów, 4 posłów, 2 senatorów, minister sprawiedliwości i urzędnik prezydenta).
Sędziów kandydujących do Krajowej Rady Sądownictwa będą mogli zgłaszać do Sejmu obywatele i sami sędziowie. Nie będą zaś mogli - co proponowała część PiS wcześniej - zgłaszać kandydatów do KRS prokuratorzy, adwokaci, radcy prawni i notariusze.
Jednym z kluczowych zadań KRS jest opiniowanie i wskazywanie kandydatów na sędziów, których ostatecznie powołuje prezydent.
SĄD NAJWYŻSZY
Zgodnie ze zmianami wszyscy sędziowie, którzy mają 65 lat i więcej przechodzą w stan spoczynku. Skład nowego Sądu Najwyższego będzie musiała uzupełnić nowa Krajowa Rada Sądownictwa.
Skarga nadzwyczajna. Obecnie nie ma takiej instytucji w polskim prawie.
Instytucja skargi nadzwyczajnej - zaproponowana przez prezydenta i zaakceptowana przez sejmową Komisję Sprawiedliwości i Praw Człowieka - umożliwia zaskarżenie każdego wyroku (bez wykroczeń i wykroczeń skarbowych), który "rażąco narusza prawo" bądź jest "oczywiście sprzeczny" z treścią materiału dowodowego lub "narusza zasady lub wolności i prawa człowieka". Skargi nadzwyczajne będą możliwe także na wyroki sądów wojskowych.
Skargę nadzwyczajną będą mogli wnosić:
- prokurator generalny,
- rzecznik praw obywatelskich
- prezes Prokuratorii Generalnej,
- Rzecznik Praw Dziecka,
- rzecznik finansowy,
- przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego,
- prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Nie będą mogły wnosić zaś skargi nadzwyczajnej grupy posłów i senatorów.
Sąd Najwyższy ma orzekać w sprawach skarg nadzwyczajnych w obecności ławników. To nowość, bo do tej pory w Sądzie Najwyższym orzekali tylko zawodowi sędziowie.
Orzekając w sprawach skarg nadzwyczajnych, Sąd Najwyższy może uchylić wyrok w całości lub w części.
Izba Dyscyplinarna - to także nowość. Formalnie ma być jedną z izb Sądu Najwyższego. Ma prowadzić sprawy dyscyplinarne sędziów oraz uchylać immunitety sędziom podejrzanym o popełnienie pospolitych przestępstw.
Nowa superinstytucja będzie mieć dużą niezależność od pierwszego prezesa Sądu Najwyższego.
Prezes Izby Dyscyplinarnej ma mieć własną kancelarię, osobny budżet. Powoływać go ma prezydent, bez zasięgania opinii pierwszego prezesa SN.
W postępowanie dyscyplinarne sędziów przed Sądem Najwyższym w każdej chwili ma móc włączać się minister sprawiedliwości (za pośrednictwem rzecznika dyscyplinarnego). W składach orzekających Izby Dyscyplinarnej - osądzającej przewinienia sędziów - również mają zasiadać ławnicy.
Do Izby Dyscyplinarnej mają trafić też sprawy dyscyplinarne innych zawodów prawniczych: adwokatów, radców, notariuszy.
GŁÓWNE ZARZUTY DO WPROWADZANYCH ZMIAN
Zmiany proponowane przez PiS godzą w podstawowe standardy demokratycznego państwa prawnego - alarmuje opozycja, organizacje sędziowskie, rzecznik praw obywatelskich, organizacje społeczne. Oto ich główne zarzuty:
- wybór sędziów do KRS przez polityków godzi w niezależność wymiaru sprawiedliwości;
- wygaszenie kadencji obecnej KRS za pomocą zwykłej ustawy (jej długość określa Konstytucja);
- przerwanie kadencji obecnej I prezes SN - powody jak wyżej (czas trwania kadencji określona jest w Konstytucji);
CO DALEJ?
Teraz ustawy o Sądzie Najwyższym i Krajowej Radzie Sądownictwa trafią do Senatu. Jeżeli Senat nie zgłosi poprawek, ustawy trafią do prezydenta.
Jeżeli prezydent je podpisze, zostaną skierowane do druku w Dzienniku Ustaw.
Ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa ma wejść w życie po 30 dniach od ogłoszenia; o Sądzie Najwyższym - po trzech miesiącach od dnia ogłoszenia.
(MKam)
