W cyklu Twoje Miasto w Faktach RMF FM odwiedzamy dziś Ełk – największe miasto na Mazurach. Ta malownicza miejscowość może pochwalić się m.in. działającą koleją wąskotorową i najlepiej zachowaną wieżą ciśnień na Mazurach.
Ełk swoje powstanie zawdzięcza Zakonowi Krzyżackiemu. Dla administracyjnego zabezpieczenia zajmowanych obszarów Prus, w latach 1398-1408 wielki mistrz Ulrich von Jungingen wybudował na wyspie Jeziora Ełckiego niewielki zamek. Powstała w pobliżu niego na brzegu jeziora osada otrzymała w roku 1425 przywilej lokacyjny. Prawa miejskie Ełk otrzymał prawdopodobnie w roku 1435. W swojej prawie 600-letniej historii, miasto często było obiektem zmagań Polski i Państwa Krzyżackiego.
Ogromnych zniszczeń doświadczyło podczas wojny trzynastoletniej, zakończonej w roku 1466 pokojem toruńskim. Na mocy jego postanowień znalazło się w granicach państwa zakonnego. Ełku nie ominęły także działania podczas ostatniej wojny polsko-krzyżackiej w latach 1519-1521, której rezultatem był Hołd Pruski, a na miejscu państwa zakonnego powstały świeckie Prusy Książęce. Wydarzenia te wpłynęły na szybki rozwój miasta, którego większość mieszkańców stanowili Polacy.
Twoja przeglądarka nie obsługuje standardu HTML5 dla video
Ważnym wydarzeniem w historii Ełku było założenie w roku 1546 szkoły przykościelnej z lekcjami w języku polskim, przekształconą 40 lat później w szkołę przygotowującą do studiów uniwersyteckich. Ciekawym sposobem na równe traktowanie języków jakim posługiwali się uczniowie był obowiązek rozmowy przed południem tylko po łacinie, po południu Polacy mówili po niemiecku, a Niemcy po polsku. Na rozwój miasta w kolejnych wiekach negatywnie wpływały epidemie dżumy oraz pożary, których skutki dopełniły zniszczenia w czasach "potopu szwedzkiego". Na lepsze czasy miasto musiało czekać aż do XIX wieku. Dużym impulsem do rozwoju Ełku jak i całych Prus stały się połączenia kolejowe - w roku 1868 z Królewcem, w kolejnych latach z Białymstokiem, Olsztynem i innymi miastami. Okres prosperity nie trwał jednak długo, działania w I i II wojnie światowej spowodowały zniszczenia sięgające 50% zabudowy. Od roku 1945 Ełk znalazł się w granicach Polski.
Współczesny Ełk to miasto powiatowe, od roku 1992 siedziba Diecezji Ełckiej. Z ponad 61 tysiącami mieszkańców, pod względem liczby ludności zajmuje w województwie warmińsko-mazurskim trzecią pozycję. Położenie pośród lasów i jezior, na obszarze tzw. "zielonych płuc" Polski sprawia, że jest ważnym i znanym w całym kraju ośrodkiem turystycznym.
W Ełku znajduje się podstrefa Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Dobre warunki do działalności znalazły tu zakłady z kapitałem polskim i zagranicznym produkujące m.in. stolarkę budowlaną czy papier dla przemysłu meblarskiego. Ełk znany jest także z przetwórstwa mięsnego, produktów z branży motoryzacyjnej, oraz przemysłu drzewnego. W ramach zatwierdzonego w roku 1992 programu Ełk - Miasto Ekologiczne promuje się inwestycje związane z ochroną środowiska.
Ełk nie należy do miast bogatych w zabytki. Większość z nich pochodzi z XIX i początków XX wieku. Najcenniejsze obiekty to: Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa - największy i najstarszy kościół w mieście, zbudowany w latach 1847-1850, pierwotnie ewangelicki, po 1945 katolicki; Katedra św. Wojciecha Biskupa i Męczennika - neogotycki kościół zbudowany w 1893 roku z częściowo gotyckim wyposażeniem, w 1992 podniesiony do rangi katedry; ruiny zamku krzyżackiego wybudowanego na przełomie XIV i XV w. na wyspie Jeziora Ełckiego; Wieża ciśnień - jedna z najlepiej zachowanych tego typu budowli na Mazurach, wybudowana w 1895 roku, eksploatowana do lat 70-tych ubiegłego wieku, obecnie siedziba Stowarzyszenia Mniejszości Niemieckiej "Mazury" w Ełku oraz Muzeum Kropli Wody; XIX-wieczna fontanna w Parku Solidarności oraz żelbetowy most drogowy na Jeziorze Ełckim z roku 1910.
Do miejsc, które każdy turysta obowiązkowo powinien w Ełku zwiedzić należy Muzeum Zabytków Kolejnictwa, w którym zgromadzono eksponaty pokazujące historię kolei. Są to m.in. - parowóz Px48, 2 parowozy "LAS", wagony osobowe, wąskotorowe z lat 1954-1957, wagon brankard z 1950 r., pruski wagon pocztowy normalnotorowy z końca XIX wieku, wagon wąskotorowy węglarka z 1909 r.,żuraw do nawęglania parowozów z 1913 r.,ręczna drezyna wąskotorowa z 1930 r.,wąskotorowy pług odśnieżny z 1908 r., lokomotywy spalinowe Lxd2 i Lyd1. Jak dawniej wyglądała podróż koleją przekonać się można korzystając z Ełckiej Kolei Wąskotorowej, która w zabytkowych składach organizuje kursy turystyczne.
Zwiedzając Muzeum Kolejnictwa nie sposób pominąć znajdującego się w pobliżu Skansenu Pszczelarstwa. Zobaczyć tu można ule i barcie, wiele z nich to prawdziwe dzieła sztuki, liczą kilkadziesiąt i więcej lat. Niestety, dla bezpieczeństwa ludzi nie ma w nich pszczół. Zwiedzający zabytkową wieżę ciśnień na pewno nie pominą mieszczącego się tu Muzeum Kropli Wody. Wśród zgromadzonych eksponatów obejrzeć można stare pompy strażackie, gąsiory, butelki oraz fotografie Ełku z przełomu XIX i XX wieku.
Ważną dziedziną życia mieszkańców miasta jest kultura i sport. Dba o to Ełckie Centrum Kultury, w którym istnieje między innymi Teatr Współczesny w Ełku, Ełcki Teatr Tańca, Teatr 30 Minut, Mazurski Zespół Pieśni i Tańca EŁK. Spośród wielu imprez organizowanych przez Centrum wymienić należy Międzynarodowy Festiwal Folkloru Dzieci i Młodzieży TĘCZA, Festiwal Tańca Współczesnego IMPRESJE, Festiwal Sztuk Pirotechnicznych EŁK - OGIEŃ & WODA, Mazurskie Lato Kabaretowe MULATKA.
Równie dużo dzieje się także w ełckim sporcie. W trzeciej lidze piłki nożnej grają piłkarze MKS Mazur Ełk, z bokserami ćwiczy Miejski Klub Bokserski Mazur Ełk. Aktywnie działają także kluby w innych dyscyplinach, min. wioślarstwo, żeglarstwo, pływanie, karate, judo, MMA, kolarstwo, piłka ręczna.
(ag)