Dla chrześcijan Wielkanoc jest najważniejszym świętem. To triumf dobra nad złem. Ukrzyżowany Jezus Chrystus zmartwychwstaje. W Polsce to chrześcijańskie święto przeplata się ze starosłowiańskimi zwyczajami. Inne swoimi korzeniami sięgają czasów rzymskich. Zebraliśmy je i usystematyzowaliśmy w naszym subiektywnym wielkanocnym abecadle.
A jak Alleluja. Alleluja znaczy tyle co ‘wychwalajcie Jahwe’, czyli "chwalcie pana" - tradycyjne pozdrowienie wielkanocne. Od tych słów zaczyna się większość kościelnych pieśni wielkanocnych.
B jak baba wielkanocna. Na świątecznym stole nie może jej zabraknąć. Baba wielkanocna może być żółtkowa, parzona, piankowa, puchowa - zawsze jest zrobiona z wielu jajek - nawet 20. Ciasto robi się z drożdży, ciepłego mleka, mąki i szczypty cukru i soli. Upieczona jest lukrowana i ozdabiana. Bez względu na to z jakiego przepisu pieczona, jest bardzo ważna - po jej jakości i smaku można rozpoznać umiejętności gospodyni. Oto sprawdzony przepis na babę wielkanocną!
B jak baranek. Bez niego nie wyobrażamy sobie koszyka ze święconką. Może być z cukru, z masła albo ciasta. Figurka baranka symbolizuje Baranka Bożego - niewinnego Jezusa ukrzyżowanego za nasze grzechy.
B jak bukszpan. Dekorujemy nim koszyczki wielkanocne i oczywiście stoły. Jego zielony kolor symbolizuje nadzieję oraz nieśmiertelność.
D jak Droga Krzyżowa. Nieodłącznym elementem Wielkiego Tygodnia tradycyjnie pozostają kościelne widowiska pasyjne. Przedstawienia przypominają najważniejsze biblijne wydarzenia: wjazd Chrystusa do Jerozolimy, Ostatnią Wieczerzę, czuwanie w Ogrójcu, zdradę Judasza, sąd nad Jezusem, a wreszcie niesienie krzyża i śmierć. Najsłynniejsze polskie widowiska pasyjne odbywają się co roku w Kalwarii Zebrzydowskiej, gdzie trwają prawie cały tydzień. Papież Franciszek przewodniczył Drodze Krzyżowej
E jak Emaus. To tradycyjny krakowski odpust, który w Poniedziałek Wielkanocny już od pięciu stuleci odbywa się przy klasztorze norbertanek na Salwatorze. Są kolorowe kramy, karuzele i loterie. Nazwa pochodzi od biblijne wsi Emaus, do której przybył Jezus Chrystus po zmartwychwstaniu.
K jak koszyk do święcenia. Koniecznie z wikliny, wyłożony białą serwatkę, ozdobiony bukszpanem. A w nim muszą znaleźć się pisanki, baranek, chleb, wędlina, chrzan, sól i pieprz. Każdy z pokarmów ma przypisaną sobie odpowiednią symbolikę. Chleb ma przynieść dobrobyt, jajka są symbolem nowego, odradzającego się życia, baranek to symbol Zmartwychwstałego Jezusa, wędlina symbolizuje bogactwo, sól ma chronić przed zepsuciem, chrzan zwycięża żal i jest także symbolem sił witalnych. Zobacz ceny tegorocznego "koszyka wielkanocnego"
N jak Niedziela Wielkanocna. Nazywana jest także Wielką Niedzielą. To pierwszy dzień świąt wielkanocnych. Wczesnym rankiem w kościołach odprawiana jest msza rezurekcyjna, biją dzwony, które ogłaszają zmartwychwstanie Chrystusa. Po mszy Polacy zasiadają do śniadania wielkanocnego.
P jak palma wielkanocna. Dawniej wystarczała gałązka wierzby, dziś palmy wielkanocne to prawdziwe dzieła sztuki. Są symbolem Niedzieli Palmowej, kiedy to Jezus wjechał do Jerozolimy. Palmy to wiązanki gałęzi wierzby z pąkami, zwanymi baziami, kotkami, baźkami, bagniątkami, kocankami. Dwa regiony w Polsce słyną z wysokich, często kilkumetrowych palm: Kurpie i Podhale. Palmy nie wolno wyrzucić na śmietnik; trzeba ją spalić! Przeczytaj więcej o Niedzieli Palmowej
P jak pascha. Bez niej wielu Polaków, zwłaszcza tych ze wschodnimi korzeniami, nie wyobraża sobie Wielkanocy. To rodzaj sernika, który robi się z mleka i jajek, czasochłonny, ale niebiański w smaku. Do paschy dodaje się dużo bakalii, które symbolizują bogactwo i dobrobyt.
P jak pisanka. Pisanki symbolizują rodzącą się do życia przyrodę. Co ciekawe, zwyczaj malowania jajek znany był już za czasów cesarstwa rzymskiego. Dziś kupujemy je gotowe, albo malujemy gotowymi farbkami w domu. Dawniej pisanki, zwane tez kraszankami, gotowało się w wywarze, który nadawał odpowiedni kolor. Łupiny cebuli barwią jako na brązowy, kwiat nagietka na złoty kolor, żyto na zielono, buraki na czerwono, a na czarno kora dębu.
Ś jak śniadanie wielkanocne. Śniadanie wielkanocne jest pierwszym posiłkiem w Wielką Niedzielę. Na ozdobionych stole czeka już święconka z koszyczka. Na stołach są jajka, wędliny, oczywiście chrzan i w wielu domach już rano żur wielkanocny. Śniadanie rozpoczyna się od uroczystego dzielenia się poświęconym pokarmem i składania sobie życzeń.
Ś jak święconka. Ze święconką Polacy chodzą do kościoła w Wielką Sobotę od XIV wieku. W koszyczku nie może zabraknąć pokolorowanych jajek, baranka, chleba, wędliny, chrzanu, soli i pieprzu. Wszystko ozdabiamy listkami bukszpanu. Poświęcone pokarmy stawiane są na stole wielkanocnym. Tu przeczytasz wszystko o tradycji święcenia pokarmów
Ś jak śmigus-dyngus. Poniedziałek Wielkanocny zwany jest też Lanym Poniedziałkiem, a to dlatego, że w tym dniu kultywujemy stary słowiański zwyczaj polewania się wodą - śmigus-dyngus. Ma symbolizować oczyszczenie z brudu, chorób i grzechu. Co ciekawe, dawniej towarzyszyło temu bicie po nogach witkami wierzbowymi, czyli śmiganie. Dyngus pochodzi od niemieckiego dingen, co oznacza wykupienie się, dawanie datku na odkupienie.
T jak Triduum Paschalne. Nazwa pochodzi z języka łacińskiego i oznacza trzy dni. Trzy dni w roku najważniejsze dla katolików, związane z celebracją Zmartwychwstania Chrystusa. Dawniej nazywano je Triduum Sacrum. Pierwszym dniem jest Wielki Czwartek, dzień w którym odbyła się Ostatnia Wieczerza. Wielki Piątek to dzień śmierci Jezusa Chrystusa na krzyżu. To dzień skupienia i postu. W wielu kościołach wierni przemierzają Drogę Krzyżową. Wielka Sobota to dzień święcenia pokarmów wielkanocnych i adoracji Grobów Pańskich w kościołach. Wigilia Paschalna i Niedziela wielkanocna to dzień świętowania zmartwychwstania Chrystusa.
W jak Wielkanoc. Dopiero na Soborze Nicejskim w 325 roku n.e. ustalono że Wielkanoc przypada w pierwszą niedzielę po paschalnej pełni Księżyca. Wielkanoc jest najstarszym i najważniejszym świętem chrześcijaństwa obchodzonym na pamiątkę Zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. Rozpoczyna je Środa Popielcowa 40 dniowym okresem Wielkiego Postu. Wielkanoc poprzedzona jest Wielkim Tygodniem, rozpoczyna go Niedziela Palmowa, obchodzona na pamiątkę uroczystego wjazdu Jezusa do Jerozolimy.
W jak Wielki Czwartek. Wielki Czwartek jest pierwszym dniem Triduum Paschalnego. Odprawiane tego dnia uroczystości kościelne symbolizują gromadzenie się uczniów Jezusa na Ostatniej Wieczerzy. Podczas wieczornej liturgii Wieczerzy Pańskiej biskupi i kapłani dokonują obrzędu umycia nóg. Zwyczaj ten nawiązuje do umycia nóg apostołom przez Chrystusa, co - jak zapisał św. Jan - stało się w Wieczerniku podczas Ostatniej Wieczerzy. Zobacz, jak Franciszek obmył nogi 12 nieletnim więźniom
W jak Wielki Piątek. Wielki Piątek w Kościele katolickim jest jedynym dniem w roku, w którym nie odprawia się mszy świętej. To dzień najgłębszej żałoby. Wierni odwiedzają Groby Pańskie. Wielki Piątek jest dniem skupienia i powagi. Jest także dniem ścisłego postu.
Z jak zajączek wielkanocny. To zwyczaj rodem z Niemiec, mocno zakorzeniony np. na Śląsku. Na Wielkanoc dzieci dostają "zajączka", czyli prezenty. Dawniej podarunki były chowane w domu lub w ogrodzie.