Ten przysmak Sławosz Uznański-Wiśniewski zabiera ze sobą w Kosmos

Ten dzień przechodzi do historii. Drugi Polak - dr Sławosz Uznański-Wiśniewski - poleciał w Kosmos. Misja kosmiczna Ax-4 zaczęła się o godz. o 8:31. Sławosz Uznański-Wiśniewski zabrał ze sobą na orbitę m.in. polskie flagi, bryłkę soli z Wieliczki i kawałek polskiego bursztynu oraz liofilizowane pierogi.

• W skład załogi Ax-4 wchodzą: Polak, była astronautka NASA Peggy Whitson (dowódczyni), pilot Shubhanshu Shukla z Indii i specjalista naukowiec Tibor Kapu z Węgier.
• Dr Sławosz Uznański-Wiśniewski jest drugim Polakiem w Kosmosie i pierwszym na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS).
• Co Polak zabrał ze sobą w Kosmos? I co będzie się działo podczas 14 dni misji? Przeczytasz w tym artykule.

Do siedmiu razy sztuka - tak można powiedzieć w przypadku misji kosmicznej Ax-4. Wcześniej start misji był bowiem przekładany sześć razy.

Ostatecznie start zaplanowano na 25 czerwca z Kennedy Space Center na przylądku Canaveral na Florydzie, na 08:31 polskiego czasu. Rakieta Falcon 9 firmy SpaceX wyniósł na orbitę kapsułę Dragon z czteroosobową załogą.

W ramach misji Ax-4 na Międzynarodową Stację Kosmiczną (ISS) - poza Polakiem - lecą: doświadczona była astronautka NASA, Amerykanka Peggy Whitson (dowódczyni), pilot Shubhanshu Shukla z Indii oraz specjalista naukowiec Tibor Kapu z Węgier.

Dr Sławosz Uznański-Wiśniewski będzie drugim Polakiem w Kosmosie, a pierwszym na ISS. Pierwszym naszym rodakiem w przestrzeni kosmicznej był Mirosław Hermaszewski. Jego misja trwała 8 dni - od 27 czerwca - 5 lipca 1978 r.

Oficjalna nazwa polskiej misji to "Ignis", czyli po łacinie "ogień", który symbolizuje energię, pasję i ambicję. Zadaniem misji jest bowiem rozpalenie polskiego sektora kosmicznego.

Sławosz Uznański-Wiśniewski zabrał ze sobą na orbitę m.in. polskie flagi, w tym naszywkę ze skafandra Mirosława Hermaszewskiego, pamiątki po Marii Skłodowskiej-Curie, mapę z dzieła Mikołaja Kopernika "De revolutionibus orbium coelestium" ("O obrotach sfer niebieskich"), bryłkę soli z Wieliczki i kawałek polskiego bursztynu. Na orbitę polecą też manuskrypt mazurka Fryderyka Chopina, trzy wiersze Wisławy Szymborskiej, krajka z regionalnego stroju ziemi łódzkiej z Muzeum Etnograficznego w Warszawie, polskie litery (ą, ć, ę, ł, ń, ó) wydrukowane w 3D oraz emblematy i plakat misji.

Nie zabraknie też symbolu polskiej kuchni - pierogów, choć w liofilizowanej postaci.

SpaceX was founded to help create a future where not just hundreds but thousands and ultimately millions of people can travel off Earth, to live and work in space and on other planets, and human spaceflight missions are critical steps to make that reality pic.twitter.com/WBnBdtzTTg

SpaceXJune 25, 2025

Integralną częścią każdej misji jest emblemat, czyli patch, który astronauci noszą podczas lotu na orbitę i pobytu w Kosmosie. W przypadku Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego centralnym motywem jest biało-czerwony orzeł - to nawiązanie do polskiego godła i barw narodowych. Ogon orła układa się w kształt płomienia, nawiązując do nazwy misji. Rozpostarte skrzydła orła tworzą kontury Orlej Perci, uznawaną za najtrudniejszy polski szlak górski. Druga litera "i" w nazwie misji przyjęła formę paneli Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Z kolei gwiazdy nad literami układają się w konstelację Tarczy Sobieskiego - to hołd dla polskiej tradycji i dla gdańskiego astronoma Jana Heweliusza. Srebrna linia w górnej części emblematu symbolizuje - zdaniem twórców grafiki - horyzont, czyli świt nowej ery w eksploracji Kosmosu.

To czwarta komercyjna załogowa wyprawa realizowana przez amerykańską firmę Axiom Space. Udział Polaka to rezultat umowy podpisanej między Ministerstwem Rozwoju i Technologii a Europejską Agencją Kosmiczną na przygotowanie i przeprowadzenie polskiej misji technologiczno-naukowej IGNIS na ISS. W przygotowaniach bierze udział także Polska Agencja Kosmiczna (POLSA) jako agencja wykonawcza MRiT.

Na ISS załoga Ax-4 będzie prowadzić badania w warunkach mikrograwitacji oraz zaangażuje się w działania edukacyjne. W ramach misji IGNIS dr Sławosz Uznański-Wiśniewski przeprowadzi 13 eksperymentów, zaprojektowanych przez polskie firmy i umożliwiających przetestowanie nowych technologii i koncepcji w warunkach mikrograwitacji. Zrealizuje też 30 pokazów edukacyjnych i popularnonaukowych. Będzie również wykonywał połączenia z rodzimymi krótkofalowcami.

Jak informuje Axiom Space, eksperymenty naukowe skoncentrują się m.in. na:

• badaniu, jak wspierać astronautów z cukrzycą insulinoniezależną podczas krótkoterminowych misji kosmicznych,
• badaniu wpływu mikrograwitacji na mózg i zdolności poznawcze,
• zbieraniu danych fizjologicznych i psychologicznych astronautów, by zrozumieć, jak adaptują się do warunków lotu kosmicznego,
• badaniu wpływu krótkich lotów kosmicznych na stawy i przepływ krwi,
• rozwoju infrastruktury do przetwarzania danych pomiarowych z urządzeń noszonych przez astronautów podczas misji Ax-4,
• badaniu rozwoju komórek nowotworowych w przestrzeni kosmicznej, na przykładzie potrójnie-negatywnego raka piersi,
• zrozumieniu skutków lotów kosmicznych dla komórek macierzystych krwi.

W przypadku Indyjskiej Agencji Badań Kosmicznych (ISRO) będą to m.in.:

• badania fizycznego i poznawczego wpływu ekranów komputerowych w warunkach mikrograwitacji,
• badania wzrostu, metabolizmu i genetyki trzech szczepów mikroalg,
• porównywanie wzrostu, reakcji komórkowych i biochemii dwóch szczepów cyjanobakterii,
• identyfikacja mechanizmów dysfunkcji mięśni szkieletowych w warunkach mikrograwitacji i potencjalnych metod terapii,
• badania wpływu lotów kosmicznych na kiełkowanie i wzrost nasion,
• identyfikacja molekularnych mechanizmów odporności w ekstremalnych warunkach.

W przypadku Polskiej Agencji Kosmicznej (POLSA) i Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA) będą to m.in.:

• badania zdrowia psychicznego i zachowań astronautów na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej,
• monitorowanie procesu utraty kości po powrocie na Ziemię po misjach kosmicznych,
• badania markerów kostnych w celu przewidywania ich regeneracji,
• ocena mechanizmu neurofeedbacku w celu redukcji stresu i poprawy wydajności pracy na orbicie,
• badania zmian w mikrobiomie jelitowym podczas krótkoterminowych pobytów w przestrzeni kosmicznej,
• badania adaptacji komórek odpornościowych do mikrograwitacji,
• monitorowanie zdrowia tkanek miękkich astronautów podczas misji,
• badanie elektrycznej stymulacji mięśni w celu ochrony masy mięśniowej w warunkach mikrograwitacji,
• wykorzystanie technologii obrazowania mózgu do opracowania interfejsu człowiek-komputer,
• testowanie metod wydłużania trwałości farmaceutyków w przestrzeni,
• testowanie akustycznego monitora na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej,
• rozwój przetwarzania danych na pokładzie ISS dla zastosowań kosmicznych i ziemskich,
• pomiar poziomów promieniowania kosmicznego za pomocą monitora w module Columbus,
• ocena sześciu noszonych urządzeń monitorujących stan astronauty pod kątem funkcji i stabilności,
• badanie czerwonych mikroalg do długoterminowych misji kosmicznych,
• badanie skuteczności procedury wbudowania genów niesporczaka w drożdże w celu ich ochrony przed warunkami kosmicznymi.

W ramach węgierskiego programu "Hungarian to Orbit" (HUNOR) będą prowadzone m.in.:

• badania, jak warunki kosmiczne wpływają na ludzkie mikrobiomy bakteryjne, wirusowe i grzybowe,
• badania wpływu mikrograwitacji na funkcje poznawcze i umiejętności motoryczne,
• demonstracja zastosowania nanowłóknistych wkładek do oczu w mikrograwitacji,
• badanie zachowania metali o niskiej temperaturze topnienia dla systemów napędu jonowego nowej generacji,
• monitorowanie poziomu narażenia załogi na promieniowanie i warunki środowiskowe za pomocą osobistego urządzenia do pomiaru dawki,
• naśladowanie dynamiki atmosferycznej na skalę planetarną za pomocą wirującej kuli wodnej,
• badania, jak muszki owocowe walczą z uszkodzeniami DNA wywołanymi promieniowaniem dzięki wzmocnionym procesom biochemicznym,
• badania kiełkowania roślin, produkcji mikrozieleni i rozwoju liści,
• badania mikrofluidycznych układów testowania leków,
• badania metod uczenia asocjacyjnego i przetwarzania wzrokowego,
• badania zmian w układzie sercowo-naczyniowym i równowagi,
• zrozumienie adaptacji przepływu krwi w mózgu do lotów kosmicznych,
• symulacje transferu ciepła odzieży w różnych warunkach grawitacyjnych w celu poprawy komfortu termicznego astronautów,
• testowanie precyzyjnego śledzenia pozycji za pomocą standardowych czujników inercyjnych w przestrzeni,
• badanie skutków lotów kosmicznych na materiały drukowane w 3D,
• badanie burz elektrycznych w górnej atmosferze,
• demonstracja ciekawostek grawitacyjnych podczas wspólnej lekcji fizyki z uczniami z całych Węgier.