Fundacje stanowią istotny element sektora pozarządowego, tzw. NGO (ang. Non-governmental organizations). Zasady ich tworzenia i funkcjonowania reguluje ustawa o fundacjach. Kiedy działalność fundacji staje się nierentowna lub niemożliwa należy rozważyć likwidację podmiotu. Jak przeprowadzić ten proces krok po kroku?
Zasady tworzenia, funkcjonowania i likwidacji fundacji reguluje ustawa o fundacjach. Przesłanki likwidacji podmiotu zostały wskazane w art. 15 ust. 1 ustawy o fundacjach. Zgodnie z jego treścią likwidację fundacji przeprowadza się w przypadku:
- osiągnięcie celu, dla którego fundacja została ustanowiona,
- wyczerpania środków finansowych fundacji,
- wyczerpania majątku fundacji (np. wskutek jego sprzedaży).
Jeżeli statut przewiduje, że fundację tworzy się na określony czas, przesłanką do jej likwidacji będzie również upływ tego czasu, np. 5 lat albo 10 lat. W praktyce likwidacja fundacji najczęściej ma podłoże finansowe, ponieważ realizacja jakichkolwiek celów charytatywnych będzie angażowała środki jej członków. Kiedy fundatorzy nie mogą już dłużej dotować działalności fundacji, a nie udało się np. uzyskać statusu organizacji pożytku publicznego, aby móc przyjmować 1% podatku od podatników albo brakuje darczyńców zainteresowanych dalszymi losami fundacji, trzeba zadbać o usunięcie jej z obrotu.
Jeśli chcesz zlikwidować fundację, warto skorzystać z pomocy doświadczonych prawników. Zajrzyj na: https://rpms.pl/ i skorzystaj z usług profesjonalistów, którzy przeprowadzą cały proces od początku do końca.
Zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy o fundacjach pierwszeństwo ma likwidacja podmiotu na mocy postanowień statutu. To najważniejszy dokument w fundacji, który określa zasady jej funkcjonowania. Za uchwalenie statutu odpowiada fundator, który musi w nim określić przynajmniej:
- nazwę, siedzibę, majątek i cele fundacji,
- zasady działania fundacji,
- formy i zakres działalności fundacji,
- skład i organizację zarządu oraz sposób powoływania, obowiązki i uprawnienia tego organu i jego członków.
Dodatkowo w treści statutu można zamieścić również inne postanowienia, w tym dotyczące prowadzenia przez fundację działalności gospodarczej, dopuszczalności i warunków jej połączenia z inną fundacją, zmiany celu lub statutu, a także przewidywać tworzenie obok zarządu innych organów fundacji.
Duże znaczenie ma określenie w statucie zasad podziału majątku zgodnie z art. 15 ust. 4 ustawy o fundacjach. W przypadku braku takiego zastrzeżenia o przeznaczeniu środków majątkowych pozostałych po likwidacji fundacji zadecyduje sąd rejestrowy, co może prowadzić do niekorzystnego rozporządzenie mieniem.
Likwidację fundacji na mocy postanowień statutu da się podzielić na kilka następujących po sobie faz.
Etap pierwszy - podjęcie uchwały
Procedurę likwidacyjną zapoczątkowuje podjęcie uchwały o likwidacji spółdzielni. Najczęściej decyzję w tym zakresie podejmuje zarząd, rzadziej będzie to założyciel albo rada fundacji, jeśli została ustanowiona. Uchwała powinna określać trzy podstawowe elementy:
- wskazanie likwidatora (lub likwidatorów), który zajmie się przeprowadzeniem całej procedury i zgłosi ją do sądu rejestrowego,
- określenie przeznaczenia majątku fundacji, jeśli nie zostało ono zdefiniowane w statucie,
- uzasadnienie likwidacji.
Każdą z tych kwestii można uregulować w osobnej uchwale, ale czasami niepotrzebnie wydłuża to likwidację. Co do zasady likwidatorami fundacji będą członkowie jej zarządu, ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby wskazać inną osobę w statucie (np. jednego z fundatorów dysponującego doświadczeniem w tym zakresie).
Etap drugi - zgłoszenie likwidacji do sądu rejestrowego
Po podjęciu uchwały w przedmiocie likwidacji wszczęcie likwidacji powinien zostać zgłoszony do Krajowego Rejestru Sądowego online za pośrednictwem portalu PRS. Do wniosku o otwarcie likwidacji trzeba załączyć następujące dokumenty:
- uchwałę o otwarciu likwidacji,
- uchwałę wskazującą likwidatorów wraz z jego zgodą na pełnienie funkcji,
- uchwałę o przeznaczeniu polikwidacyjnego majątku fundacji.
Zgłoszenia do KRS dokonuje likwidator lub ustanowiony pełnomocnik. Jeżeli zgłaszającym jest profesjonalny pełnomocnik, nie ma konieczności wysyłania do sądu rejestrowego oryginałów podjętych uchwał, wystarczające będzie przesłanie skanów dokumentów.
Wniosek o otwarcie likwidacji fundacji podlega opłacie. Jej wysokość to 350 zł, jeżeli podmiot prowadził działalność gospodarczą albo 150 zł, jeżeli fundacja nie prowadziła działalności gospodarczej.
Etap trzeci - postępowanie likwidacyjne
Postępowanie likwidacyjne w fundacji rozpoczyna się od sporządzenia sprawozdania finansowego na dzień otwarcia likwidacji. Następnie należy zamieścić ogłoszenie o likwidacji do publicznej wiadomości w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.
Dodatkowo informacja powinna znaleźć się na stronie internetowej fundacji, jeśli podmiot ją posiada oraz w prasie o zasięgu odpowiadającym zasięgowi działania fundacji. Oznacza to, że np. fundacja wspierająca onkologię, która działa w całej Polsce, powinna ogłosić się w prasie ogólnokrajowej, ale podmiot działający lokalnie na terenie jednego województwa może wybrać prasę lokalną. W treści ogłoszenia publikuje się dane likwidatora i datę, do jakiej wierzyciele mogą zgłaszać przysługujące im roszczenia.
Kolejnym etapem jest przeprowadzenie czynności likwidacyjnych. Zmierzają one do stopniowego zakończenia bieżące działalności fundacji, rozwiązania umów, sprzedaży majątku i spłaty zobowiązań. Pozostały majątek ulegnie podzieleniu według ustalonych zasada lub - w przypadku ich braku - według wskazań sądu. Czas trwania czynności likwidacyjnych może być wydłużony, jeżeli podmiot prowadził działalność gospodarczą.
Etap czwarty - zakończenie likwidacji
Na zakończenie likwidacji fundacji składa się zawiadomienie o tym fakcie sądu rejestrowego wraz z wnioskiem o wykreślenie podmiotu z rejestru. Do wniosku należy załączyć bilans zakończenia likwidacji wraz z uchwałą, sprawozdanie likwidacyjne oraz dowód podania informacji o likwidacji do publicznej wiadomości. Wykreślenie fundacji z rejestru podlega opłacie w wysokości 300 zł.
Jeżeli statut fundacji nie przewiduje zasad jej likwidacji, ale zaistnieją przesłanki, które uzasadniają wykreślenie podmiotu z rejestru NGO albo też statut wprawdzie reguluje likwidację, ale jego postanowienia są ignorowane, zastosowanie znajdzie art. 15 ust. 3 w zw. z art. 13 ustawy o fundacjach. Zgodnie z tą regulacją wniosek do sądu rejestrowego o wszczęcie likwidacji fundacji składa właściwy minister lub starosta właściwy do sprawowania nadzoru nad fundacją.
W praktyce może pojawić się konieczność powołania przez organ nadzoru zarządcy przymusowego, o którym mowa w art. 14 ustawy o fundacjach. Dotyczy to sytuacji, kiedy działanie zarządu fundacji w istotny sposób narusza przepisy prawa lub postanowienia jej statutu albo jest niezgodne z celem powołania podmiotu. Do takich sytuacji można zaliczyć np. kontynuowanie działalności w sposób sprzeczny z celem fundacji w celu pomnożenia środków niezbędnych do działania fundacji.
W pierwszej kolejności organ nadzoru wyznacza termin do usunięcia tych uchybień w działalności zarządu albo może żądać dokonania w wyznaczonym terminie zmiany zarządu fundacji. Jeżeli pomimo upływu terminu uchybień nie usunięto lub też zarząd działa uporczywie wbrew prawu, statutowi lub celowi fundacji, organ nadzoru może wystąpić do sądu rejestrowego o zawieszenie zarządu fundacji i wyznaczenie zarządcy przymusowego.
Zadaniem zarządcy przymusowego jest reprezentacja fundacji w sprawach wynikających z zarządu, w tym również w postępowaniu sądowym. Ma on wykonywać czynności potrzebne do prawidłowego działania fundacji. Sam zarządca nie może bezpośrednio zlikwidować fundacji. Ma jednak możliwość podejmowania działań w tym kierunku. Wiele zależy od treści statutu i tego, co stanowi on na temat likwidacji.
Likwidacja fundacji wymaga dobrej znajomości przepisów, praktyki sądów rejestrowych, a także umiejętności interpretacji postanowień statutu. Jeśli chcesz mieć pewność, że cała procedura zostanie zrealizowana szybko i w zgodzie z przepisami prawa, korzystaj z pomocy doświadczonych prawników.