Tajemniczy międzygwiezdny obiekt, odkryty w zeszłym tygodniu, jest prawdopodobnie najstarszą kometą, jaką kiedykolwiek zaobserwowano - być może powstał ponad trzy miliardy lat przed naszym Układem Słonecznym - twierdzą naukowcy. Kosmiczna skała nazwana 3I/ATLAS jest dopiero trzecim znanym obiektem spoza naszego Układu Słonecznego, który został dostrzeżony w naszym kosmicznym sąsiedztwie, pierwszym, który dotarł do nas z zupełnie innego regionu naszej galaktyki Drogi Mlecznej. Zdaniem astronoma z Uniwersytetu Oksfordzkiego, Matthew Hopkinsa 3I/ATLAS, najbardziej niezwykły z kosmicznych gości odwiedzających nasze sąsiedztwo, może mieć ponad 7 miliardów lat. informacje na jego temat zaprezentowano podczas zjazdu Royal Astronomical Society w Durham.
W przeciwieństwie do dwóch poprzednich obiektów, które weszły do naszego Układu Słonecznego z innych części kosmosu, nazwanych 1I/’Oumuamua (zaobserwowana w 2017 roku) oraz 2I/Borisov (2019), 3I/ATLAS zdaje się poruszać przez galaktykę po stromym torze. Jego trajektoria sugeruje, że pochodzi z grubego dysku Drogi Mlecznej - populacji starych gwiazd krążących powyżej i poniżej cienkiej płaszczyzny, w której znajduje się Słońce i większość gwiazd.
"Wszystkie komety, które znamy, takie jak kometa Halleya, powstały wraz z naszym Układem Słonecznym, więc mają do 4,5 miliarda lat" - powiedział Hopkins. "Ci międzygwiezdni goście mogą być jednak znacznie starsi, a spośród tych, o których wiemy do tej pory, nasza metoda statystyczna sugeruje, że 3I/ATLAS jest bardzo prawdopodobnie najstarszą kometą, jaką kiedykolwiek widzieliśmy" - dodał.
Obiekt został po raz pierwszy zauważony 1 lipca 2025 roku przez teleskop przeglądowy ATLAS w Chile, gdy znajdował się około 670 milionów kilometrów od Słońca. Badania Hopkinsa wskazują, że ponieważ 3I/ATLAS prawdopodobnie powstał wokół starej gwiazdy z grubego dysku, powinien być bogaty w lód wodny. "To obiekt z części galaktyki, której nigdy wcześniej nie widzieliśmy z bliska" - dodaje współautor badania prof. Chris Lintott, prezenter programu BBC The Sky at Night.
Astronomowie szacują na dwie trzecie prawdopodobieństwo, że ta kometa jest starsza niż Układ Słoneczny i że dryfuje przez przestrzeń międzygwiezdną od tamtej pory. W miarę zbliżania się do Słońca światło słoneczne ogrzeje powierzchnię 3I/ATLAS i wywoła aktywność kometarną, czyli uwalnianie pary i pyłu, które stworzą świecącą otoczkę i ogon. Wstępne obserwacje już sugerują, że kometa jest aktywna i być może większa niż jej międzygwiezdni poprzednicy, 1I/’Oumuamua i 2I/Borisov.
Odkrycie budzi ogromne nadzieje naukowców. Jeśli kolejne teleskopy potwierdzą rozmiary i skład 3I/ATLAS, może to oznaczać, że podobnych obiektów jest w naszej galaktyce znacznie więcej, niż dotąd przypuszczano. Nowoczesne obserwatoria, takie jak budowany właśnie Vera C. Rubin Observatory, mogą w przyszłości odkryć nawet kilkadziesiąt takich międzygwiazdowych wędrowców. "Już teraz największe teleskopy świata skierowały swoje zwierciadła na 3I/ATLAS" - mówi dr Michele Bannister z Uniwersytetu Canterbury w Nowej Zelandii. "To wyjątkowa okazja, by przetestować nasze modele i dowiedzieć się więcej o początkach materii w galaktyce" - dodaje.
Odkrycie 3I/ATLAS było dla zespołu naukowców ogromnym zaskoczeniem. Zaledwie tydzień przed tym wydarzeniem dr Hopkins obronił swoją pracę doktorską, w której opracował model przewidujący właściwości obiektów międzygwiazdowych na podstawie ich orbit i prawdopodobnego pochodzenia. Gdy świat obiegła wiadomość o nowym odkryciu, zamiast planowanego urlopu, astronom natychmiast zabrał się za analizę danych. "To była fantastyczna okazja, by przetestować nasz model na czymś zupełnie nowym i być może najstarszym, co dotąd widzieliśmy" - podkreśla. Model, nazwany Ōtautahi-Oxford Model, po raz pierwszy został wykorzystany do analizy komety międzygwiazdowej w czasie rzeczywistym. Wyniki tych badań mogą na zawsze zmienić nasze rozumienie procesów formowania się gwiazd i planet w galaktyce.
Astronomowie mają dobrą wiadomość dla wszystkich miłośników astronomii - 3I/ATLAS powinna być widoczna przez amatorskie teleskopy pod koniec 2025 i na początku 2026 roku. To niepowtarzalna okazja, by na własne oczy zobaczyć obiekt, który podróżował przez miliardy lat, zanim trafił w okolice Ziemi. Odkrycie 3I/ATLAS to nie tylko naukowa sensacja, ale i zapowiedź nowej ery w badaniach nad międzygwiazdowymi wędrowcami. Przed nami czas fascynujących obserwacji i być może kolejnych, równie niezwykłych odkryć.