Szympansy, kręcąc głową, "mówią nie"

Jedno z nagrań wykonano w ogrodzie zoologicznym w niemieckim Lipsku. Widać na nim, jak samica szympansa bonobo potrząsa z dezaprobatą głową, gdy jej młode bawi się jedzeniem.

Podobne zachowania niemieccy naukowcy zaobserwowali w ramach innych zakrojonych na znacznie większą skalę badań. Mając nagrania, mogli spokojnie analizować gesty i zachowania szympansów bonobo i zwyczajnych, goryli i orangutanów - rezydentów sześciu europejskich ogrodów zoologicznych. Potrząsanie głową w geście "nie" zaobserwowali u czterech dorosłych bonobo. Zdarzyło się to 13 razy, przy różnych okazjach. Wcześniejsze doniesienia o podobnym rodzaju zachowania były przypadkowe i niepotwierdzone.

Od dawna wiadomo było, że wielkie afrykańskie małpy, jak choćby szympansy bonobo (Pan paniscus) i szympansy zwyczajne (Pan troglodytes), porozumiewają się z innymi członkami stada za pomocą gestów głową, np. kiwania, skłaniania i potrząsania. Wiadomo było również, że kręcąc głową, bonobo "zaczepiają" innych członków grupy, np. chcąc rozpocząć zabawę.

Tym razem jednak po raz pierwszy utrwalono na taśmie małpę potrząsającą głową w kontekście odmowy, co miało powstrzymać innego osobnika przed określonym działaniem.

Naukowcy nie spieszą się twierdzić, że kręcące głową bonobo na pewno mówią innym "nie". Na razie jednak takie właśnie wytłumaczenie wydaje się najbardziej prawdopodobne. Lepsze poznanie znaczenia gestów wielkich małp wymaga szczegółowych badań.

Obserwacja niemieckich badaczy pozwala na nowo spojrzeć na naszą własną tendencję do kręcenia głową. Mogłoby się okazać, że ludzie są "biologicznie zaprogramowani" do kręcenia głową w geście sprzeciwu. Schneider zastrzega jednocześnie, iż kręcenie głową nie zawsze oznacza przeczenie. W niektórych kulturach i krajach, choćby w Bułgarii, taki gest oznacza zgodę i potwierdzenie.