We wrześniu czeka nas niezwykłe widowisko na nocnym niebie - całkowite zaćmienie Księżyca. To wyjątkowe zjawisko astronomiczne, podczas którego Srebrny Glob przybierze intensywnie czerwoną barwę, będzie można obserwować w Polsce już za kilka tygodni. Dodatkowym atutem tego zaćmienia będzie fakt, że Księżyc znajdzie się blisko perygeum swojej orbity, czyli punktu najbliższego Ziemi, co sprawi, że jego tarcza będzie większa niż zwykle. Takie zjawisko określane jest mianem superpełni lub superksiężyca. W efekcie na niebie pojawi się tzw. "krwawy superksiężyc".
Zaćmienie Księżyca to jedno z najbardziej spektakularnych zjawisk astronomicznych, które można obserwować gołym okiem bez użycia specjalistycznego sprzętu. W trakcie całkowitego zaćmienia Księżyc wchodzi w cień Ziemi, co powoduje, że nie dociera do niego bezpośrednie światło słoneczne. Jednak dzięki zjawisku rozpraszania światła w ziemskiej atmosferze, Księżyc nie znika z nieba, lecz przybiera charakterystyczną czerwoną lub pomarańczową barwę. To właśnie ten efekt sprawia, że całkowite zaćmienia Księżyca nazywane są potocznie "krwawymi księżycami".
Tegoroczne wrześniowe zaćmienie będzie miało szczególnie głęboką fazę całkowitą - faza maksymalna wyniesie aż 1,36. Oznacza to, że Księżyc zanurzy się głęboko w cieniu Ziemi, co zwiększa szanse na wyjątkowo intensywne odcienie czerwieni.
Zaćmienie Księżyca będzie widoczne w Polsce w godzinach wieczornych. Oto szczegółowy harmonogram tego zjawiska (czasy podano według czasu urzędowego obowiązującego w Polsce):
- Początek zaćmienia półcieniowego: 17:28
- Początek zaćmienia częściowego: 18:27
- Początek zaćmienia całkowitego: 19:31
- Maksimum zaćmienia: 20:13
- Koniec zaćmienia całkowitego: 20:53
- Koniec zaćmienia częściowego: 21:56
- Koniec zaćmienia półcieniowego: 22:56
Wschód Księżyca nastąpi w Polsce około godziny 19:00 lub nieco później, w zależności od regionu. Oznacza to, że na pół godziny przed rozpoczęciem fazy całkowitej Księżyc będzie już widoczny nisko nad horyzontem, choć jego tarcza nie będzie jeszcze w pełni oświetlona - będzie bowiem w trakcie zaćmienia częściowego.
Czerwona barwa Księżyca podczas całkowitego zaćmienia to efekt rozpraszania światła słonecznego przez ziemską atmosferę. Krótsze fale światła (niebieskie) są rozpraszane w atmosferze skuteczniej, podczas gdy dłuższe (czerwone) przechodzą przez nią i docierają do powierzchni Księżyca. Odbite od jego powierzchni światło wraca do naszych oczu jako czerwonawy blask. Intensywność tej barwy zależy od stanu atmosfery - obecność pyłów, chmur czy zanieczyszczeń może wpływać na odcień i jasność Księżyca podczas zaćmienia.
Dodatkową atrakcją wrześniowego zaćmienia będzie superpełnia. Księżyc znajdzie się w perygeum, czyli najbliżej Ziemi, co sprawi, że jego tarcza będzie wydawała się większa i jaśniejsza niż zwykle. To zjawisko, znane jako superksiężyc, potęguje efekt wizualny zaćmienia i sprawia, że obserwacja staje się jeszcze bardziej spektakularna.
Zaćmienie Księżyca można obserwować praktycznie z każdego miejsca, gdzie niebo nie jest zasłonięte przez budynki, drzewa czy inne przeszkody. Najlepsze warunki do obserwacji panują z dala od miejskich świateł, które mogą utrudniać dostrzeżenie subtelnych odcieni czerwieni na tarczy Księżyca. Warto wybrać się na otwartą przestrzeń, np. łąkę, pole lub wzgórze, skąd horyzont jest dobrze widoczny.
Dla miłośników astrofotografii wrześniowe zaćmienie będzie doskonałą okazją do wykonania niepowtarzalnych zdjęć. Księżyc nisko nad horyzontem można uchwycić na tle elementów krajobrazu, takich jak drzewa, budynki czy sylwetki gór. Warto pamiętać, że gdy Księżyc znajduje się nisko, wydaje się większy - to jednak tylko złudzenie optyczne, które dodatkowo podkreśla niezwykłość zjawiska.
Podczas obserwacji warto mieć przy sobie lornetkę lub teleskop, choć nawet gołym okiem zaćmienie będzie doskonale widoczne. W wielu miastach organizowane będą specjalne pokazy astronomiczne, podczas których eksperci opowiedzą o mechanizmach tego zjawiska i odpowiedzą na pytania uczestników. Dla tych, którzy nie będą mogli obserwować zaćmienia na żywo, przewidziane są transmisje internetowe prowadzone przez instytucje naukowe i miłośników astronomii.
Obserwacja zaćmienia Księżyca, zwłaszcza gdy znajduje się on nisko nad horyzontem, wiąże się z pewnymi wyzwaniami. Grubsza warstwa atmosfery, przez którą patrzymy na Księżyc, powoduje tzw. ekstynkcję atmosferyczną - światło jest bardziej rozpraszane i absorbowane, przez co Księżyc może wydawać się ciemniejszy i mniej wyraźny. Dodatkowo obecność chmur przy horyzoncie może utrudnić lub uniemożliwić obserwację. Z drugiej strony, nisko położony Księżyc często przybiera intensywniejsze barwy, podobnie jak Słońce podczas wschodu lub zachodu.
Zaćmienia Księżyca dzielą się na trzy główne typy: całkowite, częściowe i półcieniowe. Całkowite zaćmienie występuje wtedy, gdy cały Księżyc znajduje się w stożku cienia Ziemi. W przypadku zaćmienia częściowego tylko fragment tarczy Księżyca wchodzi w cień Ziemi, a reszta pozostaje w półcieniu. Zaćmienie półcieniowe ma miejsce, gdy Księżyc przechodzi jedynie przez obszar półcienia, co powoduje subtelne przyciemnienie jego tarczy.
Zaćmienia Księżyca mogą wystąpić tylko podczas pełni, gdy Księżyc znajduje się po przeciwnej stronie Ziemi niż Słońce. Jednak nie każda pełnia oznacza zaćmienie - orbita Księżyca jest nachylona względem orbity Ziemi, dlatego tylko wtedy, gdy oba ciała niebieskie znajdą się w jednej linii, dochodzi do tego zjawiska.
Szczegółowe dane na temat wrześniowego zaćmienia Księżyca oraz innych zjawisk astronomicznych można znaleźć w "Almanachu astronomicznym" wydawanym przez Polskie Towarzystwo Astronomiczne. Publikacja dostępna jest bezpłatnie online i zawiera precyzyjne informacje o terminach i przebiegu najważniejszych wydarzeń na niebie.
Wrześniowe zaćmienie Księżyca to niepowtarzalna okazja, by na własne oczy zobaczyć niezwykłe zjawisko astronomiczne i zachwycić się pięknem Kosmosu. Warto już teraz zaplanować obserwację i przygotować się na to wyjątkowe wydarzenie.