4 grudnia górnicy obchodzą swoje święto. W tym roku ubranych na galowo górników na ulicach raczej nie zobaczymy, więc warto za pośrednictwem internetu przypomnieć sobie co oznaczają kolory pióropuszy w górniczych czapkach.

REKLAMA

W tym roku Barbórka będzie inna niż wszystkie. Ulicami śląskich miast nie przemaszerują orkiestry, nie będzie tłumnie obchodzonych mszy barbórkowych, hucznych karcz i biesiad. Ze względu na pandemię koronawirusa spółki węglowe w większości odwołały w tym roku akademie barbórkowe, a związki zawodowe zrezygnowały z tradycyjnych biesiad piwnych.

Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu zachęca do wzięcia udziału w akcji "Barbórka domowa 2020", a my już teraz przypominami symbolikę jednego z najbardziej charakterystycznych elementów munduru górniczego.

Czako - górnicza czapka

Czako to górnicza czapka (z niemieckiego "tschako", z węgierskiego "csákó"), element galowego munduru górniczego.

Czapa ma wysokość 12,5 cm. Jest wysoka, sztywna i ma płaskie denko wykonane z tektury. Obciągnięta jest czarną krepą.


Kupla, czyli górnicze godło

Z przodu - na samym środku górniczej czapki - znajduje się kupla, czyli górnicze godło.

W godle widać skrzyżowane narzędzia: perlik (młot) i żelazko (krótki kilof), otoczone wieńcem laurowym. Są to narzędzia, które górnicy wykorzystywali do rozbijania węgla i rud.

Żelazko to klina, ma od 12 do 30 centymetrów, jednej strony ma ostre zakończenie, z drugiej płasko, aby móc uderzać w nie młotkiem. To jedno z najstarszych narzędzi górniczych.

Perlik (nazywany także pyrlikiem) młotek o łukowatym kształcie, którego używano do pobijania żelazka.

Ten symbol pojawia się także na guzikach munduru. Co ciekawe, w stroju galowym jest 29 guzików. To liczba upamiętnia św. Barbarę (patronkę górników), która umarła śmiercią męczeńską właśnie w wieku 29 lat.

Co oznaczają kolory pióropuszy na górniczych czapkach?

Z lewej strony czako jest pióropusz zrobiony z kogucich piór o długości 22 centymetrów. Kiedyś pełnił on funkcję miotełki, którą górnik wymiatał drobny gruz z otworów strzałkowych. Nie wszyscy wiedzą, że kolor kogucich piór ma swoje znacznie.

Kolor pióropusza na czako oznacza rangę górnika:

  • Zielony - kolor przeznaczony dla dyrektorów generalnych górnictwa.
  • Biały - kolor, który noszą technicy, inżynierowie i dyrektorzy górniczy.
  • Czarny - kolor dla aspirantów i górników.
  • Czerwony - kolor dla członków orkiestry górniczej.
  • Biało-czerwony - przeznaczony dla kapelmistrza orkiestry górniczej.



    Zielony pióropusz dla członków zarządu, biały - dla sztygara / (PAP) /
    Czerwony pióropusz dla członka orkiestry górniczej, a biało-czerwony dla kapelmistrza. / (PAP) /
    Zielony pióropusz dla członków zarządu / (PAP) /
    Czerwony pióropusz dla członka orkiestry górniczej / (PAP) /
    Biały pióropusz dla sztygara / (PAP) /
    Czarny pióropusz dla zwykłych górników / (PAP) /
    Czarny pióropusz dla zwykłych górników / (PAP) /

Czerń i zieleń

W górniczych strojach, ale nie tylko dominują dwa kolory: czerń i zieleń. W takich barwach jest m.in. flaga górnicza. Czerń symbolizuje podziemne ciemności, a kolor zielony - tęsknotę za zielenią lasów i pól w czasie pracy na powierzchni ziemi.

Wiekowa tradycja obchodzenia Barbórki

Zwyczaj obchodzenia Barbórki jest praktykowany od początku XIX w. Wykształcił się na obszarze zindustrializowanej części Górnego Śląska, na którym wciąż jest pielęgnowany i podtrzymywany w formie wykształconej prawie 200 lat temu. Obchodzenie Barbórki jest częścią szerszego zjawiska - kultu św. Barbary. Jedną z jego przejawów są ołtarze z obrazami i figurami św. Barbary umieszczane w kopalniach węgla. Społeczność górnicza celebruje Barbórkę jako wydarzenie religijne, zawodowe i rodzinne. Inicjatorzy wpisania Barbórki na krajową listę dziedzictwa liczą, że docelowo trafi ona także na międzynarodową listę UNESCO.

Chociaż Barbórka przypada 4 grudnia - w górnictwie to dzień wolny od pracy - wielość towarzyszących imprez sprawia, że w minionych latach świętowana była od połowy listopada do połowy grudnia. Częścią dorocznych barbórkowych obchodów były koncerty i przemarsze górniczych orkiestr, okolicznościowe nabożeństwa i msze, modlitwy i składanie kwiatów przed ołtarzami św. Barbary, uroczyste przejścia do kościołów, ceremonie honorowania jubileuszy zawodowych i akademie zakładowe, obiady jubilackie, biesiady i uroczystości rodzinne. W tym roku większość publicznych uroczystości została odwołana w związku z ograniczeniami wynikającymi z epidemii koronawirusa.