Jajka zdobione techniką batikową lub malowane różnymi materiałami można, jak co roku w okresie wielkanocnym, oglądać na wystawie Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Ekspozycję poprzedził konkurs na najpiękniejszą kroszonkę. W tym roku zgłoszono 30 zestawów prac – w sumie 148 kroszonek. Zobacz niezwykłe zdjęcia malowanych jajek.
Dla naszej instytucji to niemal flagowa ekspozycja, która na stałe wpisała się w kalendarz imprez. Warto wybrać się na tę wystawę przed Wielkanocą, by zainspirować się wzorami kroszonek, które później będzie można umieścić w świątecznym koszyku – zaznaczyli w zaproszeniu na wystawę przedstawiciele placówki.
Poprzedzający wystawę konkurs "Górnośląskie kroszonki", w którym wśród głównych kryteriów oceny jest zachowanie tradycyjnych technik i wzorów zdobienia, placówka organizuje od ponad 30 lat. W tym roku wpłynęło 30 zestawów prac. Finał konkursu odbył się 18 marca.
Na konkurs zgłoszono 148 kroszonek w czterech kategoriach: rytowniczej, batikowej (jajka barwione po uprzednim pokryciu woskiem; wzór powstaje po usunięciu wosku), innymi tradycyjnymi technikami, a także zdobieniami nowatorskimi. Najwięcej prac zgłoszono w kategorii technik nowatorskich, gdzie największą grupą były kroszonki malowane – farbami akrylowymi i olejnymi.
Co roku w tej grupie jest też najwięcej debiutów. To nie znaczy, że brakuje amatorów zdobienia jajek tradycyjnymi metodami. Trzeba też podkreślić, że na konkurs zgłoszono także sporo prac wykonanych techniką rytowniczą – powiedziała Grabińska-Szczęśniak, która wszystkich chętnych oprowadzi po wystawie 23 kwietnia, na tydzień przed jej zamknięciem.
Muzeum przypomina, że zwyczaj malowania jaj narodził się na terenie sumeryjskiej Mezopotamii i rozpowszechnił się w starożytności na całym obszarze śródziemnomorskim. Najstarsze pisanki liczą ponad 5 tys. lat i pochodzą z terenów Mezopotamii, nieco późniejsze z Egiptu, Persji czy Rzymu. Do Europy zwyczaj zdobienia jajek przynieśli prawdopodobnie Persowie.
Najstarsze pisanki na obecnych ziemiach polskich pochodzą z końca X w., z wykopalisk na Ostrówku w Opolu i w okolicach Wrocławia.
Od czasu zaadaptowania symboliki jajka przez chrześcijaństwo stało się ono symbolem zmartwychwstania. Uważane za symbol początku i źródła życia, króluje na wielkanocnym stole. W Wielką Sobotę jest święcone wraz z innymi potrawami. Tradycja takiego święcenia pochodzi ze średniowiecza.
Zdobione jajko wielkanocne nazywane jest zwyczajowo pisanką. Wyraz ten wywodzi się od jednej z kilku tradycyjnych technik zdobienia jajka – techniki batikowej. W technice tej rozgrzany wosk nanoszono na powierzchnię jajka specjalnym pisakiem, a czynność nazywano pisaniem. Z biegiem lat zaczęto tak nazywać każde zdobione jajko wielkanocne, niezależnie od techniki.
Muzeum Górnośląskie przypomina jednak, że funkcjonują nazwy szczegółowe, związane z konkretną techniką, czyli drapanki, oklejanki, naklejanki oraz kraszanki pochodzące od źródłosłowu krasić, czyli zdobić. Na Górnym Śląsku źródłosłów został przekształcony przez dialekt regionalny i stąd – kroszonki.
