Ig Noble za badania wielkich uszu, "płynność" kotów i rozchlapywanie kawy

Ceremonia wręczenia przyznawanych już po raz 27. nagród Ig Nobla odbyła się w Sanders Theatre na Uniwersytecie Harvarda w USA.

Nagrody Ig Nobla (inaczej Antynoble) to humorystyczne odpowiedniki Nagród Nobla wręczane za osobliwe prace naukowe, które "najpierw śmieszą, a potem skłaniają do myślenia" oraz odkrycia, które "nie mogą lub nie powinny być powtarzane". Przyznawane są przez czasopismo "Annals of Improbable Research", kierowane przez Marca Abrahamsa. Nagradzane prace najczęściej mają faktyczną wartość naukową, ale są też zabawne.

Choć fizyka uważana jest za "twardą" naukę, uznanie przyznających nagrodę zdobył naukowiec badający jej miękką stronę - płynność kotów. Marc-Antoine Fardin (reprezentujący jednocześnie Francję, Singapur i USA) wykorzystał znajomość dynamiki płynów, aby za pomocą wzorów matematycznych zbadać znalezione w internecie zdjęcia kotów i kotków. Zainspirował go artykuł z serwisu Borepanda.com, sugerujący, że koty są płynem, bo podobnie jak ciecze przyjmują kształt naczynia (szklanki, wiadra, zlewu), w którym się znajdują. Okazało się, że im kot starszy i bardziej leniwy, tym bardziej przypomina zachowaniem płyn. Wyniki badań opublikował Rheology Bulletin.

Wśród nagrodzonych znalazł się też młody koreański naukowiec Jiwon Han, który badał zjawiska zachodzące w przypadku osoby idącej filiżanką kawy w ręku. Okazało się, że najłatwiej uniknąć rozchlapywania napoju, gdy idzie się tyłem (wyniki tego badania opublikowało pismo "Achievements in the Life Sciences").

Pokojowego Ig Nobla przyznano za badania pozornie bardziej związane z medycyną. Jak dowiódł międzynarodowy zespół naukowców(Milo Puhan, Alex Suarez, Christian Lo Cascio, Alfred Zahn, Markus Heitz, Otto Braendli) regularne granie na didgeridoo - instrumencie dętym używanym przez australijskich Aborygenów - jest skutecznym sposobem zwalczania bezdechu sennego oraz chrapania. Zwiększa ono sprawność oddychania i wzmacnia mięśnie krtani. Kto więc w nocy chce mieć spokój w domu, może iść w ślady naukowców, kupić plastikową rurę długości 130 centymetrów i starać się w nią wdmuchiwać powietrze jak Aborygen. Stosowany przez nich tzw. oddech cyrkularny polega na jednoczesnym wdychaniu powietrza nosem i wydychaniu ustami. Wagę badania potwierdza opublikowanie go przez pismo BMJ, a chrapiący laureat Ig Nobla Alex Suarez był inspiracją do jego przeprowadzenia.

Współpraca australijsko-amerykańska zaowocowała Ig Noblem w dziedzinie ekonomii. Matthew Rockloff i Nancy Greer sprawdzali, w jaki sposób kontakt z żywym, metrowej długości krokodylem (o zaklejonym taśmą pysku) wpływa na skłonność do hazardu. Jak się okazało, w przypadku nałogowych hazardzistów emocjonujący kontakt z gadem zachęcał do gry na automatach. Badanie udało się zamieścić w fachowym piśmie "Journal of Gambling Studies".

Nagrodę w dziedzinie anatomii zdobył Brytyjczyk James Heathcote za godne Czerwonego Kapturka pytanie "Dlaczego starsi mężczyźni mają wielkie uszy", będące też tytułem artykułu w "British Medical Journal". Mierząc długość ucha ponad 200 pacjentów, Heathcote odkrył, że uszy starszych mężczyzn nie tylko są większe, ale także po 30. roku życia rosną o około 2 milimetry na każdą dekadę. Uszy kobiet także powiększają się z wiekiem, co jednak mniej rzuca się w oczy, ponieważ na początku są mniejsze i często zasłaniają je długie włosy.
Odkrycie żeńskiego penisa i męskiej pochwy u owadów jaskiniowych zostało uhonorowane Ig Noblem w dziedzinie biologii. Odkrycia dokonali Kazunori Yoshizawa, Yoshitaka Kamimura (Japonia), Rodrigo Ferreira (Brazylia) oraz Charles Lienhard (Szwajcaria), a opublikowało je pismo "Current Biology". Autorzy nie zjawili się na uroczystości, przysyłając w zamian krótki film nagrany w jaskini.

Biorąc pod uwagę popularność zarówno ekspertów od diety, jak i wampirów nagrodę w dziedzinie odżywiania przyznano zespołowi brazylijsko-kanadyjsko-hiszpańskiemu (Fernanda Ito, Enrico Bernard, Rodrigo Torres). Nagrodzono ich za raport (opublikowany w Acta Chiropterologica) dotyczący roli ludzkiej krwi w diecie nietoperza-wampira Diphylla ecaudata, znanego też jako wampirek sierścionogi. Dotychczas uważano, że gatunek ten nie interesuje się ludźmi i woli wysysać ptaki.

W dziedzinie medycyny nagrodę otrzymali: Jean-Pierre Royet, David Meunier, Nicolas Torquet, Anne-Marie Mouly oraz Tao Jiang. W swoim badaniu wykorzystali oni wyrafinowaną technikę funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (fMRI), by obserwować, co dzieje się w mózgach osób odczuwających obrzydzenie na widok sera. Badanie opublikowało czasopismo "Frontiers in Human Neuroscience".

Nagrodę w dziedzinie "poznania" zdobył zespół włosko-hiszpańsko-brytyjski (Matteo Martini, Ilaria Bufalari, Maria Antonietta Stazi, Salvatore Maria Aglioti). Jak wynika z ich badań, problemy z odróżnianiem zdjęć twarzy identycznych bliźniąt mogą mieć nawet one same.

W ramach działań prorodzinnych Ig Nobla przyznano w tym roku także w dziedzinie położnictwa. Muzykoterapia płodu stosowana jest od dawna przez troskliwe matki, przykładające do brzucha słuchawki czy specjalne przetworniki elektromechniczne. Jednak analizujący widoczny w badaniu USG wyraz twarzy dziecka hiszpański zespół (Marisa López-Teijón, Álex García-Faura, Alberto Prats-Galino i Luis Pallarés Aniorte) dowiódł, że bardziej poruszająca jest muzyka odtwarzana elektromechanicznym przetwornikiem w pochwie przyszłej matki.
Tradycyjnie podczas ceremonii fruwały papierowe samolociki, przedstawiono operę, a 10 nagród wręczyli laureaci prawdziwych Nagród Nobla. Każdy nagrodzony dostał banknot - 10 bilionów dolarów... Zimbabwe, w którym za codzienne sprawunki płaciło się taczką banknotów. 

_(mal)