Artyści marzą o tym najbardziej znanym wyróżnieniu w świecie filmu. Małą, pokrytą złotem statuetkę chcieliby na swojej półce postawić filmowcy na całym świecie. Niewielu się to jednak udaje. Wśród nagodzonych miało szczęście znaleźć się kilku Polaków, a historia polskich Oscarów sięga 1941 roku.
Pierwszym polskim zdobywcą pozłacanej statuetki był dyrygent Leopold Stokowski. W 1941 roku otrzymał on Oscara za muzykę do filmu Walta Disneya pt. "Fantazja".
Ten wybitny dyrygent urodził się wprawdzie w Londynie, a całe swe dorosłe życie spędził w USA. Przez cały czas jednak podkreślał swe polskie pochodzenie demonstrując swoje przywiązanie do języka i kultury kraju nad Wisłą.
Na następną statuetkę trzeba było czekać aż dwanaście lat. W 1953 roku Akademia uhonorowała Oscarem Bronisława Kapera, autora muzyki do musicalu "Lili".
Polski kompozytor był jednym z najlepszych twórców muzyki do hollywoodzkich filmów w latach 40. i 50. (jest autorem soundtracków do 150 amerykańskich produkcji, m.in. do "Bunt na Bounty" z Marlonem Brando). Był czterokrotnie nominowany do Oscara.
Od 1953 roku polskie produkcje filmowe nie znalazły uznania w oczach jurorów z Amerykańskiej Akademii Filmowej, pomimo kilku nominacji. Dopiero w 1982 roku świat usłyszał o młodym, zdolnym twórcy z PRL - Zbigniewie Rybczyńskim, który otrzymał statuetkę w kategorii obrazów krótkometrażowych za film "Tango".
Nagroda dla Rybczyńskiego była dużym zaskoczeniem - przede wszystkim dlatego, że nikt się jej nie spodziewał. Otworzyła mu jednak drzwi do międzynarodowej kariery. Dzięki temu wyróżnieniu w 1983 roku filmowiec mógł wyjechać z Polski i zająć się w Stanach Zjednoczonych eksperymentalnymi technikami wideo. "Tango", które Rybczyński zrealizował w 1980 roku w wytwórni Se-Ma-For, to 10-minutowa perełka ówczesnej animacji. Wykorzystując żmudną i skomplikowaną technikę zdjęciową Rybczyński stworzył mikroświat, którego akcja rozgrywała się w przestrzeni ujętego w nieruchomym kadrze pokoju. Mechaniczną i opartą na powtórzeniu akcję filmu napędzała muzyka Janusza Hajduna.
W 1993 roku Akademia obsypała nagrodami film Stevena Spielberga pt. "Lista Schindlera", nakręconego na podstawie powieści Thomasa Keneally'ego. Historia niemieckiego przemysłowca ratującego Żydów w czasie II wojny światowej otrzymała aż siedem Oscarów.
Trzy statuetki odebrali Polacy - Allan Starski był twórcą scenografii, Ewa Braun otrzymała nagrodę za kostiumy, operator Janusz Kamiński został uznany za autora najlepszych zdjęć. W fimie zagrali również polscy aktorzy: Andrzej Seweryn, Jacek Wójcicki, Anna Mucha, Paweł Deląg, Olaf Lubaszenko, Agnieszka Krukówna, Tadeusz Huk, czy Maja Ostaszewska.
W 1998 roku Janusz Kamiński otrzymał drugą w swej karierze statuetkę - za zdjęcia do filmu Spielberga pt. "Szeregowiec Ryan". Artysta stawał za kamerą przy produkcji między innymi takich obrazów jak "Lista Schindlera" (1993), "Jerry Maguire" (1996), "Amistad" (1997), "Zaginiony świat: Jurassic Park" (1997), "Sztuczna inteligencja" (2000), "Raport mniejszości".
Będę mówił po polsku, bo chcę powiedzieć to, co myślę, a myślę zawsze po polsku. Przyjmuję tę zaszczytną nagrodę jako wyraz uznania, nie tylko dla mnie, ale dla całego polskiego kina - mówił Andrzej Wajda podczas oscarowych uroczystości w 2000 roku. Pozłacaną statuetkę wręczyła mu sama Jane Fonda. Polski reżyser nie miał szczęścia do amerykańskiej nagrody. Jego filmy kilkakrotnie zdobyły nominację do Oscara dla najlepszego filmu zagranicznego, nigdy jednak nie zostały nagrodzone. W 1975 bez echa przeszła "Ziemia obiecana" według prozy Reymonta. Cztery lata później "Panny z Wilka", nakręcone na podstawie noweli Jarosława Iwaszkiewicza pod tym samym tytułem otrzymują nominację, ale Wajda wyjeżdża z Los Angeles bez nagrody. 1981 rok to nominacja dla "Człowieka z żelaza" - film również przepadł w głosowaniu członków Amerykańskiej Akademii Filmowej.
W 2003 roku "Pianista" Romana Polańskiego otrzymał aż siedem nominacji do Oscara - w kategorii najlepszy film oraz najlepszy reżyser, najlepsza pierwszoplanowa rola męska (Adrien Brody), zdjęcia (Paweł Edelman), kostiumy (Anna Sheppard), najlepszy scenariusz (Ronald Harwood) oraz w kategorii najlepszy montaż (Herve de Luze). Ostatecznie film otrzymał trzy Oscary: za reżyserię, dla najlepszego aktora (Adrien Brody jako Szpilman) i za scenariusz (Ronald Harwood). Polański pokonał Roba Marshalla ("Chicago"), Martina Scorsese ("Gangi Nowego Jorku"), Stephena Daldry'ego ("Godziny") oraz Pedro Almodovara ("Porozmawiaj z nią"). Wcześniej „Pianista” zdobył kilka ważnych nagród, m.in. Złotą Palmę na festiwalu w Cannes 2002,, hiszpańską nagrodę filmową Goya 2003 oraz Europejską Nagrodę Filmową za zdjęcia (Paweł Edelman).
Dziesiąta nagroda dla Polaka to Oscar dla Jana Kaczmarka za muzykę do filmu "Marzyciel" w reżyserii Marca Forstera. Kompozytor współpracował przy produkcji filmu m.in. z Eltonem Johnem, który ułożył piosenkę tytułową "Peter's Song". Początkowo producenci filmu obawiali się powierzyć tworzenie muzyki kompozytorowi z Europy Wschodniej. Okazało się jednak, że wybór był doskonały. Kaczmarek wynajął w Polsce orkiestrę symfoniczną oraz chór chłopięcy, nagrał kilkuminutowy utwór i zaprezentował go w USA. Kilkuminutowa kompozycja przekonała amerykańskich decydentów w wytwórni filmowej. W 2006 roku w gronie nominowanych nie znaleźli się Polacy.
W rym roku szansę na Nagrodę Akademii Filmowej mają dwa polskie filmy – słynny "Katyń" Andrzeja Wajdy oraz animowana koprodukcja polsko-brytyjska pt. "Piotruś i wilk" w reżyserii Suzy Templeton.
„Katyń” - filmowa opowieść o tragedii polskich oficerów więzionych i zamordowanych w ZSRR w 1940 roku otrzymała nominację w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny.
Drugim z nominowanych filmów jest "Piotruś i wilk". Polsko-brytyjska lalkowa produkcja w reżyserii Suzy Templeton znalazła się na liście obrazów kandydujących do Oscara w kategorii animowany film krótkometrażowy.
Oscary dla polskich twórców:
1941 - Leopold Stokowski (za muzykę do filmu "Fantazja" Walta Disneya)
1953 - Bronisław Kaper (za partyturę do musicalu "Lili")
1982 - Zbigniew Rybczyński (najlepszy film krótkometrażowy - "Tango")
1993 - Janusz Kamiński, (Oscar za najlepsze zdjęcia - "Lista Schindlera")
1993 - Allan Starski i Ewa Braun (scenografia - "Lista Schindlera")
1998 - Janusz Kamiński, (za zdjęcia do filmu "Szeregowiec Ryan")
1999 - Andrzej Wajda (Oscar honorowy za całokształt twórczości)
2003 - Roman Polański (w kategorii najlepsza reżyseria - "Pianista")
2005 - Jan Kaczmarek (najlepsza muzyka – "Marzyciel")
Polskie nominacje do Oscarów:
1964 - "Nóż w wodzie", reż. Roman Polański
1967 - "Faraon", reż. Jerzy Kawalerowicz
1975 - "Potop", reż. Jerzy Hoffman
1976 - "Ziemia obiecana", reż. Andrzej Wajda
1977 - "Noce i dnie", reż. Jerzy Antczak
1980 - "Panny z Wilka", reż. Andrzej Wajda
1982 - "Człowiek z żelaza", reż. Andrzej Wajda
1986 - "Yesterday", reż. Radosław Piwowarski
1988 - "Bohater roku", reż. Feliks Falk
1990 - "Kornblumenblau", reż. Leszek Wosiewicz
1991 - "Korczak", reż. Andrzej Wajda
1992 - "Podwójne życie Weroniki", reż. Krzysztof Kieślowski
1993 - "Wszystko, co najważniejsze", reż. Robert Gliński
1994 - "Szwadron", reż. Juliusz Machulski
1995 - "Trzy kolory. Biały", reż. Krzysztof Kieślowski
1996 - "Wrony", reż. Dorota Kędzierzawska
1997 - "Cwał", reż. Krzysztof Zanussi
1998 - "Historie miłosne", reż. Jerzy Stuhr
2000 - "Pan Tadeusz", reż. Andrzej Wajda
2001 - "Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową", reż. Krzysztof Zanussi
2002 - "Quo vadis", reż. Jerzy Kawalerowicz
2003 - "Edi", reż. Piotr Trzaskalski
2004 - "Pornografia", reż. Jan Jakub Kolski
2005 - "Pręgi", reż. Magdalena Piekorz
2005 - "Dzieci z Leningradzkiego", reż. Hanna Polak i Andrzej Celiński
2006 - "Komornik", reż. Feliks Falk
2007 - "Z odzysku", reż. Sławomir Fabicki
2008 - "Katyń", reż. Andrzej Wajda
