Rusza Biennale Architektury w Wenecji. Polskę reprezentuje projekt "Figury niemożliwe". W naszym pawilonie stanęła replika baldachimu znad wejścia do grobu marszałka Józefa Piłsudskiego na Wawelu.
Wystawa "Figury niemożliwe" przygotowana w Pawilonie Polskim przez Instytut Architektury i Jakuba Woynarowskiego dotyczy związków modernizmu i polityki w warunkach konstruowania nowoczesnego państwa narodowego. Główny element pokazu stanowi odtworzona w skali 1:1 replika baldachimu nad wejściem do grobu marszałka Józefa Piłsudskiego. Baldachim został zrealizowany w 1937 roku przy królewskiej katedrze na Wawelu w Krakowie według projektu Adolfa Szyszko-Bohusza. Kilka zaproponowanych przez architekta wariantów baldachimu prezentuje proces dochodzenia do formy modernistycznej: od historyzującego patosu do nowoczesnego uproszczenia. Jest to dosłowne stylistyczne absorbowanie modernizmu w jednym obiekcie o niewielkiej skali, ale złożonej symbolice.
Baldachim symbolicznie podkreśla status Marszałka jako zwycięzcy, który zjednoczył po odzyskaniu państwowości ziemie polskie znajdujące się przez ponad sto lat pod panowaniem Niemiec, Austrii i Rosji. Fragmenty obiektu zostały wykonane ze spoliów — pozostałości po zaborcach: cokołu pomnika Bismarcka z Poznania, przetopionych austriackich armat oraz kolumn z warszawskiej cerkwi Aleksandra Newskiego. Symbole użyte w nagrobku Piłsudskiego wyrastają z dziewiętnastowiecznego języka dominacji i niemal plemiennej wspólnotowości. Baldachim demonstruje elementy oficjalnej propagandy związanej z kultem potężnego wodza, który znajduje analogie w autorytarnych dążeniach wielu państw europejskich w latach trzydziestych XX wieku. Można w nim odczytać sprzeczności tkwiące w procesie kształtowania się na nowo narodowej tożsamości, rozdartej pomiędzy ambitnym parciem ku nowoczesności a zakorzenieniem w rytuałach i mitach przeszłości. Stylistyka obiektu, nawiązująca do klasycyzującego monumentalnego modernizmu tego czasu, przywołuje duszną, przesiąkniętą ksenofobią atmosferę ówczesnej Europy zmierzającej ku kolejnej wojennej katastrofie.
Pokazywana na wystawie replika obiektu rożni się od oryginału wizualnym oddzieleniem płyty przekrywającej baldachim od jego dolnej części. W oryginalnym projekcie masywna płyta ozdobiona inskrypcją Corpora dormiunt, vigilant animae (Ciała śpią, dusze czuwają) nie spoczywa bezpośrednio na kapitelach kolumn, ale na niedużych elementach ukrytych ponad nimi. W projekcie weneckim gest całkowitego fizycznego odseparowania dolnej i górnej części budowli wzmacnia wrażenie, że mamy do czynienia z halucynacyjną figurą niemożliwą. Uzupełnieniem baldachimu są wielkoformatowe rysunki Jakuba Woynarowskiego, objaśniające specyfikę obiektu. Narrację pokazu współtworzy materiał ikonograficzny obrazujący splot władzy, modernizmu i śmierci — poprzez przykłady dwudziestowiecznych pomników, mauzoleów i nagrobków.
Komisarzem Pawilonu Polskiego jest Hanna Wróblewska, zespół kuratorski to kuratorzy z Instytut Architektury — Dorota Jędruch, Marta Karpińska, Dorota Leśniak-Rychlak, Michał Wiśniewski. Koncepcję artystyczną opracował Jakub Woynarowski, a organizatorem wystawy jest Zachęta — Narodowa Galeria Sztuki. Polski pawilon na 14. Międzynarodowej Wystawie Architektury — la Biennale di Venezia można oglądać do 23 listopada.
(MRod)
