Polska biedniejsza od Bułgarii i Czechosłowacji, gigantyczna inflacja i niespłacone długi – tak wyglądał stan gospodarki i finansów państwa przed 20 laty. 17 grudnia 1989 r. ówczesny wicepremier i minister finansów Leszek Balcerowicz ogłosił w Sejmie swój słynny plan - pakiet reform gospodarczo-ustrojowych, który do dziś wywołuje kontrowersje.
Dziś ekonomiści oceniają plan na ogół pozytywnie. Dzięki reformom udało się zatrzymać gigantyczny wzrost cen, zlikwidowano deficyt i centralne sterowanie. Została zdławiona inflacja i bardzo szybko wprowadzono system rynkowy. To było z dnia na dzień - mówi ekonomista Ryszard Petru, który uczestniczył w tworzeniu planu Balcerowicza.
Niestety dla wielu reformy były bardzo bolesne. Stąd pojawiło się tak często powtarzane hasło: „Balcerowicz musi odejść!”. Rosły stopy procentowe, rosła inflacja. To wszystko było dla ludzi dużym zaskoczeniem - wylicza ekonomista Piotr Bielski. Po wprowadzeniu pakietu reform zaczęły upadać nierentowne firmy, a bezrobocie wzrosło do 16 proc. Kraj w końcu stanął na nogi, ale dla niektórych cena tego szokowego ratowania gospodarki okazała się zbyt wysoka. Posłuchaj relacji Krzysztofa Berendy z redakcji Faktów ekonomicznych RMF FM:
Skutkiem ubocznym planu Balcerowicza okazał się upadek Państwowych Gospodarstw Rolnych, które nie były przygotowane do konkurencji na wolnym rynku. W Ulikowie koło Stargardu Szczecińskiego, które odwiedził reporter RMF FM, wiele osób straciło pracę. Posłuchaj relacji Grzegorza Hatylaka:
Na plan Balcerowicza składało się 10 ustaw, które zostały uchwalone przez Sejm i podpisane przez prezydenta Wojciech Jaruzelskiego 31 grudnia 1989 r.
- Ustawa o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych, która usuwała gwarancję istnienia wszystkich przedsiębiorstw państwowych;
- Ustawa o prawie bankowym - zakazywała finansowania deficytu budżetowego przez bank centralny i emisji pieniędzy bez pokrycia;
- Ustawa o kredytowaniu - znosiła preferencje kredytowe przedsiębiorstw państwowych wiążąc stopę oprocentowania ze stopą inflacji;
- Ustawa o podatku od wzrostu wynagrodzeń - ograniczała wzrost nominalnych płac w przedsiębiorstwach w stosunku do rzeczywistego wzrostu cen;
- Ustawa o nowych zasadach opodatkowania - ujednolicała zasady płacenia podatków we wszystkich sektorach gospodarczych;
- Ustawa o działalności gospodarczej prowadzonej przez inwestorów zagranicznych - nakładała na zagraniczne przedsiębiorstwa m.in. zobowiązanie do odsprzedania państwu dewiz po ustalonym przez bank centralny kursie;
- Ustawa o prawie dewizowym - wprowadzała wymienialność wewnętrzną złotego, likwidowała państwowy monopol w handlu zagranicznym i zobowiązywała przedsiębiorstwa do odsprzedawania zarobionych dewiz państwu;
- Ustawa o prawie celnym - ujednolicała zasady clenia importowanych towarów dla wszystkich podmiotów gospodarczych.
- Ustawa o zatrudnieniu – zmieniała reguły funkcjonowania biur pośrednictwa pracy;
- Ustawa o szczególnych warunkach zwalniania pracowników – zapewniała ochronę zwalnianych z pracy, gwarantowała odprawę finansową i wprowadzała okresowe zasiłki dla bezrobotnych.