63 lata temu wydano wyrok śmierci na "Nila"

W Muzeum AK w Krakowie, któremu patronuje właśnie Emil Fieldorf "Nil", można obejrzeć pamiątki po Auguście Emilu Fieldorfie. Między innym unikatowe zdjęcia, obszerną korespondencję między żoną "Nila" Janiną Fieldorf i Aliną Nowak. Ta ostatnia to żołnierz ZWZ-AK, współpracowniczka Emilii Malessy "Marcysi" - kierowniczki Wydziału Łączności z Zagranicą KG ZWZ-AK. Właścicielka lokalu konspiracyjnego w Warszawie przy al. 3 Maja nr 5. "Nil" przebywał w tym lokalu po przebyciu długiej, okrężnej drogi z Francji do Warszawy we wrześniu 1940 r., w charakterze emisariusza Naczelnego Wodza i Rządu.

List z października (?) 1952 r.
"Droga Pani
Kartkę Pani otrzymałam już dawno, ale nie odpisywałam, bo myślałam, że będę mogła dać jakąś konkretną odpowiedź, ale jakoś nie zanosi się na to...
Jak Pani wie mąż mój otrzymał wyrok... nie, nie mogę tego słowa napisać..."

List z 11 października 1956 r.
"Z Rosji wrócił 8 grudnia 1947r. ciężko chory. Spuchnięty. Przyjechał pod nazwiskiem okupacyjnym i tak został zameldowany. Walenty Gdanicki. 10 XI 1950 został wezwany do RKU i już nie wrócił. Odnalazłam go na Mokotowie. Zaangażowałam adw. (...) do obrony. Były 2 rozprawy - na tej drugiej - apelacyjnej byłam obecna, ale Emila nie było. Wyrok został zatwierdzony dnia 20 X 1952 roku przez Sąd Wojew. Wnieśliśmy o łaskę do Rady Państwa - odmówili. Tę wiadomość przywiozła Marysia (córka) 20 lutego 53 roku. Ostatnie widzenie miałam 2 lutego 53 roku. Miałam wiadomość od jednego z jego towarzyszy niedoli, któremu Emil dał mój adres, że widziano go jeszcze w marcu 53r. Potem ślad zaginął. Żadnego oficjalnego zawiadomienia o wykonaniu wyroku nie otrzymałam. Żadnych jego rzeczy również mi nie zwrócono. Wszelkie nasze starania trafiały w próżnię. Nic, głucha cisza. Sprawa była tajna. Różański ją prowadził Teraz wnieśliśmy podanie o podanie nam wiadomości i o rehabilitację. I też nic. (...)"

August Emil Fieldorf urodził się 20 marca 1895 r. w Krakowie. Tu w 1910 r. ukończył gimnazjum humanistyczne. W 1912 r. wstąpił do Towarzystwa "Strzelec", gdzie ukończył szkołę podoficerską. W sierpniu 1914 r. trafił do Legionów Polskich. Początkowo dowodził plutonem 1. kompanii IV. batalionu I. Brygady, następnie oddziałem karabinów maszynowych (km). Brał udział w walkach Brygady na froncie rosyjskim. Ukończył szkołę oficerską. Po kryzysie przysięgowym (latem 1917 r.) został wcielony do armii austriackiej i skierowany na front włoski. Podczas urlopu w Krakowie (w VII 1918 r.) wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), obejmując dowództwo oddziału lotnego. W XI 1918 r. wstąpił do formowanego 5. pułku piechoty WP w. Po awansie na porucznika, objął dowództwo kompanii km w 1. pułku piechoty Legionów w Zegrzu (później w Wilnie). Wraz z pułkiem wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920, uczestnicząc w walkach m.in. na Wołyniu.

Po zakończeniu wojny pozostał w 1. pułku, będąc dowódcą kompanii km oraz zastępcą dowódcy batalionu. Od 1928 r. był inspektorem Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w 1. i 19. Dywizji Piechoty w Wilnie. W 1931 r. był komendantem Związku Strzeleckiego w Paryżu. Po powrocie do Polski trafił do 1. pp Leg., gdzie do 1935 r. był zastępcą dowódcy pułku. Tegoż roku został dowódcą batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza (KOP) "Troki", a w 1936 r. zastępcą dowódcy pułku KOP w Wilnie. W 1937 r. został dowódcą 51. pułku piechoty strzelców kresowych w Brzeżanach i na jego czele wziął udział w kampanii 1939 r.

Walczący w ramach Armii "Prusy" pułk Fieldorfa został rozbity przez Niemców w bitwie pod Iłżą (8-9 IX). Po zakończeniu walk uniknął niewoli i przedostał się na Węgry, gdzie został internowany. Po zwolnieniu, w I 1940 r. dotarł do Francji. Po ukończeniu kursu wyższych dowódców i awansie na pułkownika zgłosił się do pracy konspiracyjnej w Polsce. Do kraju dotarł (przez Anglię, Afrykę i Budapeszt) we IX 1940 r., z dokumentami na nazwisko Walenty Gdanicki. Przez komendanta głównego Związku Walki Zbrojnej (ZWZ) gen. Stefana Roweckiego został przydzielony do komórki inspektorskiej KG ZWZ (pod ps. "Maj"), a następnie jako "Sylwester" do I 1942 r. był inspektorem na Obszar Krakowski ZWZ. Następnie po krótkim dowodzeniu w Białymstoku Obszarem ZWZ (pod ps. "Weller"), podjął się organizacji Kierownictwa Dywersji (Kedywu) i jako "Nil" stanął na jego czele. Stanowisko to pełnił do 1 II 1944 r., kierując całością walki bieżącej.

Wiosną 1944 r. z rozkazu dowódcy AK gen. Tadeusza Komorowskiego rozpoczął prace nad mającą powstać na bazie AK organizacją konspiracyjną pod kryptonimem "Nie" ("Niepodległość"). Od XI 1944 r. (po awansie na generała brygady) był zastępcą dowódcy AK gen. Leopolda Okulickiego oraz oficerem operacyjnym w organizacji "Nie". 7 III 1945 r. w Milanówku został aresztowany przez NKWD (jako W. Gdanicki) pod zarzutem nielegalnego handlu i wywieziony w głąb ZSRR.

Po powrocie do Polski (w X 1947 r.), pod fałszywym nazwiskiem, przebywał w Warszawie i Krakowie, a od końca 1947 r. wraz z rodziną zamieszkał w Łodzi. Tam kilka miesięcy później zarejestrował się w Rejonowej Komendzie Uzupełnień, podając prawdziwe nazwisko. 10 XI 1950 r. został aresztowany. 16 IV 1952 r., po śledztwie (trwającym do końca VII 1951 r.) wyrokiem Sądu Wojewódzkiego dla miasta stołecznego Warszawy został skazany na śmierć jako "faszystowsko-hitlerowski zbrodniarz i zdrajca Narodu Polskiego" (w myśl dekretu PKWN z 31 VIII 1944 r.). 24 II 1953 r. o godz. 15.00 w więzieniu przy ul. Rakowieckiej został zamordowany przez powieszenie. Zwłoki generała pochowano w nieznanym do dziś miejscu.

Był odznaczony m.in. Orderem Virtuti Militari IV i V klasy, Krzyżem Niepodległości, Orderem Polonia Restituta IV klasy, czterokrotnie Krzyżem Walecznych i Złotym Krzyżem Zasługi; pośmiertnie Orderem Orła Białego (2006) (Order znajduje się w zbiorach Muzeum AK).

WIĘCEJ NA STRONACH MUZEUM ARMII KRAJOWEJ W KRAKOWIE