4 grudnia górnicy obchodzą swoje święto. W tym roku ubranych na galowo górników na ulicach raczej nie zobaczymy, więc warto za pośrednictwem internetu przypomnieć sobie co oznaczają kolory pióropuszy w górniczych czapkach.
W tym roku Barbórka będzie inna niż wszystkie. Ulicami śląskich miast nie przemaszerują orkiestry, nie będzie tłumnie obchodzonych mszy barbórkowych, hucznych karcz i biesiad. Ze względu na pandemię koronawirusa spółki węglowe w większości odwołały w tym roku akademie barbórkowe, a związki zawodowe zrezygnowały z tradycyjnych biesiad piwnych.
Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu zachęca do wzięcia udziału w akcji "Barbórka domowa 2020", a my już teraz przypominami symbolikę jednego z najbardziej charakterystycznych elementów munduru górniczego.
Czako to górnicza czapka (z niemieckiego "tschako", z węgierskiego "csákó"), element galowego munduru górniczego.
Czapa ma wysokość 12,5 cm. Jest wysoka, sztywna i ma płaskie denko wykonane z tektury. Obciągnięta jest czarną krepą.
Z przodu - na samym środku górniczej czapki - znajduje się kupla, czyli górnicze godło.
W godle widać skrzyżowane narzędzia: perlik (młot) i żelazko (krótki kilof), otoczone wieńcem laurowym. Są to narzędzia, które górnicy wykorzystywali do rozbijania węgla i rud.
Żelazko to klina, ma od 12 do 30 centymetrów, jednej strony ma ostre zakończenie, z drugiej płasko, aby móc uderzać w nie młotkiem. To jedno z najstarszych narzędzi górniczych.
Perlik (nazywany także pyrlikiem) młotek o łukowatym kształcie, którego używano do pobijania żelazka.
Ten symbol pojawia się także na guzikach munduru. Co ciekawe, w stroju galowym jest 29 guzików. To liczba upamiętnia św. Barbarę (patronkę górników), która umarła śmiercią męczeńską właśnie w wieku 29 lat.
Z lewej strony czako jest pióropusz zrobiony z kogucich piór o długości 22 centymetrów. Kiedyś pełnił on funkcję miotełki, którą górnik wymiatał drobny gruz z otworów strzałkowych. Nie wszyscy wiedzą, że kolor kogucich piór ma swoje znacznie.
Kolor pióropusza na czako oznacza rangę górnika:
- Zielony - kolor przeznaczony dla dyrektorów generalnych górnictwa.
- Biały - kolor, który noszą technicy, inżynierowie i dyrektorzy górniczy.
- Czarny - kolor dla aspirantów i górników.
- Czerwony - kolor dla członków orkiestry górniczej.
- Biało-czerwony - przeznaczony dla kapelmistrza orkiestry górniczej.
W górniczych strojach, ale nie tylko dominują dwa kolory: czerń i zieleń. W takich barwach jest m.in. flaga górnicza. Czerń symbolizuje podziemne ciemności, a kolor zielony - tęsknotę za zielenią lasów i pól w czasie pracy na powierzchni ziemi.
Zwyczaj obchodzenia Barbórki jest praktykowany od początku XIX w. Wykształcił się na obszarze zindustrializowanej części Górnego Śląska, na którym wciąż jest pielęgnowany i podtrzymywany w formie wykształconej prawie 200 lat temu. Obchodzenie Barbórki jest częścią szerszego zjawiska - kultu św. Barbary. Jedną z jego przejawów są ołtarze z obrazami i figurami św. Barbary umieszczane w kopalniach węgla. Społeczność górnicza celebruje Barbórkę jako wydarzenie religijne, zawodowe i rodzinne. Inicjatorzy wpisania Barbórki na krajową listę dziedzictwa liczą, że docelowo trafi ona także na międzynarodową listę UNESCO.
Chociaż Barbórka przypada 4 grudnia - w górnictwie to dzień wolny od pracy - wielość towarzyszących imprez sprawia, że w minionych latach świętowana była od połowy listopada do połowy grudnia. Częścią dorocznych barbórkowych obchodów były koncerty i przemarsze górniczych orkiestr, okolicznościowe nabożeństwa i msze, modlitwy i składanie kwiatów przed ołtarzami św. Barbary, uroczyste przejścia do kościołów, ceremonie honorowania jubileuszy zawodowych i akademie zakładowe, obiady jubilackie, biesiady i uroczystości rodzinne. W tym roku większość publicznych uroczystości została odwołana w związku z ograniczeniami wynikającymi z epidemii koronawirusa.
